Gastroskopia

Co to jest gastroskopia?

Gastroskopia to badanie, które pozwala na wszechstronną diagnostykę górnego odcinka przewodu pokarmowego: przełyku, żołądka i części dwunastnicy. Stosowane jest, gdy pacjent skarży się m.in. na:

• kłopoty z połykaniem,
• zgagę (pieczenie w przełyku),
• refluks (cofanie się treści żołądka),
• bóle brzucha,
• niestrawność,
• wzdęcia.

Lekarz zleca gastroskopię, gdy podejrzewa zakażenie bakterią Helicobacter pylori czy obecność wrzodów (mogą je powodować nie tylko Helicobacter pylori, ale i np. nadużywanie niesterydowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych, uszkadzających śluzówkę przewodu pokarmowego).

Jak wykonuje się badanie?

Badanie wykonuje się z pomocą elastycznego wziernika (endoskopu) wyposażonego w kamerę i źródło światła. Wprowadza się go przez gardło do przełyku, potem przez wpust żołądka do samego żołądka, wreszcie do początkowego odcinka dwunastnicy. Dzięki temu można sprawdzić ich stan. 

Lekarz widzi szczegółowy obraz w naturalnych barwach na monitorze. Dostrzeże – jeśli są – zmiany zapalne, nadżerki, nadmierne przekrwienie, nierówności, nalot. Oceni czy błona śluzowa żołądka nie jest uszkodzona (gastropatia rumieniowa). Zauważy uchyłki, żylaki, polipy, guzy.

Jeśli jest taka potrzeba, może specjalnymi szczypcami pobrać wycinek do dalszej analizy. Często wykonuje też test na obecność bakterii Helicobacter pylori.

Dla kogo gastroskopia?

Gastroskopia jest polecana szczególnie dla osób w wieku powyżej 40-50 lat, bo pozwala lekarzowi nie przeoczyć nowotworu. Nie znaczy to, że nie można zachorować na raka np. żołądka w młodszym wieku, ale są to stosunkowo rzadkie przypadki.

Oczywiście wskazania do wykonania gastroskopii każdorazowo ocenia specjalista. To najczęściej gastrolog (gastroenterolog), który zajmuje się chorobami układu pokarmowego, ale na gastroskopię kierują także lekarze chorób wewnętrznych czy rodzinni.

Lekarz, poszukując przyczyn problemów, czasem obok gastroskopii zleca także wykonanie kolonoskopii – badania dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Gastroskopia i kolonoskopia dają mu w miarę pełny obraz stanu pacjenta w tym obszarze.

Specjalista jest w stanie ustalić, czy zgłaszane problemy są efektem złej diety i stylu życia, czy to objawy rozwijającej się choroby lub obecności patogenów. A to trudne zadanie. Przewód pokarmowy wbrew pozorom jest bardzo delikatną strukturą i skomplikowanym, a zarazem precyzyjnym systemem samoregulacji, który – jak wskazują specjaliści – czasem wystarczy tylko wspierać.

Przygotowanie do gastroskopii

Przygotowanie do gastroskopii nie jest trudne czy skomplikowane, chociaż wymaga ścisłego przestrzegania zaleceń. Przed gastroskopią pacjent musi być na czczo lub – jeśli badanie jest w godzinach popołudniowych – bez jedzenia i picia co najmniej przez 6 godzin. Chodzi o to, by górny przewód pokarmowy oczyścił się, a zazwyczaj właśnie tyle posiłek jest trawiony w żołądku. Jeśli u kogoś występuje skłonność do dłuższego zalegania pokarmu w żołądku, powinien przed badaniem wydłużyć okres postu, a wcześniej dieta powinna być lekkostrawna.

Specjaliści zalecają, by przed badaniem nie palić papierosów oraz nie żuć gumy, bo nasila to wydzielanie śliny. Jej nadmiar trzeba będzie odessać podczas gastroskopii, co wydłuży jej trwanie. Przed badaniem należy poinformować lekarza o zażywanych lekach, szczególnie obniżających krzepliwość krwi. To istotna wiedza, by uniknąć krwawienia, gdy podczas gastroskopii trzeba będzie pobrać wycinek z przewodu pokarmowego.

Zaburzenia krzepnięcia krwi, ciężkie choroby serca, układu oddechowego, niedawne operacje w obrębie jamy brzusznej są uznawane za przeciwwskazania do wykonania gastroskopii. Z lekarzem należy omówić, czy i kiedy zażyć stale przyjmowane leki.

Jak przebiega gastroskopia?

