Badanie mammograficzne piersi

Co to jest mammografia?

Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem u kobiet w Polsce. Im wcześniej wykryte zostaną złośliwe zmiany, tym większa szansa na wyleczenie choroby, właśnie dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań przesiewowych. Jednym z nich jest mammografia. która posiada miano najbardziej skutecznej metody w diagnostyce raka piersi. W połączeniu z badaniem palpacyjnym, ocenia się ją na 80-97%. Co więcej, badania kliniczne wykazały, że wśród kobiet między 50. a 69. rokiem życia, które miały wykonywaną mammografię co rok lub co 2 lata, umieralność zmniejszyła się o 25-30%.

Mammografia opiera się na promieniowaniu rentgenowskim - takim samym, które jest wykorzystywane np. do badania RTG klatki piersiowej. Dzięki niej, możliwe jest zobrazowanie zarówno tkanki gruczołowej, jak i tłuszczowej piersi. Co ważne, dzięki mammografii można wykryć patologiczne zmiany w piersi, które nie będą jeszcze wyczuwalne w badaniu palpacyjnym. Badanie jest w stanie uwidocznić również różnego rodzaju guzki i mikrozwapnienia.

Na czym polega mammografia?

W trakcie mammografii promienie rentgenowskie są wytwarzane przez lampę mammografu, a następnie przenikają przez pierś, po czym padają na błonę rentgenowską pokrytą emulsją fotograficzną i powodują zaczernienie kliszy. Obraz jest możliwy do odczytania dzięki różnicy w pochłanianiu promieniowania rentgenowskiego przez różne tkanki. Podczas gdy te gruczołowe pochłaniają wiele promieni, komórki tłuszczowe prawie w ogóle nie zatrzymują promieniowania. Guzy i zwapnienia absorbują je zaś najsilniej. W efekcie, tkanka tłuszczowa na gotowym zdjęciu jest prawie czarna, a wszelkie guzy czy mikrozwapnienia są prawie białe.

Jak przebiega badanie mammograficzne?

Mammografii nie powinno się wykonywać na około tydzień przed spodziewaną miesiączką, ponieważ w tym czasie piersi mogą być nabrzmiałe i tkliwe - badaniu najlepiej poddać się w trakcie pierwszych 7 dni cyklu miesiączkowego. Tak jak przed każdym rentgenem, tak również w przypadku mammografii należy poinformować lekarza przeprowadzającego badanie, że istnieje szansa na to, że jest się w ciąży. Jeśli w dniu mammografii pacjentka odczuwa bolesność piersi, również powinna poinformować o tym osobę przeprowadzającą badanie - wówczas lekarz bądź technik będzie obchodził się piersiami odpowiednio delikatnie.

W dniu badania mammograficznego nie powinno się stosować dezodorantów i antyperspirantów, a ciała w okolicy pach i piersi nie wolno smarować balsamem. Zawarte w kosmetykach substancje mogłyby ulec krystalizacji i dać obraz mikrozwapnień. Na badanie należy zabrać ze sobą poprzedni wynik mammografii, o ile była ona już wcześniej wykonywana - wówczas lekarz opisujący nowe badanie będzie mógł porównać je z poprzednio uzyskanym obrazem. Jeżeli w obrębie gruczołów sutkowych były wykonywane jakieś zabiegi, trzeba zabrać z kolei wypisy ze szpitala. 

Mammografię przeprowadza się najczęściej w pozycji stojącej. Po zdjęciu górnych części garderoby, każda z piersi jest układana na specjalnej podstawce i dociskana z boku oraz z góry plastikową płytką. Nie jest to przyjemne, a w przypadku kobiet o wrażliwych piersiach może być nawet trochę bolesne.

Uciśnięcie piersi jest jednak konieczne, aby dobrze uwidocznić wszystkie tkanki, a ich gęstość mogła się równomiernie rozłożyć. Dzięki temu jakiekolwiek zmiany nie zostaną przesłonięte. Ucisk pozwala również uniknąć poruszenia piersią, choć czasem dodatkowo technik może poprosić o wstrzymanie na kilka sekund oddechu. Ucisk piersi jest stopniowy i nie powinien wywoływać nagłego, silnego bólu. Jeśli do niego dojdzie, należy zgłosić to osobie wykonującej badanie. Całe badanie mammograficzne trwa około 15 minut.

