Tomografia komputerowa

Na czym polega tomografia komputerowa?

Tomografia komputerowa to jedno z badań zaliczanych do tak zwanej diagnostyki obrazowej - dziedziny medycyny, dzięki której możliwe jest tworzenie obrazów zachodzących w ludzkim ciele zmian fizjologicznych i patologicznych. Dzieje się to na skutek różnego rodzaju oddziaływań fizycznych. W przypadku tomografii komputerowej są to promienie rentgenowskie.

Badanie polega na wykonaniu kilku zdjęć przy użyciu specjalnej głowicy, która krąży wokół określonego obszaru ciała pacjenta, generując wspomniane promieniowanie. Całe urządzenie nazywane jest tomografem. Dzięki temu, iż fotografie nim robione powstają na różnorodnych płaszczyznach i z wielu stron danej części ciała, obraz jest dokładny i szczegółowy. Po jego cyfrowej obróbce na komputerze ze specjalnym oprogramowaniem, badany obszar jest widoczny w technice 2D lub trójwymiarze.

Tomograf został skonstruowany w 1968 r. przez Godfreya Hounsfielda, brytyjskiego inżyniera elektronika. Trzy lata później z użyciem maszyny przeprowadzono pierwsze badanie. W 1979 r. Hounsfield otrzymał zaś Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny.

Dzięki tomografii można zdiagnozować wiele chorób, dotyczących m.in. układu nerwowego, narządów jamy brzusznej i klatki piersiowej. Do rozpoznania są możliwe także schorzenia związane z pracą gardła, krtani czy oczu. Samo badanie trwa średnio kilkanaście minut (dokładny czas zależy od badanego obszaru ciała), a w jego trakcie pacjent musi pozostać nieruchomo.

Podczas tomografii osoba badana leży na wąskim stole, który powoli wsuwa się do tunelu. Dzięki temu, że w większości urządzeń jest zainstalowany intercom, specjalista przeprowadzający badanie jest w ciągłym kontakcie z pacjentem, informuje go o sposobie zachowania (np. konieczności chwilowego wstrzymania oddechu), a w razie potrzeby (np. w razie pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów) może przerwać badanie. Warto przy tym pamiętać, że o wszelkich nagłych odczuciach, takich jak nudności czy duszność trzeba niezwłocznie poinformować diagnostę.

Tomografia komputerowa z kontrastem czy bez?

Jeśli podejrzewane zmiany chorobotwórcze są małe, dla dokładniejszego ich uwidocznienia tomografię wykonuje się z tak zwanym kontrastem. Jest to środek cieniujący podawany pacjentowi, który zmienia skalę pochłaniania promieni rentgenowskich. Kontrast w tomografii najczęściej składa się z jodu i jest podawany dożylnie lub doustnie. Aby wypłukać go z organizmu, po badaniu należy wypić dużą ilość wody.

Wskazania do wykonania tomografii komputerowej

Tomografia komputerowa to badanie, które wykonuje się na wyraźne wskazanie lekarza, może się bowiem zdarzyć, że przy danym schorzeniu lepszym rozwiązaniem będzie rezonans magnetyczny, klasyczne RTG lub USG.

Lekarze kierują pacjentów na tomografię przy podejrzeniu m.in.:

• nowotworów
• choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa
• chorób płuc i nerek
• zapalenia trzustki
• przewlekłych stanów zapalnych
• dolegliwości bólowych niewiadomego pochodzenia

W trybie nagłym tomografię przeprowadza się po poważnych urazach głowy, klatki piersiowej, jamy brzusznej oraz miednicy. W wyjątkowo ciężkich przypadkach (np. gdy w wyniku wypadku drogowego poszkodowany doznaje wielu obrażeń) możliwe jest jednoczesne zbadanie tomografem wszystkich tych obszarów.

Jakie są przeciwwskazania do tomografii komputerowej?

Tak zwane przeciwwskazania bezwzględne do wykonania tomografii nie istnieją. Oznacza to, że w stanie zagrożenia życia badanie można przeprowadzić u każdego. Do przeciwwskazań względnych należą natomiast: ciąża oraz uczulenie na środki kontrastowe, oczywiście o ile tomografia ma być przeprowadzona z ich użyciem. Są to stany, o których należy poinformować lekarza kierującego na badanie. Dodatkowo, tomografii z kontrastem nie powinno się wykonywać przy nadczynności tarczycy, wola toksycznego tarczycy oraz leczenia raka tarczycy promieniotwórczym jodem.

Warto pamiętać, iż tomografia komputerowa jest badaniem bezbolesnym i bezpiecznym. Dawka promieniowania generowana w jego trakcie jest nieszkodliwa, a współczesne urządzenia modyfikują ją tak, by było ono możliwie jak najmniejsze. Mimo to badania nie powinno się powtarzać zbyt często, jeśli nie jest to konieczne. Tomografia sama w sobie nie generuje żadnych nieprzyjemnych dolegliwości. Ewentualne powikłania mogą pojawić się po podaniu środka kontrastującego, o ile pacjent jest na niego uczulony. Warto wiedzieć, że uczucie ciepła, które często pojawia się po podaniu kontrastu, jest zupełnie naturalne i nie stanowi powodu do niepokoju. Dopiero obrzęk ciała, wysypka, nudności, nagłe osłabienie czy duszność świadczą o reakcji alergicznej.