Gastroskopię wykonuje lekarz. Przed samym badaniem pacjent musi wyjąć ruchome protezy zębowe. Następnie kładzie się na boku i dostaje specjalny plastikowy ustnik. Wcześniej ma też znieczulone gardło i nasadę języka aerozolem z odpowiednim środkiem. To ułatwia wprowadzenie elastycznego wziernika do przewodu pokarmowego. Pacjent praktycznie tego nie czuje. Ważne jest to, aby poinformować lekarza o ewentualnym uczuleniu na substancje znieczulające i przeciwbólowe.

Badanie

U części osób podczas badania może pojawić się odruch wymiotny, kłopoty z oddychaniem (oddycha się wyłącznie przez nos), także uczucie pełności, bo lekarz wdmuchuje pewną ilość powietrza, by rozciągnąć żołądek (wtedy może go dokładnie obejrzeć). To wszystko powoduje dyskomfort, ale trwający zaledwie kilka minut.

W zależności od tego, czy lekarz ogląda tylko żołądek i dwunastnicę, czy pobiera również wycinek, gastroskopia trwa od około 5-10 minut do pół godziny. Po niej pacjent powinien jeszcze spędzić jakiś czas w gabinecie zabiegowym, by odpocząć, a lekarz przekonać się, że nic złego się nie dzieje.

Może być wywołany strachem, nieumiejętnością opanowania odruchów wymiotnych, dusznością. Niekontrolowane zachowanie podczas badania grozi urazem pacjenta lub uszkodzeniem aparatury.

W takiej sytuacji badanie można zrobić w znieczuleniu ogólnym – tzw. głębokiej sedacji. Pacjenci mówią też „gastroskopia pod narkozą”, ale takie znieczulenie ma niewiele wspólnego z tradycyjną narkozą stosowaną w warunkach szpitalnych. Z drugiej strony to też zabieg, który wymaga obecności anestezjologa. Podaje on dożylnie środek znieczulający, po którym pacjent na krótko usypia i w tym czasie zostaje poddany badaniu.

Po wybudzeniu potrzebuje godziny-dwóch, by dojść do siebie. Powinien być przy nim ktoś, kto później zaprowadzi go do domu. 

Każdorazowo o możliwości przeprowadzenia gastroskopii w znieczuleniu ogólnym decyduje lekarz.

Ta opcja jest stosowana, gdy specjalista zlecił także kolonoskopię. Wykonanie obu badań tuż po sobie w znieczuleniu ogólnym jest dla pacjenta bardziej komfortowe, mniej obciążające organizm i organizacyjnie wygodniejsze.

Alternatywną formą przeprowadzenia badania jest gastroskopia przez nos. Tu jedynym poważnym przeciwwskazaniem będzie takie skrzywienie przegród nosowych, które uniemożliwi wprowadzenie endoskopu. To badanie jest czasem oceniane przez pacjentów jako bolesne – chociaż jama nosowa jest znieczulana, a endoskop cieńszy i bardziej giętki – ale z drugiej strony nie powoduje odruchów wymiotnych.

Co po gastroskopii?

Po badaniu ze znieczuleniem miejscowym gardła należy powstrzymać się przed jedzeniem i piciem przez co najmniej dwie godziny. Grozi to np. zachłyśnięciem czy oparzeniem.

Zarówno po gastroskopii ze znieczuleniem miejscowym, jak i ogólnym nie należy od razu jeść obfitych i ciężkostrawnych posiłków. Dieta po gastroskopii powinna być lekkostrawna, najlepiej w stanie półpłynnym, by nie obciążyć „zmęczonych” badaniem gardła, przełyku, żołądka, nie wywołać też odruchu wymiotnego. To istotne szczególnie, gdy z przewodu pokarmowego był pobierany wycinek.

Powikłania

Powikłania po gastroskopii – jeśli jest stosowana do diagnostyki – zdarzają się bardzo rzadko. Badanie uznawane jest za bezpieczne.

Najpoważniejszym powikłaniem może być przebicie przełyku, jednak obecnie dzięki nowoczesnym, giętkim endoskopom praktycznie to się nie zdarza. 

Wśród możliwych powikłań jest też krwawienie z miejsca, gdzie został pobrany wycinek – tym bardziej należy zgłosić przed badaniem zażywanie leków przeciwkrzepliwych. 

Mogą się także pojawić zaburzenia rytmu serca, ciśnienia krwi, ból gardła, chrypka i kaszel, czkawka, nudności. Zwykle szybko przechodzą.

Wyniki

Na wynik gastroskopii nie trzeba długo czekać. Opis często można otrzymać tuż po. Inaczej jest, gdy został pobrany wycinek, który trzeba poddać badaniu histopatologicznemu. Wykaże, czy pobrane komórki są prawidłowe czy też mają cechy nowotworowe.

