Alloplastyka stawu biodrowego

Staw biodrowy jest stawem kulistym, utworzonym przez głowę kości udowej i panewkę kości miednicznej. Cały staw wzmocniony jest systemem odpowiednich więzadeł, a jego budowa umożliwia wykonywanie w jego obrębie m.in. ruchów prostowania, zginania, przywodzenia, odwodzenia czy rotacji.

Za powstanie i rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów, zwanej także osteoartrozą, odpowiedzialnych może być wiele czynników, wśród których wymienić należy m.in.:

• wiek
• czynniki genetyczne
• nadwaga
• otyłość
• płeć żeńska

Charakterystyczną cechą osteoartrozy jest przewlekły ból, którego największe nasilenie przypada na okres bezpośrednio po wypoczynku. W bardziej zaawansowanych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, skuteczne może okazać się przeprowadzenie zabiegu tzw. alloplastyki stawu biodrowego. 

Historia i pierwsze próby wymiany zniszczonego stawu biodrowego sięgają roku 1891, kiedy to niemiecki profesor Themistocles Glück przedstawił na 10th International Medical Conference wyniki pracy, dotyczącej zastosowania implantów, wykonanych z kości słoniowej u pacjentów, którzy w wyniku gruźlicy doznali zniszczenia głowy kości udowej. Pierwsze szeroko stosowane protezy metalowe zawdzięczamy angielskiemu chirurgowi George'owi McKee, który w 1953 roku przeprowadził pierwsze próby wszczepienia tego typu protez stawu biodrowego pacjentom. Za ojca współczesnej endoprotezoplastyki uznaje się natomiast Johna Charnleya, który w roku 1960 przeprowadził operację implantacji pierwszej „niskotarciowej” cementowej endoprotezy stawu biodrowego.

Jakie są rodzaje endoprotez stawu biodrowego?

Endoprotezoplastyką, zwaną również alloplastyką, nazywamy najogólniej zabieg chirurgiczny, którego celem jest resekcja i wymiana zmienionego, w wyniku różnych czynników, fragmentu lub całego stawu. W zależności m.in. od stanu pacjenta zastosowanie znajdują obecnie różne rodzaje endoprotez stawu biodrowego.

Wyróżnić możemy m.in.:

• endoprotezy połowicze
• endoprotezy całkowite

Endoproteza połowicza jest przeważnie jednoczęściowym implantem, zbudowanym z metalowej głowy, osadzonej na długim trzpieniu. Proteza tego typu znajduje zastosowanie głównie u osób starszych, mało aktywnych fizycznie lub chorych z zaawansowanymi zmianami w przebiegu wieloletniej osteoporozy. Endoprotezoplastyka całkowita biodra natomiast polega z kolei na operacyjnej wymianie wszystkich elementów, wchodzących w skład budowy stawu biodrowego, czyli panewki oraz głowy kości udowej. Zastosowanie znajdują tutaj zestawy implantów panewki kości miedniczej i głowy umieszczonej na odpowiednim trzpieniu.

W zależności od sposobu mocowania wybranej endoprotezy stawu biodrowego do struktur kostnych pacjenta, zabiegi podzielić można na tzw.:

• cementowe
• bezcementowe

Metody cementowe polegają na zastosowaniu podczas operacji specjalnego akrylowego cementu kostnego, którego celem jest odpowiednia stabilizacja wszczepionej protezy stawu biodrowej w okolicznych tkankach. Techniki cementowe najczęściej stosowane są u starszych pacjentów lub tych cierpiących z powodu osteoporozy.

W przypadku wszczepiania implantów bezcementowo, wybrana proteza stawu biodrowego jest stabilizowana mechanicznie w otaczającej ją kości m.in. poprzez odpowiednie jej wkręcenie czy wklinowanie.

Szczególnym rodzajem endroprotez są tzw. endoprotezy CM (ang. custom made), które ze względu na fakt, że są wykonywane indywidualnie dla danego pacjenta, charakteryzują się m.in. o wiele wyższym kosztem. Protezy takie znajdują zastosowanie np. u pacjentów, u których nasilenie i rozległość zmian destrukcyjnych w obrębie stawu biodrowego uniemożliwia prawidłowego wszczepienie standardowo dostępnej endoprotezy.

Wskazania do przeprowadzenia zabiegu endoprotezoplastyki stawu biodrowego

Wskazaniem do zabiegu wymiany stawu biodrowego są głównie sytuacje, w wyniku których doszło do istotnego stopnia zniszczenia powierzchni stawowych. Najczęściej do zniszczenia elementów, tworzących staw biodrowy, dochodzi w przebiegu choroby zwyrodnieniowej, chorób zapalnych takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, w przebiegu martwicy głowy kości udowej czy po rozległych urazach okolicy uda lub biodra.

W niektórych przypadkach za wskazaniem do przeprowadzenia alloplastyki stawu biodrowego przemawia obecność u pacjenta takich objawów jak:

• problemy ze wstawaniem z łóżka
• problemy z wchodzeniem po schodach
• ograniczenie codziennego, prawidłowego funkcjonowania
• obecność uporczywego, trwającego znaczną część dnia bólu

Dodatkowo zabieg operacyjny może być wskazany w sytuacji nieskuteczności leczenia zachowawczego, które w dużej mierze opiera się na odpowiedniej zmianie stylu życia, rehabilitacji fizycznej czy farmakoterapii (regularne przyjmowanie określonych leków, np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy sterydów).

