Co to jest kamica nerkowa?

Choroba polegająca na tworzeniu się w nerce lub moczowodzie kamieni to kamica nerkowa lub moczowodowa. Szczawiany, związki wapnia i fosforanowe, albo kwas moczowy zbijają się w grudki różnej wielkości i kształtu. Czasem są obłe, czasem kanciaste, a czasem wyglądają jak kolczasta kulka. 

Zwykle nie dają znać o swej obecności. Czuje się tylko niewielki ból w dole pleców. Sytuacja ta dramatycznie się zmienia, gdy kamień wpłynie do moczowodu i tam utknie. Atak kolki nerkowej to jeden z najsilniejszych bólów fizycznych, jakich można doznać w życiu. Wtedy dopiero trafia się do lekarza.

Bywa też oczywiście, że pacjent już wcześniej został zdiagnozowany, wiadomo, co mu dolega. W takich przypadkach wskazaniem do pozbycia się złogów jest ich wielkość. Muszą mieć średnicę co najmniej 6-7 mm.

Kamica nerkowa jest uleczalna, jednak należy do chorób nawracających. Częściej dotyka mężczyzn niż kobiety.

Rozbijanie kamieni nerkowych ultradźwiękami

Jeszcze 30 lat temu kamieni można się było pozbyć tylko na dwa sposoby: „urodzić je”, albo poddać się klasycznej operacji z otwieraniem jamy brzusznej przez chirurga. Teraz normą stało się ich rozbijanie. W tej dziedzinie najpopularniejsza pozostaje metoda ESWL, mało inwazyjna, wykorzystująca ultradźwięki. Decyduje się na nią 85 proc. osób z leczoną kamicą nerkową.

Ciekawostka: Pomysł wykorzystania fali uderzeniowej do rozkruszenia kamieni nerkowych jest rezultatem badań z lat 50. ubiegłego wieku. Zaczęło się od... ustalania, dlaczego powstają wgniecenia w poszyciu samolotów naddźwiękowych.

Extracorporeal shock-wave lithotripsy – litotrypsja falą uderzeniową generowaną pozaustrojowo – sprawdza się, jeśli złogi mają średnicę ok. 1 cm (na większe potrzeba kilku „sesji"), a kamienie znajdują się w kielichach i miedniczce nerkowej oraz w moczowodzie. Odpowiednie powinny być również parametry takie jak twardość kamieni, ich skład chemiczny, kształt oraz ułożenie.

Przeciwwskazania do zabiegu ESWL to:

  • ciąża,
  • zaburzenia krzepnięcia krwi,
  • tętniak aorty brzusznej lub tętnicy nerkowej,
  • zakażenie układu moczowego,
  • zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego,
  • zwężenie moczowodu, gdy utrudniony jest odpływ moczu, a z nim okruchów kamienia.

Jeśli pacjent ma rozrusznik serca, zakwalifikowanie go do zabiegu zależy od decyzji kardiologa. 

Poza tym każdy musi dostarczyć wyniki aktualnych, tzn. nie robionych wcześniej niż przed czterema tygodniami, badań laboratoryjnych moczu i krwi (morfologia, kreatynina, wskaźniki krzepliwości).

Co się dzieje w trakcie ESWL?

Zabieg przeprowadza się w trybie ambulatoryjnym. Nie trzeba zostać w szpitalu, chyba że w trakcie lub po ESWL dojdzie do powikłań.

Litotrypsja pozaustrojowa jest bezbolesna. Pacjent może jednak dostać dożylnie znieczulenie podobne do tego, które znamy m.in. z poważniejszych zabiegów stomatologicznych. Uwalnia od bólu, rozluźnia, uspokaja i utrzymuje w stanie ograniczonej świadomości. 

Narkoza jest natomiast konieczna u dzieci. Głównie dlatego, że nie wytrzymałyby w całkowitym bezruchu przez godzinę. A tyle mniej więcej trwa zabieg. W tym czasie nawet oddychać trzeba płytko, by jak najmniej się poruszać.

Podczas ESWL pacjent leży. Powinien być na czczo. Lekarz lokalizuje kamień dzięki aparatowi rentgenowskiemu albo USG. Ustawia nad chorym głowicę urządzenia zwanego litotryptorem – w takim miejscu, by wiązka ultradźwięków trafiła w kamień. Litotryptor emituje falę uderzeniową o wysokiej energii. Ta zaś skupia się na złogu i rozkrusza go na piasek. Działa ona dezintegrująco tylko na obiekty o dużej gęstości. Nie niszcząc tkanek miękkich. 

Zalecenia po ESWL

Po zabiegu pacjent obserwowany jest przez jakiś czas. Jeśli nie ma komplikacji, tego samego dnia wraca do domu. Nie powinien jednak sam prowadzić samochodu. 

Resztki rozkruszonych kamieni wydala przez kilka dni, a nawet tygodni. Drobne cząstki złogów, wędrując wzdłuż dróg moczowych, podrażniają ich śluzówkę. Czuje się ból brzucha i nerek, silne parcie na mocz, pieczenie w trakcie oddawania go. W moczu może się czasowo pojawić krew.

Ważne, by konsekwentnie płukać organizm. Dlatego trzeba łykać leki rozkurczowe, dużo pić i chodzić, najlepiej po schodach. A jeszcze lepiej – podskakiwać, bo wstrząsy pomagają zepchnąć piasek w dół moczowodu.

Warto wiedzieć: Po kilku dniach od zabiegu rozbijania kamieni nerkowych metodą ESWL wraca się do pracy i zwykłych zajęć.