Mammografia - wyniki badania 

Na wyniki mammografii czeka się zwykle 1-2 tygodnie. Ze względu na to, iż na podstawie zdjęcia radiolog nie jest w stanie stuprocentowo ocenić jaki charakter mają ewentualne zmiany w piersiach, wynik może zostać opisany jako:

• obraz mieszczący się w normie - bez jakichkolwiek nieprawidłowości
• zmiany radiologiczne łagodne - uwidocznione zmiany mają charakter łagodny i wymagają obserwacji
• zmiany radiologiczne wątpliwe - uwidocznione zmiany są najprawdopodobniej łagodne, jednak należy to zweryfikować, wykonując badanie USG
• zmiany radiologiczne wątpliwe - uwidocznione zmiany prawdopodobnie są złośliwe, jednak wymaga weryfikacji za pomocą innych badań, np. USG i biopsji
• zmiany radiologiczne złośliwe - uwidocznione obrazy wskazują na nowotwór, jednak należy jeszcze wykonać biopsję potwierdzającą

Jakie są wskazania do mammografii?

Pierwszą mammografię zwykle przeprowadza się dopiero po 40. roku życia. Wynika to z budowy piersi, która zmienia się wraz z wiekiem. U młodszych kobiet przeważa tkanka gruczołowa, przez co budowa sutków jest gęstsza, a to utrudnia właściwe obrazowanie. Właśnie dlatego badania tego nie wykonuje się u młodszych pacjentek, a element profilaktyki raka piersi powinno stanowić u nich USG.

Kobiety między 40. a 50. rokiem życia powinny zgłaszać się na mammografię co 2 lata, zaś jeśli kobiety z ich bliskiej rodziny chorowały na raka sutka – co rok. Po skończeniu 50. roku życia, mammografię należy wykonywać raz do roku.

Inne wskazania do mammografii to m.in.:

• wyczucie podczas samobadania jakichkolwiek zmian w piersiach - zgrubień, guzków
• różnica w wyglądzie obu piersi
• wyciek z brodawki sutkowej
• ból piersi

Badanie mammograficzne wykonuje się również kontrolnie, przed rozpoczęciem hormonalnej terapii zastępczej, jak również w celu lokalizacji zmian przed planowaną operacją. Mammografia jest również elementem kontroli po leczeniu guza piersi.

Mammografia - przeciwwskazania

Najważniejszym, a przy tym jednym z niewielu przeciwwskazań do mammografii, jest ciąża. Promieniowanie rentgenowskie mogłoby bowiem niekorzystnie wpłynąć na rozwój płodu.

Panie posiadające implanty muszą wiedzieć, że będą one mieć wpływ na wynik badania, ponieważ silikon nie jest w pełni przepuszczalny dla promieniowania rentgenowskiego i może zasłaniać tkanki znajdujące się za nim. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w której podczas operacji implant został umieszczony przed mięśniem piersiowym, a nie pod nim. Doświadczeni lekarz i technice wiedzą, jak uciskać powiększone implantami piersi podczas badania, aby go nie uszkodzić, dlatego przed zapisaniem się na mammografię warto upewnić się czy personel posiada doświadczenie w przeprowadzaniu badania u kobiet z implantami.

Mammografia czy usg?

Może się zdarzyć, że wynik mammografii będzie fałszywie dodatni, co oznacza, że zobrazowana w badaniu zmiana okaże się elementem prawidłowej tkanki piersi. Właśnie dlatego po mammografii warto wykonać dodatkowo badanie USG piersi, które zweryfikuje otrzymany, wątpliwy wynik. Badania te dobrze się uzupełniają.

FAQ, czyli najczęstsze pytania o mammografię

• Czy mammografia jest szkodliwa?

  Mimo tego, iż zasada działania mammografii opiera się na promieniach rentgenowskich, badanie to nie jest szkodliwe. To dlatego, że w jego trakcie używa się bardzo niskich dawek promieniowania - niższych, niż przy klasycznych badaniach RTG.

• Mammografia - jak często ją wykonywać?

  Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, wykonywanie tego badania zaleca się robić co rok po 50. roku życia, w przypadku wystąpienia mutacji genetycznej BRCA1 lub BRCA2 oraz w sytuacji, w której bliskie kobiety z rodziny miały raka piersi. Panie między 40. a 50. rokiem życia, których to nie dotyczy, mogą poddawać się mammografii raz na 2 lata.

• Mammografia - w którym dniu cyklu poddać się badaniu?

  Mammografię zaleca się wykonywać w ciągu pierwszych 7-10 dni cyklu miesiączkowego.

• Ile kosztuje mammografia?

  Cena mammografii to średnio 100-120 złotych za obie piersi, przy czym w niektórych miastach ceny zaczynają się już od 80 zł.

• Czy mammografię można wykonać na NFZ?

  W ramach profilaktycznego programu Narodowego Funduszu Zdrowia, bezpłatna mammografia przysługuje kobietom w wieku 50-69 lat, które w ciągu ostatnich 2 lat nie miały wykonywanego tego badania. Mammografię w ramach NFZ można wykonać również po otrzymaniu skierowania od specjalisty.