Tomografia komputerowa. Przygotowanie do badania

Do tomografii nie trzeba przygotowywać się w żaden szczególny sposób. Czasami istnieje konieczność przyjścia na badanie po sześciogodzinnej przerwie w jedzeniu i z pełnym pęcherzem - o takim zaleceniu pacjenta poinformuje lekarz kierujący na badanie.

Jeżeli badanie ma być przeprowadzone po podaniu środka kontrastowego, należy mieć przy sobie wynik badania oznaczającego poziom kreatyniny we krwi, a na badanie przyjść odpowiednio nawodnionym. W tym przypadku także po tomografii trzeba wypijać sporo płynów.

Rodzaje badania tomografii

W zależności od tego, jaka część ciała będzie badana, wyróżniamy różne rodzaje tomografii. Te najpopularniejsze to:

Tomografia głowy

Jednym z najczęściej wykonywanych badań z zakresu diagnostyki obrazowej jest tomografia głowy. Przeprowadza się ją przede wszystkim w przypadku urazów głowy, udaru mózgu i krwotoku wewnętrznego, jak również przy podejrzeniu nowotworów (np. glejaka) i w stanach zapalnych mózgu, zatok przynosowych i twarzoczaszki. W przypadku małych zmian, przed badaniem pacjentowi należy podać kontrast. Tomografia głowy przeprowadzona z jego użyciem będzie w stanie wykazać nawet najdrobniejsze nieprawidłowości.

Tomografia zatok

Nawracające infekcje i stale zatkany nos to objawy, które sprawiają, że konieczne jest dokładne zbadanie zatok. Niegdyś lekarze kierowali swoich pacjentów przede wszystkim na RTG, jednak obecnie coraz częściej stawiają na tomografię zatok. Badanie to jest znacznie bardziej dokładne od standardowego rentgena, dzięki czemu możliwe jest szybkie postawienie odpowiedniej diagnozy i wyleczenie chorób zatok przynosowych. Tomografię komputerową zatok wykonuje się także po urazach, w których dochodzi do złamania lub przemieszczenia przegrody nosowej.

Sama tomografia zatok jest badaniem nieinwazyjnym i bezbolesnym. Zwykle trwa kilkanaście minut. Pacjent na specjalnej leżance wjeżdża do tuby (zwykle jest zakryty do wysokości klatki piersiowej) i musi pozostać nieruchomo. W niektórych momentach lekarz przeprowadzający badanie poprosi badanego o wstrzymanie oddechu - pozwoli to zminimalizować ewentualne zakłócenia w obrazowaniu. Zdarza się, że wyniki są wydawane pacjentowi jeszcze w dniu badania. Zwykle czeka się na nie kilka dni, co jest kolejnym plusem badania, jakim jest tomografia zatok. 

Tomografia komputerowa jamy brzusznej

Tomografia komputerowa jamy brzusznej umożliwia sprawdzenie stanu narządów takich jak wątroba, trzustka, śledziona czy nerki. Dzięki temu badaniu możliwa jest także ocena zmian w obrębie ścian żołądka, jelit: cienkiego i grubego, pęcherzyka żółciowego oraz nadnerczy. Lekarze kierują swoich pacjentów na tomografię jamy brzusznej, gdy podejrzewają u nich m.in. zmiany nowotworowe, zmiany zapalne (np. zapalenie pęcherzyka żółciowego lub wyrostka robaczkowego), krwawienie z przewodu pokarmowego czy uraz jamy brzusznej. Także w przypadku objawów takich jak nawracające bóle brzucha czy chudnięcie bez diety warto wykonać tomografię jamy brzusznej.

Przygotowanie do badania nie jest szczególnie wymagające. Pacjent powinien być na czczo, jednak jeśli badanie jest wykonywane późnym popołudniem, rano może zjeść niewielki, lekkostrawny posiłek. Jako że podczas tomografii komputerowej jamy brzusznej pęcherz powinien być pełny, zaleca się wypicie około 1,5 litra niegazowanej wody przed badaniem. W niektórych przypadkach pacjentowi podaje się dodatkowo leki hamujące perystaltykę jelit.

Jeśli konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej jamy brzusznej z kontrastem, na kilka dni przed badaniem należy sprawdzić stężenie kreatyniny w surowicy krwi. Jeżeli nie znajdowałoby się ono w określonych normach, wówczas podanie kontrastu byłoby niemożliwe. Jeżeli lekarz nie stwierdzi przeciwwskazań (zalicza się do nich także alergie) i środki kontrastowe zostaną podane pacjentowi, po zakończonym badaniu również należy wypić duże ilości wody. Dzięki temu substancja zostanie szybko wypłukana z organizmu.

