Leczenie zaćmy

Co to jest zaćma?

Zaćma, nazywana też kataraktą (łac. cataracta), to zmętnienie soczewki oka. Może mieć różne przyczyny, rozwijać się błyskawicznie albo latami. Obejmować całą soczewkę lub tylko jej część. Skutki są praktycznie takie same – utrata przejrzystości, co ma wpływ na jakość widzenia. Soczewka jest bowiem częścią skomplikowanego układu optycznego, jakim jest oko. To przez nią przechodzi światło, padając później na siatkówkę.

Soczewka jest tkanką zawieszoną w specjalnej torebce w przedniej części oka między tęczówką a ciałem szklistym. Jest:

• okrągła, 
• idealnie przezroczysta,
• bezbarwna, 
• pozbawiona naczyń krwionośnych,
• elastyczna – raz bardziej płaska, raz bardziej wypukła. 

Światło może więc przez nią przenikać pod różnym kątem, co pozwala ostro widzieć w bardzo odmiennych warunkach.

Z wiekiem soczewka twardnieje, zabarwia się na żółto, traci elastyczność. Objawy to coraz gorsze widzenie z bliska - starczowzroczność. Największy problem sprawia jednak, gdy zaczyna mętnieć (zaćma). 

Zaćma – przyczyny

Zaćma może być nabyta lub wrodzona. Najbardziej rozpowszechniona jest tzw. zaćma starcza, bo powstaje w procesie normalnego starzenia się ludzkiego organizmu. Rozwija się zwykle po 50-60. roku życia. Ostatnio jednak coraz częściej dotyka też osoby około czterdziestki, a nawet młodsze. Ma to mieć związek m.in. z 

• zanieczyszczeniem środowiska, 
• różnego rodzaju chorobami współistniejącymi
• paleniem papierosów, 
• niedostateczną ochroną przed słońcem. 

Mówi się też o rodzinnych predyspozycjach. Choroba częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. 

Zaćma starcza może się zacząć z boku soczewki (jest wtedy nazywana zaćmą obwodową lub korową) albo w środku (zaćma centralna, jądrowa). Z czasem jednak u większości chorych zmętnienie obejmuje całą soczewkę.

Zaćmę mogą też spowodować m.in.:

• urazy mechaniczne czy chemiczne – uszkodzona w ten sposób soczewka może zmętnieć nawet w ciągu kilku godzin,
• inne choroby oka jak stany zapalne, odwarstwienie siatkówki czy jaskra,
• choroby metaboliczne – np. zaćma wywołana cukrzycą często rozwija się bardzo szybko, powodując znaczne upośledzenie wzroku w krótkim czasie,
• leki – szczególnie sterydy stosowane do leczenia np. reumatycznego zapalenia stawów.

Jest także zaćma wrodzona, która jest efektem zaburzeń rozwoju oka, w tym soczewki, w pierwszych miesiącach życia płodowego. Przyczyny nie muszą być uwarunkowane genetycznie, ale również mogą to być także choroby matki w okresie ciąży, takie jak toksoplazmoza, zakażenie wirusowe (np. różyczka, żółtaczka zakaźna, grypa), złe odżywianie, zaburzenia metaboliczne czy działanie substancji toksycznych.

Zaćma wrodzona rozwija się w jednym lub obu oczach. Często rodzice orientują się późno, że dziecko ma kłopoty ze wzrokiem – np. gdy maluch zaczyna chodzić i robi to źle. Uwagę powinny zwrócić uciskanie oczu piąstkami lub paluszkami, albo przysuwanie przedmiotów bardzo blisko twarzy.

Zaćma – objawy

Zaćma nie powoduje bólu, zaczerwienienia, przekrwienia, łzawienia czy swędzenia. Praktycznie jedynym jej objawem jest stopniowe pogarszanie się widzenia. 

Początkowo doświadczenia chorych są bardzo indywidualne. Część osób skarży się, że widzi – niezależnie czy z bliska, czy z daleka – niewyraźnie i nieostro jak przez mgłę, brudną szybę, folię czy muślin. Inni mają problemy z postrzeganiem kolorów, które nie są intensywne, jakby wyprane, pojawiają się żółtości. Ktoś zaczyna widzieć podwójnie, albo dostrzegać ciemną plamę poruszającą się zgodnie z ruchami oka. W słoneczny dzień pojawia się zjawisko olśnienia powodowane przez rozproszenie promieni świetlnych na zmętnieniach.

