USG jamy brzusznej

Co to jest USG?

Badanie USG – ultrasonograficzne – to obecnie jedna z najbardziej popularnych i dostępnych technik obrazowych stosowanych w medycynie. Jest najłatwiejsza do wykonania i umożliwia wykrycie w badanych narządach nawet małych zmian. Nawet wtedy, gdy nie dają jeszcze wyraźnych sygnałów chorobowych.

To badanie nieinwazyjne. Lekarz przykłada do ciała specjalną głowicę (w zależności od analizowanego obszaru może mieć różny kształt), która wysyła ultradźwięki. Te bezboleśnie wnikają do organizmu, w różnym stopniu odbijają się od organów wewnętrznych i wracają do odbiornika.

Dane przetwarza komputer, budując z nich na ekranie monitora – w czasie rzeczywistym – obraz badanej części ciała. Można:

• w dowolnym momencie zatrzymać badanie, 
• zmierzyć konkretny narząd czy zauważoną zmianę, 
• wydrukować obraz.

Z badania USG korzysta wiele dziedzin medycyny. Można je stosować do sprawdzenia stanu różnych części ciała, także z pomocą specjalnych sond wkładanych m.in. do przełyku, odbytu, pochwy, naczyń. Aparatura może być także mobilna, co ułatwia badanie u osób obłożnie chorych czy po wypadkach. 

Ale są i ograniczenia – USG jest mało skuteczna w przypadku obszarów wypełnionych gazem (płuca czy jelita) oraz kości. Problemem mogą być też tkanki położone głęboko.

Badanie USG brzucha

Najczęściej ultrasonografia jest używana do badania jamy brzusznej. Sprawdza się bowiem świetnie do kontrolowania narządów o tzw. budowie miąższowej. Pozwala zbadać stan wątroby wraz z przewodami żółciowymi i pęcherzykiem żółciowym, trzustki, śledziony, nerek i nadnerczy wraz z układem kielichowo-miedniczkowym i drogami moczowymi.

Lekarz podczas badania sprawdza także stan dużych naczyń jamy brzusznej, głównie aorty. Gdy pacjent wcześniej wypił dużą ilość wody, specjalista oceni również pęcherz moczowy, czasem prostatę u mężczyzn oraz macicę i jajniki u kobiet.

USG jamy brzusznej – co wykrywa?

Badanie USG brzucha umożliwia ocenę wielkości, kształtu, struktury i położenia poszczególnych narządów. Wykaże na nich zgrubienia, guzy, polipy czy torbiele, stany zapalne, nadmierny rozrost, wady budowy. 

• Potwierdzi lub wykluczy obecność kamieni w pęcherzyku żółciowym i miedniczkach nerkowych, ich wielkość i kształt. 
• Pokaże przebieg moczowodów, ewentualne ich poszerzenie. 
• Wykryje powiększone węzły chłonne.

To badanie jest bardzo przydatne do diagnostyki chorób nowotworowych. Najczęściej jest jednak punktem wyjścia do kolejnych specjalistycznych badań jak kolonoskopia czy biopsja lub do wykorzystania innych technik obrazowych, jak tomografia czy rezonans.

Wskazania do badania USG jamy brzusznej

Na badanie jamy brzusznej bardzo często kieruje lekarz rodzinny (ale także m.in. gastrolog, urolog czy nefrolog), któremu pacjent zgłasza np. uporczywe bóle brzucha lub dolnej części pleców, kłopoty z trawieniem.

Wśród wskazań do wykonania USG brzucha wymienia się:

• złe wyniki badań: morfologii, enzymów wątrobowych czy trzustkowych,
• ból lub uraz brzucha,
• stwardnienie w brzuchu wyczuwalne podczas badania palpacyjnego,
• problemy z wypróżnianiem się, oddawaniem moczu,
• krwawienie z dróg moczowych czy z przewodu pokarmowego,
• przedłużające się wymioty, biegunka, nudności,
• nagłą utratę wagi lub nagłe powiększenie się obwodu brzucha,
• stany gorączkowe niewiadomego pochodzenia,
• choroby przewlekłe jak nadciśnienie czy cukrzyca.

Badanie USG brzucha dziecka

Podobnie jak u dorosłych badanie USG brzucha u dzieci ma wiele zalet diagnostycznych. Umożliwia ocenę kształtu, położenia i struktury poszczególnych narządów jamy brzusznej. Pozwala wykryć chorobę i szybko wdrożyć leczenie.

Wskazania do wykonania USG brzucha dziecka są podobne jak u osoby dorosłej. U niemowlaka warto je zastosować w przypadku uporczywych ataków kolek. Wielu specjalistów zaleca USG jamy brzusznej u noworodka jako badanie profilaktyczne.