Powikłania po usunięciu kamienia

Litotrypsja pozaustrojowa jest metodą mało inwazyjną i bezpieczną. Niemniej i tu mogą się zdarzyć komplikacje. Jedne podczas samego zabiegu, a potem kolejne, przy wydalaniu resztek kamieni.

Powikłania po ESWL to:

  • siniaki i krwiaki na skórze w miejscu, na które nakierowany był litotryptor,
  • krew w moczu, 
  • krwiak nerkowy i okołonerkowy, który nie zawsze sam się wchłonie, więc trzeba go zdrenować.

Do tego najnowsze badania wykazują, że pacjenci leczeni metodą litotrypsji pozaustrojowej częściej niż inni ludzie zapadają na nadciśnienie tętnicze. To z powodu hormonu zwanego endoteliną. Silnie obkurcza on naczynia krwionośne, przez co ciśnienie krwi wzrasta. Hormon ten wytwarzany jest w kłębkach nerkowych. Gdy dochodzi do mechanicznego urazu kłębków, np. pod wpływem ultradźwięków, następuje zwiększenie produkcji i uwalniania endoteliny.

Powikłania przy wydalaniu pokruszonych złogów:

  • ból podczas oddawania moczu,
  • gorączka,
  • utknięcie kawałka kamienia w moczowodzie i w rezultacie kolka nerkowa,
  • utknięcie w moczowodzie wielu okruchów jeden za drugim (tzw. droga kamicza).

W dwóch ostatnich przypadkach trzeba "dokruszyć" złogi – w warunkach szpitalnych, metodą uretroskopii. Przez cewkę moczową i pęcherz lekarz wprowadza do moczowodu czy nawet nerki specjalną sondę, usuwając zator.

Usuwanie kamieni nerkowych laserem

RIRS – Retrograde Intrarenal Surgery to również metoda mało inwazyjna, ale młodsza i nowocześniejsza niż ESWL. Urolodzy przewidują, że z czasem ją wyprze. Dzięki niej bowiem można się podczas jednego zabiegu dostać właściwie do każdego miejsca w nerkach. A następnie kruszyć nawet drobniutkie i najtwardsze złogi. Wykorzystuje się w tym celu technologię endoskopową i laserową. 

Przeciwwskazaniami w tym wypadku są: ciąża oraz zakażenie układu moczowego (zabieg można przeprowadzić po wyleczeniu choroby).

Przebieg laserowego rozbijania kamieni nerkowych

Na początek pacjent odbywa konsultację z lekarzem specjalistą i ma robiony posiew moczu. Sam zabieg wykonywany jest w tzw. trybie jednego dnia. Poprzedza go tomografia jamy brzusznej. 

Lekarz dostaje się do nerki przez naturalne otwory ciała, czyli cewkę moczową, pęcherz i moczowód. Przesuwa przez nie giętki i bardzo cienki ureterorenoskop. Emitowana przez to urządzenie wiązka lasera holmowego rozbija kamienie na pył. Kruszy nawet złogi o średnicy powyżej  2 cm.

Proces ten trwa od 30 do 120 minut. Na koniec zakłada się pacjentowi wewnętrzny cewnik łączący zoperowaną nerkę z pęcherzem. Przez kilka dni usprawnia on odpływ moczu i resztek złogów. Możliwymi powikłaniami są w tym wypadku rozmaite infekcje, ale występują rzadko,

Ważne: Pacjent wychodzi ze szpitala kilka godzin po zabiegu. Po kilku kolejnych dniach wraca do swoich zwykłych zajęć.

Dlaczego lepiej pozbyć się kamieni nerkowych?

Nieleczenie kamicy nerkowej może przynieść fatalne skutki:

  • powtarzające się ataki bólu,
  • utrudniony odpływu moczu,
  • zakażenie moczu, który w nadmiarze wypełnia miedniczki nerkowe (tzw. roponercze),
  • zakażenie układu moczowego,
  • upośledzenie czynności nerek,
  • sepsa.

FAQ, czyli najczęściej zadawane pytania o rozbijanie kamieni nerkowych

  • Rozbijanie kamieni nerkowych ultradźwiękami. Czy boli?

    Zabieg z wykorzystaniem ultradźwięków jest bezbolesny. Jeśli podaje się krótkie znieczulenie, to głównie po to, by rozluźnić i wyciszyć pacjenta. Ból natomiast może się pojawić w rezultacie zabiegu, gdy rozkruszone kamienie są wydalane z organizmu wraz z moczem. Powód: przesuwając się w dół układu moczowego drażnią jego błonę śluzową.

  • ESWL. Jak wygląda?

    Zabieg nie wymaga pozostania w szpitalu, przeprowadza się go w trybie ambulatoryjnym. Trwa mniej więcej godzinę. Pacjent jest na czczo. Leży na specjalnym stole, cały czas w bezruchu, oddychając płytko. Lekarz używa rentgena lub USG do zlokalizowania kamienia. Głowicę litotryptora ustawia w takim miejscu, by wiązka ultradźwięków trafiła w kamień. Litotryptor emituje wiązkę fal akustycznych, która rozbija tylko obiekty o dużej gęstości. Fala uderzeniowa skupia się na złogu i rozkrusza go na piasek. Ten wydalany jest z organizmu wraz z moczem przez kilka następnych dni, a czasem tygodni.

  • ESWL. Co to jest?

    Extracorporeal Shock-Wave Lithotripsy to sposób rozbijania kamieni w nerce lub moczowodzie falą uderzeniową generowaną pozaustrojowo. Metoda jest mało inwazyjna, bezpieczna i bezbolesna.

Źródła: