Endoprotezoplastyka cementowa stawu biodrowego

Całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego, to wymiana jego składowych (głowy oraz panewki) na elementy sztuczne, zwane implantami. Metodę tę zaczęto wprowadzać w latach 60-tych XX wieku. Początkowo endoprotezę wykonywano ze stopu stali: kobaltu, chromu, niklu i wanadu. Później zaczęto wprowadzać protezy tytanowe. Wciąż poszukiwany jest materiał idealny, jeszcze trwalej wiążący się z kością.

Wskazania do operacji biodra

Głównym wskazaniem do operacji jest przewlekły ból w stawie biodrowym, który dokucza pacjentowi mimo prowadzonego wcześniej leczenia zachowawczego i rehabilitacji. Dolegliwości pojawiają się z powodu degradacji chrząstki stawowej, czyli struktury, która wyścieła powierzchnie stawowe, amortyzuje i odżywia staw. W momencie, gdy dochodzi do rozmiękczenia chrząstki , zaczyna się proces zwyrodnieniowy. Powoli warstwa ochronna ulega ścieraniu aż odsłoni leżącą pod nią kość. Wówczas staw traci swoją zdolność ruchu i przenoszenia obciążenia, co objawia się ograniczeniem mobilności i bólem. Niestety często pacjenci zgłaszają się do lekarza w momencie, kiedy ból staje się na tyle uciążliwy, że przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu.

Zanim dojdzie do zabiegu endopretozplastyki, refundowanego przez NFZ, pacjent musi odczekać swoje w kolejce, co w Polsce trwa ok. 3 lat. W tym czasie może dojść do znacznej degradacji w stawie biodrowym, zwiększenia bólu i, co za tym idzie, również pogorszenia stanu psychicznego pacjenta. W związku z długim czasem oczekiwania na operację, pacjenci coraz częściej decydują się na zabieg prywatny. W Polsce koszt prywatnego zabiegu wynosi od 10 do 30 tys. złotych (cena uzależniona jest kliniki, typu zabiegu i rodzaju endoprotezy).

Wg badań Okręgowej Izby Lekarskiej, na Zachodzie pacjenci poddawani wymianie stawu biodrowego, to zazwyczaj 45 - 50-latkowie, którzy są czynni zawodowo. Po zabiegu wracają do pracy, sportu i aktywnego trybu życia. W Polsce zaś największą grupą są osoby w wieku 70 - 79 lat. Pacjenci wizytę u specjalisty wciąż odkładają „na później”, a operację wymiany stawu traktują jako ostateczność. Dr n. med. Jerzy Kociuga, ordynator Oddziału Ortopedycznego w Poddębickim Centrum Zdrowia, uważa, że do zabiegu endoprotezoplastyki powinni być kwalifikowani pacjenci we wczesnej fazie choroby zwyrodnieniowej, u których nie doszło jeszcze do znacznego ograniczenia ruchomości. Gdyż postępujący proces choroby zwyrodnieniowej powoduje, iż pacjent podświadomie odciąża chory staw, tym samym bardziej obciążając chociażby kręgosłup.

Rodzaje endoprotez stawu biodrowego

W zależności od rodzaju wiązania z podłożem kostnym endoprotezy dzieli się na:

• cementowe
• bezcementowe
• hybrydowe

Charakterystyczne dla metody cementowej jest użycie kleju kostnego, powszechnie zwanego cementem. Jest to biomateriał, który służy za spoiwo wypełniające przestrzeń między protezą a kością, stabilizuje ją i przenosi obciążenia. Jego najważniejszą cechą jest tzw. biozgodność. Nie może wywoływać stanu zapalnego, być toksyczny i alergizujący dla organizmu. Drugą jest bioaktywność, czyli możliwość łączenia się kleju z kością. Cement chirurgiczny jest materiałem lepkosprężystym, odpornym na ściskanie, którego właściwości zmieniają się wraz z upływem czasu i na skutek przenoszonych obciążeń. Obecnie najczęściej stosowanym cementem jest połączenie sproszkowanego polimeru z płynnym monomerem. Innymi, nowszymi, rozwiązaniami w składzie chemicznym cementów kostnych są miesznaki: fosforanowo-wapniowe, hydrożelowe, kompozytowe oraz bioaktywne akrylanowe.