Przygotowanie do USG jamy brzusznej

Przygotowanie do USG brzucha nie jest skomplikowane czy szczególnie uciążliwe. Tym bardziej pacjent powinien spełnić wymagania, które pozwolą na efektywną pracę lekarza i aparatury. Najważniejsze, by zrobić USG jamy brzusznej na czczo. Wcześniej trzeba więc pozbyć się treści pokarmowej z żołądka i jelit oraz gazów towarzyszących trawieniu.

O ile lekarz nie zaleci inaczej, należy: 

• na 2-3 dni wcześniej wprowadzić dietę lekkostrawną i nie powodującą wzdęć (bez kapusty, fasoli, grochu, kaszy, świeżych warzyw i owoców, napojów gazowanych), a w dniu poprzedzającym badanie zrezygnować z kolacji lub ją ograniczyć. Osoby otyłe lub ze skłonnościami do zaparć mogą zastosować środki przeczyszczające, ale nie później niż 24 godziny przed badaniem,
• w dniu badania trzeba być na czczo. Jeśli jest ono w godzinach popołudniowych czy wieczornych, ostatni posiłek można zjeść 6-8 godzin wcześniej. Nie wolno też palić papierosów i żuć gumy – głównie dlatego, by nie połykać powietrza,
• dodatkowo przez kilka dni przed badaniem jamy brzusznej należy zażywać środek, który usunie z niej nadmiar gazów jelitowych (np. Espumisan, Ulgix, Simetigast). Chociaż obecne na rynku preparaty są bez recepty, dawkowanie powinien wskazać lekarz,
• wypić około 30 min przed badaniem 1,5 litra wody niegazowanej.

Obecność gazów może utrudnić, a wręcz uniemożliwić właściwą ocenę stanu poszczególnych narządów. Lekarz po prostu ich nie zobaczy. Taka sytuacja często dotyczy trzustki. Podobny kłopot z widocznością narządów w jamie brzusznej może wystąpić – chociaż nie zawsze – u osób otyłych.

Przygotowanie do badania USG brzucha dziecka

Przygotowanie do USG jamy brzusznej u dzieci także nie jest trudne. Noworodków i niemowląt nie należy karmić na ok. godzinę-półtora przed badaniem. Dzieci od 1. do 5. roku życia nie powinny nic jeść przez co najmniej dwie godziny, a starsze – przez około czterech godzin. Nastolatki są już traktowane – o ile lekarz nie zaleci inaczej – jak dorośli.

Należy skonsultować zastosowanie u dzieci preparatów usuwających z jamy brzusznej nadmiar gazów. W miarę możliwości dzieci w trakcie badania USG także powinny mieć wypełniony pęcherz moczowy. Dlatego na pół godziny-godzinę przed badaniem należy podać im niegazowaną wodę lub napój do picia.

Na czym polega badanie USG brzucha?

USG jamy brzusznej jest badaniem bezpiecznym. Nie powoduje powikłań, nie wiąże się też z żadnymi przeciwwskazaniami (np. ciąża). Jedynym może być stan skóry: otwarta rana, infekcja, oparzenie.

Badanie zwykle trwa 15-20 minut. Pacjent leży na wznak, musi odsłonić brzuch. 

Głowicę wysyłającą ultradźwięki lekarz pokrywa żelem, który ułatwia przewodzenie (głowica ma pełny kontakt ze skórą). Potem przesuwa nią po ciele badanego, sprawdzając stan kolejnych narządów. Może poprosić, by pacjent nabrał powietrza i nie oddychał, albo położył się na boku.

Żel jest zimny, a lekarz czasem może uciskać brzuch, na tym jednak niedogodności się kończą. Badanie jamy brzusznej jest bowiem bezbolesne. Jeśli pojawi się ból, to tylko ze strony chorego narządu, a wtedy należy o tym powiedzieć lekarzowi.

Jakość badania zależy od doświadczenia lekarza i klasy aparatu USG. Tylko wtedy można wyciągnąć właściwe wnioski z tego, co widać na ekranie. A te pojawią się w opisie, podsumowującym badanie.

Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Ultrasonograficznego taki dokument powinien zawierać m.in.: 

• dokładny opis położenia, kształtu czy wymiaru badanych organów i wszystkich stwierdzonych w nich nieprawidłowości,
  
• rozpoznanie i wnioski diagnostyczne,
• propozycję kolejnych badań, jeśli USG nie jest rozstrzygające,
• dokumentację zdjęciową nieprawidłowych zmian,
• informację, jakim aparatem zostało zrobione badanie.