Na widzenie wpływ może mieć umiejscowienie zaćmy. Gdy jest jądrowa, widzi się lepiej z bliska, ale i w gorszym świetle, bo źrenica jest wtedy rozszerzona i odsłaniają się „czyste” części soczewki. Gdy zaś jest korowa, widzi się lepiej w słońcu, gdy źrenica jest zwężona i światło omija zmętnienia po bokach soczewki.

Tych wszystkich problemów nie redukuje noszenie okularów. Objawy zaćmy narastają, zaburzenie widzenia stopniowo się pogłębia. W zaawansowanej zaćmie pacjent już bardzo słabo widzi. Dostrzega tylko kontury ludzi czy przedmiotów, ruch. W skrajnej sytuacji ma tylko poczucie światła.

Proces rozwijania się zaćmy może trwać od kilku miesięcy do wielu lat. Gdy soczewka ulegnie zmętnieniu, nawet gołym okiem można zauważyć zmianę koloru źrenicy z czarnego na szarobiały.

Leczenie zaćmy

Rozpoznanie zaćmy jest stosunkowo łatwe. Nie wymaga – jak np. jaskra – wielu specjalistycznych badań czy zaawansowanej aparatury. Diagnostyka – niezależnie czy zaćma jest starcza, pourazowa czy polekowa – opiera się na podstawowym badaniu okulistycznym. Lekarz najpierw sprawdza ostrość widzenia, potem podaje krople rozszerzające źrenice i w tzw. lampie szczelinowej ocenia przejrzystość soczewki. Zwykle bez problemu dostrzega szarobiałe zmętnienie.

Niestety, o ile zaćmę łatwo się wykrywa, to nie ma żadnego środka farmakologicznego, który mógłby ją skutecznie wyleczyć. Jedynym skutecznym postępowaniem jest operacyjne leczenie zaćmy i usunięcie zmętniałej soczewki. Dotyczy to wszystkich rodzajów zaćm (tę wrodzoną najlepiej operować w pierwszych tygodniach życia).

Podobnie nie istnieje skuteczna profilaktyka zaćmy. Nie ma specyfików, które mogą przed nią uchronić. Specjaliści radzą jedynie, by zabezpieczać oczy przed słońcem, zdrowo się odżywiać i regularnie – najlepiej raz w roku – zgłaszać się na wizytę kontrolną do okulisty.

Co ważne, nieleczona zaćma najczęściej nie powoduje całkowitej utraty wzroku. Nawet najbardziej zaawansowaną, gdy pacjent nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować, można usunąć i przywrócić ostrość widzenia. Chociaż wtedy zwiększa się ryzyko powikłań śródoperacyjnych. 

Operacja zaćmy – wskazania

Podstawowym wskazaniem do usunięcia zaćmy jest takie pogorszenie ostrości wzroku, które powoduje istotne ograniczenie aktywności pacjenta.

Dla skuteczności zabiegu ważny jest stopień zaawansowania zaćmy. Generalnie – im wcześniej operacja zaćmy jest przeprowadzona, tym lepiej. Lekarze radzą, by z decyzją nie czekać, aż zaćma „dojrzeje” (miało to znaczenie przy metodach stosowanych przed laty). Z drugiej strony, nie powinno się robić zabiegu na zapas. To jednak operacja, z którą mogą się wiązać powikłania.

Operacja zaćmy – przeciwwskazania

Teoretycznie ich nie ma. Zabieg zaćmy przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym nie obciąża organizmu jak klasyczna narkoza. Dlatego można go zastosować także u osób w bardzo podeszłym wieku, nawet u stulatków.

By jednak do minimum ograniczyć możliwość wystąpienia powikłań, lekarz może wstrzymać lub opóźnić operację z uwagi m.in. na:

• stany zapalne w oku – np. rogówki czy spojówki,
• ogniska ropne w nosie i gardle (ropne migdałki, chore zęby),
  
• schorzenia towarzyszące: nadciśnienie, cukrzyca, wywołujące kaszel czy kichanie,
• niedawno przebyte ciężkie choroby – udar, zawał.

Zabiegu zazwyczaj nie wykonuje się u osób, które nie widzą lub źle widzą z innych przyczyn niż zaćma (odklejenie siatkówki, zanik nerwu wzrokowego). Podobnie, gdy zaćma nie wpływa na widzenie – bo i tak się zdarza, jak w przypadku niedowidzenia.

Operacja zaćmy

Operacyjne leczenie zaćmy przeszło w ostatnich latach prawdziwą rewolucję. Zmieniły się metody i sprzęt, pojawiły się też nowoczesne sztuczne soczewki, którymi zastępuje się te chorobowo zmienione. Zabiegi są bardzo precyzyjne, mniej urazowe, powikłań niewiele, a skuteczność ogromna.