Tomografia: pozostałe badania

Tomografia komputerowa to badanie, dzięki któremu można zbadać praktycznie całe ciało. Choć do najpopularniejszych należą tomografia zatok, tomografia głowy i tomografia jamy brzusznej, placówki medyczne oferują także wiele innych możliwości. Na liście znajdują się m.in.:

• tomografia komputerowa klatki piersiowej - wykonuje się ją przede wszystkim u pacjentów z nowotworami oraz cierpiących z powodu przewlekłych stanów zapalnych. Do wskazań zalicza się także zatorowość płucną oraz urazy klatki piersiowej
• 
  tomografia płuc - podobnie jak w przypadku tomografii komputerowej klatki piersiowej, tomografię płuc również przeprowadza się przede wszystkim w przypadku nowotworów oraz rozmaitych chorób przewlekłych. Badanie to umożliwia rozpoznanie schorzeń takich jak zator tętnicy płucnej czy rozedma. Dzięki niemu możliwe jest także stwierdzenie obecności płynu w jamie opłucnej
• tomografia serca - pozwala wykluczyć chorobę wieńcową i ocenić drożność pomostów wieńcowych. Jest niezastąpiona w kwalifikacji pacjentów do zabiegów kardiochirurgicznych, np. wymiany zastawki
• tomografia nerek - pozwala wykryć choroby toczące się w obrębie układu moczowego, np. kamicę nerkową, guzy nerek (także nowotworowe), torbiele nerek, i stany zapalne. Dzięki tomografii nerek możliwe jest także stwierdzenie ewentualnych wad rozwojowych tego narządu
• tomografia szczęki - umożliwia stworzenie dokładnego modelu szczęki, a co za tym idzie, odpowiednie zaplanowanie przebiegu zabiegu chirurgicznego. Badanie to z reguły zleca się podczas planowania leczenia implantologicznego w obrębie szczęki
• tomografia miednicy - często łączy się ją z tomografią komputerową jamy brzusznej. Z reguły wykonuje się ją w celu oceny wielkości zmian nowotworowych toczących się w obrębie miednicy
• tomografia wątroby - pozwala na wykrycie guzów i torbieli tego narządu, jak również ocenę ewentualnych nieprawidłowości w budowie wątroby. Dodatkowo, dzięki tomografii wątroby możliwa jest ocena drożności dróg żółciowych oraz wykrycie zmian w pęcherzu żółciowym
• tomografia szyi - pozwala na ocenę narządów znajdujących się w obrębie szyi. Dzięki badaniu możliwe jest wykrycie nieprawidłowości w obrębie krtani, gardła oraz przełyku. Z tomografią szyi powiązana jest także tomografia kręgosłupa szyjnego
• tomografia nadnerczy - badanie wykorzystywane w diagnostyce chorób nadnerczy. Przede wszystkim są to różnego rodzaju guzy i guzki, zarówno łagodne przerosty, czynne hormonalnie gruczolaki, jak i (rzadziej) nowotwory złośliwe
• tomografia twarzoczaszki - podczas tego badania ocenia się zarówno tkanki miękkie, jak i struktury kostne należące do twarzoczaszki. Do wskazań zalicza się przede wszystkim zmiany pourazowe oraz nowotwory łagodne i złośliwe.

FAQ, czyli najczęstsze pytania o tomografię komputerową 

• Czy badanie tomografem wymaga skierowania?

  Aby poddać się tomografii komputerowej na NFZ, należy otrzymać skierowanie od lekarza specjalisty. W przypadku wykonywania badania TK prywatnie, nie jest wymagane skierowanie.

• Jaka jest cena tomografii komputerowej?

  Cena tomografii komputerowej jest uzależniona od wielu czynników, przede wszystkim zaś od rodzaju badanego obszaru ciała. Zwykle jest to od 200 zł za tomografię zatok do aż 600 zł za tomografię jamy brzusznej i miednicy. Dokładny koszt badania jest uzależniony także od miasta, w którym mieści się dana placówka oraz renomy kliniki. Tomografia z użyciem nowoczesnego sprzętu z pewnością będzie nieco droższa od badania wykonywanego urządzeniem poprzedniej generacji czy niższej klasy.

• Kto decyduje o podaniu kontrastu przed badaniem tomografem?

  Decyzję o zastosowaniu środków kontrastowych podejmuje lekarz kierujący pacjenta na lub radiolog, który przeprowadza badanie.

• Czy przed tomografią komputerową można zażyć stale przyjmowane leki?

  Lekarz kierujący pacjenta na badanie może zalecić przerwanie przyjmowania niektórych leków na pewien czas przed wykonaniem tomografii. Jeśli badanie jest przeprowadzane z zastosowaniem środka kontrastowego, należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych aktualnie lekach, w tym preparatach ziołowych, witaminach czy suplementach diety.

• Czy po badaniu tomografem można prowadzić samochód?

  Tak. Badanie tomografem w żaden sposób nie wpływa na zdolność do prowadzenia pojazdów.

Umów wizytę!

Jeśli Ty także chcesz wykonać tomografię komputerową, nie wahaj się dłużej - skontaktuj się z nami. Nasz doradca bezpłatnie przedstawi Ci pełną ofertę spośród 44 klinik w Polsce wraz ze szczegółowymi cenami. Pomoże również w umówieniu wizyty konsultacyjnej u wybranego specjalisty na dogodny termin.