Najczęściej wykrywane choroby

Wśród najczęściej wykrywanych chorób podczas gastroskopii są:

• gastropatia rumieniowa. Polega na uszkodzeniu błony śluzowej żołądka. Może być wywołana m.in. przez nadwrażliwość na niektóre pokarmy, nadużywanie alkoholu, działanie żółci, przewlekłe zapalenie błony śluzowej spowodowane infekcją bakterią Helicobacter pylori. Szkodliwe jest także duże spożycie leków przeciwbólowych, przeciwreumatycznych czy antybiotyków, po których zmiany w przewodzie pokarmowym mogą się utrzymywać przez wiele tygodni, nawet miesięcy.
• zapalenie żołądka. To stan zapalny błony śluzowej wyściełającej żołądek. Najczęściej powoduje je bakteria Helicobacter pylori, ale także leki, alkohol, nikotyna. Według specjalistów zapalenie żołądka może być także naturalnym efektem starzenia się organizmu i dotykać osoby w podeszłym wieku.
• wrzody żołądka, wrzody dwunastnicy. Ich przyczyną w większości przypadków jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Mogą to być jednak również: nadmierna ilość kwasu solnego w soku trawiennym, który uszkadza błonę śluzową, alkohol, nikotyna, leki. Coraz częstszą przyczyną powstawania wrzodów jest stres. Pojawienie się pojedynczych zmian nie oznacza jeszcze obecności znacznie trudniejszej w leczeniu choroby wrzodowej, która powoduje, że wrzody się powtarzają lub się nie goją.
• rak żołądka, rak przełyku. Mogą do nich doprowadzić nieleczone powyższe choroby, ale wśród przyczyn wymieniane są także czynniki genetyczne, pokarmowe, środowiskowe.
• żylaki przełyku. Są efektem nagłych zmian ciśnienia w przełyku lub w układzie żylnym w tej okolicy. Zmiany są początkowo niezauważalne, wykrywane np. podczas gastroskopii, ale mogą doprowadzić do nawracających i groźnych krwawień.

FAQ, czyli najczęstsze pytania o gastroskopię

• Co to jest gastroskopia?

  To badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego: przełyku, żołądka i części dwunastnicy. Wykonuje się je z pomocą elastycznego wziernika (endoskopu) wyposażonego w kamerę i źródło światła. Wprowadza się go przez gardło do przełyku, potem przez wpust żołądka do samego żołądka, wreszcie do początkowego odcinka dwunastnicy. Dzięki temu można sprawdzić ich stan. Lekarz widzi szczegółowy obraz w naturalnych barwach na monitorze.

• Jak przygotować się do gastroskopii?

  Przed badaniem pacjent musi być na czczo lub – jeśli badanie jest w godzinach popołudniowych – nie może jeść i pić co najmniej przez 6 godzin. Części niestrawionego pokarmu mogą bowiem utrudnić gastroskopię, a wręcz ją uniemożliwić. Przed badaniem nie należy palić papierosów oraz żuć gumy, bo nasila to wydzielanie śliny. Jej nadmiar trzeba będzie odessać podczas gastroskopii, co wydłuży jej trwanie. Trzeba poinformować lekarza o zażywanych lekach, szczególnie obniżających krzepliwość krwi.

• Ile trwa gastroskopia?

  W zależności od tego, czy lekarz ogląda tylko przełyk, żołądek i dwunastnicę, czy pobiera również wycinek, gastroskopia trwa od około 5-10 minut do pół godziny. Po niej pacjent powinien jeszcze spędzić jakiś czas w gabinecie zabiegowym, by odpocząć, a lekarz przekonać się, że nic złego się nie dzieje. Więcej czasu trzeba zarezerwować na gastroskopię w znieczuleniu ogólnym. Po wybudzeniu pacjent potrzebuje godziny-dwóch, by dojść do siebie.

• Czy gastroskopia boli?

  Przed gastroskopią pacjent ma znieczulone gardło i nasadę języka aerozolem z odpowiednim środkiem. To ułatwia wprowadzenie elastycznego wziernika do przewodu pokarmowego. Pacjent praktycznie tego nie czuje. Przy gastroskopii przez nos (badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego, w którym wziernik wprowadza się przez nos) pacjenci czasem skarżą się na ból. Mimo tego że jama nosowa jest znieczulana, a endoskop cieńszy.  

• Ile kosztuje gastroskopia?

  Stawki są różne w zależności od ośrodka, w którym wykonywana jest gastroskopia. Ceny badania wyłącznie diagnostycznego zaczynają się od około 200 zł. Za badanie z testem na obecność Helicobacter pylori należy zapłacić od 300 zł. Za pobranie wycinka 80-100 zł. Znieczulenie ogólne kosztuje dodatkowe 200-250 zł.

Filmy

Przedstawiamy poniżej filmy, na których lek. Piotr Heba (chirurg ogólny) - eksperci tematyki gastroskopie, dzielą się swoim doświadczeniem i wiedzą na ten temat.