Dawniej standardem było tzw. pozatorebkowe (zewnątrztorebkowe) usuwanie zaćmy, czyli razem z torebką, w której jest soczewka. Oznaczało to prawie centymetrowe nacięcie rogówki, zakładanie szwów, kilkunastodniowy pobyt w szpitalu. Po operacji pacjent musiał nosić silne okulary, zastępujące usuniętą soczewkę. Dziś do leczenia zaćmy okuliści powszechnie używają ultradźwięków. To z ich pomocą przez niewielkie nacięcie rozbijają i usuwają zmętniałą soczewkę, by potem w jej miejsce umieścić sztuczną. Ta metoda fakoemulsyfikacji pozwala, by pacjent kilka godzin po zabiegu wrócił do domu.

Jak wygląda operacja zaćmy? Jest przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym. W celu znieczulenia podawane są specjalne krople. Przy właściwym znieczuleniu pacjent czuje wyłącznie dotyk. Gdyby ból się jednak pojawił, należy to zasygnalizować. Tylko w wyjątkowych przypadkach zabieg zaćmy przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Robi się je osobom, które z różnych powodów nie mogą współpracować z lekarzem (np. z powodu demencji czy niepełnosprawności), u chorych na parkinsona, u dzieci.

Podczas zabiegu lekarz nacina rogówkę; cięcie jest niewielkie, ma około 2 mm. Przez nie wprowadza narzędzie, które emituje ultradźwięki. Soczewka jest delikatnie rozbijana na mniejsze kawałki, a następnie odsysana z torebki, którą się pozostawia.

Po usunięciu starej soczewki przez ten sam otwór wkładana jest nowa, tzw. sztuczna soczewka wewnątrzgałkowa. Jest zwinięta w rulonik. Specjalne narzędzie delikatne wpycha ją przez nacięcie do środka torebki wcześniej wypełnionej żelem. Tam się rozwija, przyjmuje właściwy kształt i dopasowuje do wnętrza, zahaczając o krańce torebki specjalnymi łapkami. Żel jest usuwany. Rogówka nie jest szyta, bo nie ma takiej potrzeby. Rana sama zasklepia się, zajmuje to około dwie doby. Lekarz stosuje specjalny płyn, który wspiera ten proces.

Operacja zaćmy laserem

Metoda fakoemulsyfikacji jest w tej chwili najbardziej rozpowszechniona, ale lekarze próbują udoskonalić leczenie zaćmy tym sposobem. Nowym rozwiązaniem jest użycie lasera, który wytwarzając impulsy światła, zastępuje skalpel. Wspiera też chirurga m.in. przy nacięciu rogówki i oddzielaniu zmętniałej części soczewki od reszty tkanki. Dzięki temu zabieg jest bardzo precyzyjny, delikatniejszy dla tkanek oka.

Po operacji zaćmy

Usuwanie zaćmy trwa około 15 minut. Najczęściej jest przeprowadzane w trybie tzw. chirurgii jednego dnia. Po zabiegu pacjent zostaje na miejscu przez kilka godzin pod obserwacją. Jeśli nic złego się nie dzieje, a ciśnienie wewnątrzgałkowe jest w normie, może wrócić do domu. 

Na oku przez dobę ma opatrunek. Zwykle na następny dzień jest wyznaczana wizyta kontrolna, a kolejna około 10 dni później.

Musi jednak mocno ograniczyć wysiłek fizyczny. Szczególnie taki, który może spowodować wstrząsy i urazy oka. Nie powinien robić nic, co ma związek ze schylaniem się czy podnoszeniem ciężkich rzeczy.

Po operacji zaćmy przez kilkanaście dni nie można dotykać czy przemywać oka, żeby go nie zainfekować. Temu służą też przepisane krople z antybiotykiem. Lekarz może również polecić, by do snu zakładać na oko specjalną osłonkę, chroniącą przed zatarciem czy przypadkowym urazem. Pełny okres rekonwalescencji trwa około miesiąca.

Operacja zaćmy – powikłania

Zabieg zaćmy jest uważany za bezpieczny, a sztuczne soczewki są bardzo dobrze tolerowane przez organizm. Jednak jak każde działanie chirurgiczne i to wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań. Dlatego okuliści zazwyczaj nie operują obu oczu na raz. Z drugim zabiegiem czekają co najmniej dwa tygodnie.

Ryzyko powikłań po operacji zaćmy jest małe w przypadku średniozaawansowanej choroby. Rośnie, gdy zaćma jest bardzo zaawansowana, tzw. dojrzała. Bo i sam zabieg staje się bardziej inwazyjny. Soczewka jest twarda i trudno ją usunąć - w konsekwencji może dochodzić do wtórnych powikłań śródoperacyjnych.