Jeśli pacjent miał już wcześniej badanie USG brzucha, powinien przynieść związaną z nim dokumentację. Lekarz może ją wykorzystać do oceny tempa postępującej choroby czy postępów wprowadzonego leczenia.

USG można powtarzać wielokrotnie u tej samej osoby, nawet w krótkich odstępach czasu. Często staje się podstawą do kolejnych specjalistycznych badań jak kolonoskopia czy biopsja.

Badanie USG brzuchamoże być także elementem profilaktyki.

USG jamy brzusznej – jaka cena?

USG brzucha finansuje Narodowy Fundusz Zdrowia, ale często czeka się na nie wiele tygodni, a nawet miesięcy. Dlatego wielu pacjentów decyduje się na badanie prywatnie. Stawki są różne w zależności od ośrodka. Ceny zaczynają się od 150 zł, a mogą sięgnąć 300 zł, jeśli badanie np. połączone jest z wizytą internistyczną.

FAQ, czyli najczęstsze pytania o USG jamy brzusznej

• Jak przygotować się do USG jamy brzusznej?

  Badaniu USG jamy brzusznej trzeba poddać się na czczo. Już na 2-3 dni wcześniej należy zastosować dietę lekkostrawną i nie powodującą wzdęć (bez kapusty, fasoli, grochu, kaszy, świeżych owoców i warzyw, napojów gazowanych). W dniu poprzedzającym badanie trzeba zrezygnować z kolacji lub ją ograniczyć, a w dniu badania nic nie jeść. Dodatkowo przez kilka dni przed badaniem należy zażywać preparat, który usunie z jamy brzusznej nadmiar gazów jelitowych (rodzaj i dawkowanie wskaże lekarz). Zwykle podczas USG brzucha pęcherz powinien być pełny, dzięki temu lekarz lepiej go zobaczy. Dlatego na godzinę-dwie przed badaniem należy wypić około litra niegazowanej wody (najlepiej małymi łykami, by także uniknąć łykania powietrza).

• Czy pić wodę przed USG jamy brzusznej?

  Do badania należy przystąpić na czczo, wcześniej nie można nic jeść i pić przez 6-8 godzin. Woda niegazowana jest jednak wyjątkiem. O ile lekarz nie zaleci inaczej, powinno się jej wypić około litra na godzinę-dwie przed badaniem – powoli i małymi łykami, by nie połykać powietrza. Wypełniony wodą pęcherz (wskazane uczucie parcia, ale trzeba powstrzymać się przed pójściem do toalety!) będzie lepiej widoczny podczas USG.

• Co jeść przed USG jamy brzusznej?

  Podczas badania USG brzucha trzeba być na czczo. Skromny posiłek (np. bułka z masłem i gorzka herbata) można zjeść 6-8 godzin wcześniej, jeśli badanie jest po południu. Dzień wcześniej, jeśli USG zostało wyznaczone na rano. Już na 2-3 dni wcześniej należy wprowadzić dietę lekkostrawną i nie powodującą wzdęć (bez kapusty, fasoli, grochu, kaszy, świeżych owoców i warzyw, napojów gazowanych). Przed badaniem nie wolno palić papierosów i żuć gumy (głównie dlatego, by nie połykać powietrza).

• Ile kosztuje USG jamy brzusznej?

  USG brzucha finansuje Narodowy Fundusz Zdrowia, ale często czeka się na nie wiele tygodni, nawet miesięcy. Dlatego wielu pacjentów decyduje się na badanie prywatnie. Stawki są różne w zależności od ośrodka. Ceny zaczynają się od 80-100 zł, a mogą sięgnąć 200 zł, jeśli badanie np. połączone jest z wizytą internistyczną.

• Czy na USG jamy brzusznej widać jelita?

  Badanie USG jest mało skuteczne w przypadku obszarów wypełnionych gazem, a takimi są jelita (także np. płuca). Lekarz nie jest w stanie precyzyjnie ocenić ich kondycji, chociaż może zasugerować dalszą diagnostykę. W przypadku przełyku i odbytu można zastosować specjalną sondę USG, ale generalnie do badania jelit wskazane są inne techniki medyczne.

• Czy USG jamy brzusznej wykryje raka?

  USG pozwala na wykrycie w badanych narządach nawet bardzo małych zmian, gdy nie dają jeszcze wyraźnych sygnałów chorobowych. Jednak najczęściej jeszcze nie rozstrzyga, czy to rak. USG jamy brzusznej staje się wtedy punktem wyjścia do zastosowania kolejnych specjalistycznych badań jak kolonoskopia czy biopsja lub technik obrazowych jak tomografia czy rezonans.