Jak przebiega kwalifikacja pacjenta do zabiegu alloplastyki?

Przed przeprowadzeniem zabiegu operacyjnego konieczna jest odpowiednia ocena stanu zdrowia chorego. W tym celu konieczne jest badanie lekarskie i wykonanie wybranych badań dodatkowych. Najczęściej wymagana jest laboratoryjna ocena takich parametrów jak: morfologia krwi, grupa krwi, APTT, INR, jonogram czy badanie ogólne moczu. Dodatkowo chorzy w celu zakwalifikowania do zabiegu zazwyczaj mają zlecane EKG i RTG klatki piersiowej.

W przypadku obecności chorób przewlekłych, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroba niedokrwienna serca czy zaburzenia funkcji tarczycy konieczna jest dokładna ocena dodatkowych parametrów stanu zdrowia pacjenta. W przypadku niewyrównania zaburzeń, stwierdzanych w przebiegu chorób przewlekłych, konieczne może okazać się odroczenie zabiegu operacyjnego aż do czasu unormowania stanu zdrowia chorego.

Przebieg operacji wymiany stawu biodrowego

Zabiegi endoprotezoplastyki stawu biodrowego przeprowadza się w najczęściej z zastosowaniem tzw. znieczulenia zewnątrzoponowego lub podpajęczynówkowego, które powodują blokadę czucia bólu u pacjenta od pasa w dół. W dniu operacji pacjent pozostaje na czczo, a cała procedura wymiany zniszczonego stawu biodrowego trwa zazwyczaj do 2 godzin.

Podczas zabiegu operator przeprowadza najczęściej pojedyncze, długie cięcie w okolicy uda i biodra pacjenta, które stanowi miejsce dostępu do rejonu operowanego stawu. Pod koniec operacji w okolicę rany wprowadza się dreny, których zadaniem jest ewakuacja na zewnątrz gromadzącej się treści zazwyczaj o charakterze krwistym, bądź surowiczym. Przeciętnie około drugiej doby po zabiegu usuwane są, wprowadzone podczas zabiegu, dreny.

Rehabilitacja po operacji stawu biodrowego

Po endoprotezoplastyce stawu biodrowego jednym z najważniejszych działań jest wczesne uruchomienie pacjenta. Wczesne uruchomienie chorego po zabiegu zapobiega m.in. rozwojowi powikłań o charakterze zakrzepowo-zatorowym. Po operacji pacjent uczony jest prostych ćwiczeń, których celem jest m.in. wzmocnienie siły wybranych partii mięśni, jak również wypracowanie prawidłowych nawyków codziennego życia z endroprotezą stawu biodrowego. 

Jedną z najważniejszych zalet, związanych z przeprowadzeniem zabiegu wymiany stawu biodrowego, jest ustąpienie przewlekłych dolegliwości bólowych i możliwość odtworzenia, utraconych w wyniku choroby i innych schorzeń, funkcji stawu. Wszystko to sprawia, że komfort życia pacjenta po zabiegu ulega znacznemu polepszeniu, nawet pomimo obecności niektórych obostrzeń i zaleceń lekarskich. Powrót do aktywności zawodowej zajmuje pacjentom przeciętnie około 3 miesięcy od przeprowadzonego zabiegu.

W tym czasie należy unikać m.in.:

• ciężkiej pracy fizycznej
• ruchów rotacyjnych zoperowanej kończyny
• krzyżowania nóg
• schylania się

Sytuacje te predysponują do jednego z powikłań, jakim jest zwichnięcie wszczepionej protezy. W celu poprawy ogólnej sprawności fizycznej i szybszego powrotu do zdrowia zastosowanie znajdują m.in. tzw. ćwiczenia izometryczne czy regularne spacery (najlepiej na równej powierzchni).

Jakie są ceny zabiegu wymiany stawu biodrowego w Polsce i za granicą?

Ceny endoprotezoplastyki stawu biodrowego wahają się w polskich klinikach w przedziale od 12 000 zł do nawet ponad 30 000 zł. Dla przykładu, w klinice chirurgii plastycznej w Szczecinie cena endoprotezoplastyki całkowitej stawu biodrowego zaczyna się od 20 000 zł. Z kolei operacyjne leczenie biodra w Warszawie do wydatek rzędu co najmniej 12 000 zł.

W porównaniu z Polską ceny wymiany stawu biodrowego za granicą są wyraźnie wyższe i w Wielkiej Brytanii wynoszą średnio 11 000 funtów (niemal 55 000 zł). Przykładowo, w Parkside Hospital w Londynie koszt endoprotezoplastyki stawu biodrowego to wydatek około 8 500 funtów, a w londyńskim the Lister Hospital taki zabieg kosztuje ponad 14 000 funtów.

Bibliografia: www.privatehealth.co.uk; www.aoassn.org; www.njrcentre.org.uk