Częściej bezpośrednio po operacji zaćmy mogą się pojawić m.in.:

• obrzęk rogówki oka
• wzrost ciśnienia śródgałkowego,
• stany zapalne,
• reakcja alergiczna na leki.

Do ciężkich powikłań zalicza się m.in. zapalenie wnętrza gałki ocznej, odwarstwienie siatkówki, obrzęk plamki żółtej, jaskra wtórna. Ich leczenie jest skomplikowane.

Wśród możliwych odległych powikłań jest także tzw. zaćma wtórna. Powstaje jakiś czas po operacji zaćmy – po kilku tygodniach, ale i po kilku latach. Nazwa jest jednak myląca, bo zaćma wtórna nie ma nic wspólnego z zaćmą pierwotną, która raz wyleczona nie wraca.  

Schorzenie polega na zmętnieniu torebki tylnej, która pozostaje po usunięciu z niej naturalnej soczewki. Ma to związek z wcześniejszą operacją, ale czynnikami sprzyjającymi mogą być także np. choroby metaboliczne jak cukrzyca, atopowe zapalenie skóry, infekcje, urazy oka. Podobnie jak w przypadku „zwykłej” zaćmy, pacjent zaczyna widzieć gorzej.

Zaćma wtórna nie poddaje się leczeniu farmakologicznemu. By ją zlikwidować, wystarczy jednak krótki i bezbolesny zabieg laserowy wykonany w trybie ambulatoryjnym, który polega na zrobieniu niewielkiego otworu w centralnej części torebki tylnej.

Operacja zaćmy – soczewki

Podczas zabiegów usuwania zaćmy okuliści zastępują zmętniałe naturalne soczewki sztucznymi soczewkami wewnątrzgałkowymi. Są wykonane z silikonu lub akrylu. To cienka, przezroczysta soczewka o średnicy kilku milimetrów.

Takie soczewki są wszczepiane raz na całe życie. Mogą być wymienione tylko w wyjątkowych sytuacjach i jest to skomplikowane. Dlatego ich wybór ma ogromne znaczenie. Należy szczegółowo omówić z lekarzem nie tylko możliwości i warunki zabiegu, ale także indywidualne potrzeby i oczekiwania. W czasie operacji można bowiem nie tylko przywrócić wyraźne widzenie, ale i jednocześnie skorygować takie wady wzroku, jak krótkowzroczność, nadwzroczność czy astygmatyzm. To jednak wymaga odpowiednich, indywidualnie dobranych soczewek.

• Standardowo stosowane są soczewki jednoogniskowe sferyczne które pozwalają na ostre widzenie tylko na jedną odległość – z bliska lub daleka. Zwykle wszczepiane są tak, by umożliwić ostre widzenie do dali. Dlatego po zabiegu pacjent musi używać okularów do czytania. 
• Soczewki jednoogniskowe asferyczne dodatkowo niwelują nadmierne załamywanie się światła na obwodzie soczewki, co poprawia jakość widzenia.
• Więcej możliwości dają soczewki wieloogniskowe, bo pozwalają przywrócić naturalną ostrość widzenia i dali, i bliży. 
• Pacjenci mają także do dyspozycji soczewki toryczne, które pozwalają na korekcję astygmatyzmu (tzw. niezborności).
• Nowością są soczewki o wydłużonej ogniskowej (wydłużonej głębi ostrości widzenia), które łączą w sobie większość zalet soczewek wieloogniskowych, ale też zapewniają bardzo dobre widzenie odległości pośrednich, niestety nie zapewniają widzenia do bliży.

Dlatego soczewki mogą być dodatkowo wyposażane właśnie w filtry UV oraz światła niebieskiego. Chroni to siatkówkę i plamkę żółtą przed zwyrodnieniem. Takie soczewki są określane jako żółte, w odróżnieniu od białych, tylko z filtrem UV.

Obecnie najbardziej zaawansowane soczewki wewnątrzgałkowe mogą zapewnić pacjentowi ostre widzenie bliży, dali i odległości pośrednich, skorygować u niego astygmatyzm oraz chronić poprzez filtry UV i światła niebieskiego.