Alloplastykę cementową stawu biodrowego najczęściej wykonuje się u osób starszych, ze zmniejszoną masą kostną i cierpiących na osteoporozę. Czyli w przypadkach, gdy kość jest osłabiona. Mocowanie cementowe wspomaga ustabilizowanie protezy w kości oraz wzmacnia ją w trakcie przenoszenia obciążenia na operowanym stawie.

Budowa endoprotezy stawu biodrowego

W skład endoprotezy stawu biodrowego wchodzi:

• głowa (górny koniec kości udowej) umieszczona na trzpieniu

• panewka (część kości miednicznej obejmująca głowę kości udowej)

Panewka endoprotezy jest elementem o sferycznym kształcie, który mocowany jest na cemencie kostnym w kości miednicy. Częściowo otacza głowę protezy, tworząc z nią powierzchnię stawową. W ortopedii istnieją panewki w całości polietylenowe oraz polietylenowo-ceramiczne lub polietylenowo-metalowe. Od kilku lat do uzupełniania ubytków panewki kostnej stosowane są nowe wszczepy: preparaty hydroksyapatytowe, oraz tantalowe, jak np. system Trabecular Metal™ lub tytanowe.

W skład trzpienia wchodzi mieszanka stopu metali: chromu, kobaltu i niklu. Z zewnątrz jego powierzchnia jest w części lub całościowo porowata, co ułatwia wpasowanie się trzpienia do powierzchni kostnej kanału udowego i ma wpływ na trwalsze jego osadzenie. Niektóre endoprotezy cementowe mają dodatkowy element centrujący na końcu trzpienia, którego zadaniem jest odpowiednie nakierowanie i wpasowanie protezy w kanale wywierconym w trzonie kości udowej.
Na szyjce trzpienia (w jego górnej części) zamocowana jest metalowa lub ceramiczna głowa endoprotezy. Metalowa głowa ściera polietylen panewki ok. 0,1 mm w ciągu roku, za to głowa ceramiczna poniżej 0,1 mm rocznie. Ścieranie głowy uzależnione jest od wagi i trybu życia pacjenta. Waga wszystkich części protezy waha się od 400 do 500 g.

Zabieg operacyjny alloplastyki stawu biodrowego

Przygotowując się do zabiegu pacjent powinien zadbać o prawidłową masę ciała, stan jamy ustnej z usunięciem wszelkich procesów zapalnych i źródeł patologicznej flory bakteryjnej, wykonać potrzebne przed zabiegiem badania oraz przygotować mieszkanie i rodzinę do pomocy po zabiegu operacyjnym. O rodzaju znieczulenia decyduje zespół lekarzy na czele z anestezjologiem. Zazwyczaj jest to znieczulenie podpajęczynówkowe.

Zabieg trwa ok. 1 - 1,5 godziny. W mocowaniu endoprotezy cementowej czas się wydłuża (klej się musi związać). Do stawu biodrowego stosuje się dojście boczne lub przednio - boczne. Panewka jest oczyszczana i frezowana, zaś szyjka kości udowej odcinana. W trzonie kości udowej wiercony jest kanał. Kolejne składowe endoprotezy mocowane są w kościach przy pomocy cementu kostnego: panewka w kości biodrowej, trzpień w kanale kości udowej. Następnie głowa nastawiana jest na trzpieniu i odpowiednio centrowana w panewkę. Po zastygnięciu kleju i upewnieniu się, że endoproteza została prawidłowo zamontowana, operator kolejno zaszywa wszystkie tkanki. Dren zewnętrzny z miejsca operowanego usuwany jest po ok. 1 dobie od zabiegu.