Operacja zaćmy NFZ

Narodowy Fundusz Zdrowia finansuje usuwanie zaćmy i wszczepianie sztucznych soczewek wewnątrzgałkowych, jednak nie wszystkich. Obecnie dotyczy to tylko soczewek jednoogniskowych sferycznych, które umożliwiają ostre widzenie na jedną odległość. Od niedawna NFZ płaci placówkom medycznym także za wszczepienie jednoogniskowej soczewki torycznej. Tylko jednak u osób, u których astygmatyzm przed operacją jest równy albo przekracza 2 dioptrie. Jeśli pacjent chciałby mieć soczewkę bardziej zaawansowaną, np. wieloogniskową czy z filtrem światła niebieskiego, cały zabieg musi opłacić we własnym zakresie. Nie może pokryć tylko różnicy.

Refundacja NFZ nie jest ograniczona wiekiem pacjenta. Co ważne, od 1 kwietnia 2019 r. NFZ finansuje zabieg zaćmy bez limitów, co oznacza że szpitale operują większą liczbę pacjentów niż dotąd, a kolejki się zmniejszyły. Można je śledzić na stronie: terminyleczenia.nfz.gov.pl.

FAQ, czyli najczęstsze pytania o leczenie zaćmy

• Co to jest zaćma?

  Zaćma, nazywana też kataraktą (łac. cataracta), to zmętnienie soczewki oka. Może mieć różne przyczyny (wrodzone lub nabyte), rozwijać się błyskawicznie albo latami, obejmować całą soczewkę lub tylko jej część. Skutki są praktycznie takie same – pogorszenie widzenia. Zaawansowana choroba może doprowadzić do prawie całkowitej utraty wzroku, ale nawet wtedy operacja zaćmy przywraca ostrość widzenia.

• Czy zaćma wtórna może się powtórzyć?

  Zaćma wtórna jest jednym z możliwych powikłań po operacji zaćmy. Może powstać jakiś czas po zabiegu – po kilku tygodniach, ale i po kilku latach. Nazwa jest jednak myląca, bo zaćma wtórna nie ma nic wspólnego z zaćmą pierwotną, która raz wyleczona nie wraca. Schorzenie polega na zmętnieniu torebki tylnej, która pozostaje po usunięciu z niej naturalnej soczewki. Może mieć związek z wcześniejszą operacją, ale nie musi. Przyczyną mogą być np. choroby metaboliczne jak cukrzyca, atopowe zapalenie skóry, infekcje, urazy oka. Podobnie jak w przypadku „zwykłej” zaćmy, pacjent zaczyna widzieć gorzej.

• Ile kosztuje operacja zaćmy prywatnie?

  Obecnie usuwanie zaćmy jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów w okulistyce. Przeprowadzają go zarówno państwowe szpitale, jak i prywatne placówki medyczne. Prywatne leczenie zaćmy kosztuje różnie w zależności od ośrodka. Zabieg na jednym oku to wydatek od 2-2,5 tys. zł do nawet 8-9 tys. zł w zależności od rodzaju wszczepionej soczewki wewnątrzgałkowej. Sprawdzając ceny, trzeba zwrócić uwagę na to, co obejmują. Czasem dodatkowo trzeba zapłacić za wizyty kwalifikującą do zabiegu oraz kontrolne po nim, albo za konsultację anestezjologiczną.

• Ile trwa rekonwalescencja po operacji zaćmy?

  Rekonwalescencja po operacji zaćmy trwa około miesiąca, nie jest to jednak proces uciążliwy czy szczególnie wymagający. Oko po zabiegu nie powinno boleć. Pacjent może w miarę normalnie funkcjonować, poruszać głową, spacerować, czytać, oglądać telewizję. Przez co najmniej kilka dni musi jednak mocno ograniczyć wysiłek fizyczny. Szczególnie taki, który może spowodować przypadkowy uraz oka. Nie powinien więc robić nic, co ma związek z gwałtownym schylaniem się czy podnoszeniem ciężkich rzeczy.

Leczenie zaćmy - opinie pacjentów

Poniżej przeczytasz opinie pacjentów, którzy zdecydowali się na leczenie zaćmy. Wszystkie zamieszczone komentarze pochodzą od osób, które zapisały się na konsultację bądź zabieg za pośrednictwem naszego portalu, dzięki czemu są one w 100% rzetelne i zweryfikowane.

Umów wizytę!

Jeśli Ty także borykasz się z problemem zaćmy, nie wahaj się dłużej - skontaktuj się z nami. Nasz doradca bezpłatnie przedstawi Ci pełną ofertę leczenia spośród 28 klinik w Polsce wraz ze szczegółowymi cenami. Pomoże również w umówieniu wizyty konsultacyjnej u wybranego specjalisty na dogodny termin.

Zadzwoń do nas: (telefon czynny pon - pt, w godz. 8:00 - 18:00)