Życie z endoprotezą stawu biodrowego

Obecnie uznaje się, że pacjent powinien być jak najszybciej pionizowany i uczony chodzenia o kulach z częściowym obciążaniem kończyny operowanej. Istotna i zalecana jest współpraca z rehabilitantem, który nauczy pacjenta prawidłowego funkcjonowania po zabiegu i wytłumaczy których ruchów należy unikać we wczesnym okresie pooperacyjnym. Badania potwierdzają, że po implantacji endoprotezy stawu biodrowego znacznie zmniejszyły się dolegliwości bólowe oraz zwiększyła się sprawność ruchowa pacjentów.

Pacjent skierowany na zabieg operacyjny alloplastyki stawu biodrowego musi się liczyć z faktem, że po pewnym czasie może dojść do obluzowania lub po prostu zużycia endoprotezy. Wg dr. n. med. Janusza Płomińskiego z Kliniki Ortopedii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie, o żywotności endoprotezy stawu biodrowego decyduje przede wszystkim jakość tkanki kostnej chorego, zastosowana technika operacyjna oraz współistniejące schorzenia. Wpływ ma także styl życia pacjenta i fakt jak dba o „nowe” biodro. Zbyt duże obciążenia, nadwaga, wyczynowy sport mogą powodować ryzyko wcześniejszego uszkodzenia i obluzowania endoprotezy. Jak podaje ogólnopolskie stowarzyszenie Towarzystwo Promocji Jakości, endoprotezy cementowe stawów biodrowych charakteryzują się dobrymi wskaźnikami przeżywalności w długim okresie obserwacji od 10 do 15 i więcej lat. Wg słów dr n. med. Leszka Junga, ordynatoar Oddziału Chirurgii Jednego Dnia, Reumoortopedii i Chirurgii Kręgosłupa CKiR w Konstancinie, z dobrą endoprotezą jest jak z mercedesem, można ją zużyć w ciągu roku, ale można też na z nią funkcjonować przez 15 lat.

Najnowsze materiały na endoprotezy biodra

Najnowsze odkrycie endoprotezoplastyki to tantal. Materiał, którego budowa jest niemal identyczna jak struktura ludzkiej kości, w związku z czym proteza jest bardzo dobrze tolerowana przez ustrój i lepiej wrasta się w kość. W praktyce daje to trwalsze umocowanie i ustabilizowanie protezy. Jest to jednak bardzo drogi materiał. Cytując słowa Marcina Śliwowskiego, przedstawiciela firmy Zimmer produkującej nowoczesne endoprotezy, ”wyprodukowanie centymetra sześciennego tantalu pobiera tyle prądu, ile Nowy Jork przez tydzień”, a „wyprodukowanie jednego elementu zajmuje średnio miesiąc”.

Innym z nowszych materiałów stosowanych w endoprotezoplastyce jest wprowadzony przez firmę Smith & Nephew produkt: VERILAST Technology, łączący materiał OXINIUM (97,5% cyrkon, 2,5% niobu) z XLPE (wkładką polietylenową cross-link). Powierzchnia głowy OXINIUM jest gładka i ceramiczna, zaś użycie wkładki panewkowej XPLE znacznie zmniejsza ryzyko wystąpienia migracji cząsteczek polietylenu. Ponieważ stosowana technologia zawiera znikomą ilość niklu, może być stosowana u osób z alergią na metal. Stop ten jest twardszy niż mieszanka kobaltu i chromu, a proces jego ścierania jest o połowę mniejszy niż w endoprotezach składających się z polietylenu, chromu i kobaltu. Cecha ta wydłuża proces przeżywalności protezy.

Z doborem techniki i materiałów należy być jednak ostrożnym oraz kierować się zdrowym rozsądkiem. Forma zabiegu powinna być indywidualnie dobrana do potrzeb i możliwości pacjenta. Dr n.med. Leszek Jung twierdzi, że „zdrowy rozsądek nakazuje stosowanie metod sprawdzonych z wieloletnim (tzn. ponad 20 letnim) okresem obserwacji i wieloletnimi bardzo dobrymi wynikami.”

Ceny endoprotezoplastyki cementowej stawu biodrowego w Polsce

Zabiegi alloplastyki stawu biodrowego wykonywane są w większości polskich klinik, często nastawionych na kompleksowe leczenie pacjentów i stosujących najnowsze metody operacyjne. Od kilkunastu lat wprowadzana jest w Polsce metoda nawigacji komputerowej do implantacji endoprotez stawów. Dzięki niej możliwa jest korekta położenia wstawianego implantu co do ułamka milimetra i właściwego osadzenia endoprotezy. Może to istotnie wpływać na jej żywotność. Jedną z klinik stosujących takie rozwiązanie jest szpital Ortopedicum w Krakowie, gdzie koszt zabiegu endoprotezy cementowej stawu biodrowego wynosi od 12 900 zł. Podobnie ceny plasują się w poznańskiej klinice Solumed, gdzie koszt całkowitej edoprotezoplastyki biodra wynosi od 12 000 zł. Dokładna cena zabiegu omawiana jest z pacjentem indywidualnie.
Uznanym specjalistą w Polsce w dziedzinie endoprotezoplastyki stawu biodrowego jest dr n.med. Paweł Skowronek. Operuje on m.in. w warszawskim Centrum Damiana (koszt zabiegu w zależności od endoprotezy wynosi od 16 do 30 tys. złotych) oraz NZOZ Osteon, gdzie ceny zabiegów omawiane są indywidualnie z lekarzem.

Coraz częstszą praktyką stosowaną w prywatnych placówkach jest rozłożenie kosztów leczenia na korzystnie oprocentowane raty. Jednym z takich miejsc jest katowicka Klinika Mazan czy szczecińskie Centrum Medyczne Dom Lekarski.

Endoprotezoplastyka cementowa stawu biodrowego za granicą

Wg badań przeprowadzonych w 2016 roku dla czasopisma Health Economics, w państwach Unii Europejskiej całkowity koszt pierwotnej alloplastyki stawu biodrowego wahał się od €6000 (ok. 30 tys. zł) na Węgrzech do €4000 (ok. 20 tys. zł) w Estonii i €2200 (ok. 11 tyś. zł) Wyższych kosztów leczenia można spodziewać się w Wielkiej Brytanii, gdzie cena alloplastyki stawu biodrowego wynosi średnio ok. £12000 (ok. 60 tys. zł). Najniższą cenę oferuje klinika Aspen Hollyhouse Hospital (£7600 tys., czyli ok. 38 tys. zł), zaś najwyższą Spire Norwich Hospital (£15000, ok. 80 tys. zł).

Najwięcej za wymianę stawu biodrowego płaci się w Stanach Zjednoczonych. Tam średni koszt zabiegu wynosi $40000, czyli w przeliczeniu ok. 121 tys. zł. Dlatego często stosowaną praktyką w USA jest tzw. turystyka medyczna, dająca możliwość wykonania zabiegu w innych krajach Ameryki, np. w Meksyku, gdzie cena zabiegu wynosi średnio ok. $12000 (ok. 36,4 tys. zł) Przykładowo w prywatnej klinice Cabo Orthopaedics w Los Cabos w Meksyku, która związana jest z Amerykańską Akademią Chirurgów Ortopedów (American Academy of Orthopaedic Surgeons AAOS).

Turystyka medyczna uprawiana jest również w Europie. W związku z tym, że w krajach takich jak Polska, Węgry czy Belgia zabieg endoprotezoplastyki jest dużo mniej kosztowny, pacjenci decydują się na prywatny zabieg za granicami swojego kraju. Najnowsze materiały i techniki zabiegowe zapewniają równie wysoki poziom przeprowadzonej operacji, a koszta związane z zabiegiem i pobytem w innym kraju, wciąż są niższe niż te, które poniósłby pacjent wykonując zabieg u siebie.

Staw biodrowy jest drugim pod względem występowania choroby zwyrodnieniowej (po stawie kolanowym). Zmiany zwyrodnieniowe niestety są procesem postępującym i nieodwracalnym. Siedzący tryb życia, ograniczona aktywność fizyczna, a nawet wyczynowe uprawianie sportu mają wpływ na żywotność naszych stawów. Warto więc o nie dbać. A w razie pojawienia się dolegliwości bólowych, nie zwlekać z wizytą u lekarza.