Co to jest bakterioterapia fekalna?

W 1958 roku w czasopiśmie "Surgery" opublikowana została praca, w której dr Ben Eiseman - amerykański lekarz pracujący dla Uniwerystetu Colorado w Denver - jako pierwszy przedstawił próby leczenia stanów zapalnych jelit za pomocą doodbytniczych wlewów kału, pobranego od osób zdrowych. 

Na artykuł ten natknął się wiele lat później dr Max Nieuwdorp - internista z Amsterdamu, sfrustrowany nieskutecznością leczenia ciężkich zakażeń jelit, wywołanych przez bakterie Clostridium difficile. To jemu właśnie zawdzięczamy pierwszą, rzetelnie opublikowaną w 2006 roku pracę przedstawiającą proces wykonania przeszczepu mikroflory bakteryjnej. 7 lat później w New England Journal of Medicine opublikowane zostały wyniki badań klinicznych nad tą kontrowesryjną metodą.

Bakterioterapia fekalna - co to jest i na czym polega?

Wykonanie przeszczepu mikroflory bakteryjnej najogólniej polega na pobraniu kału od osoby zdrowej, i dostarczeniu go do jelita osoby chorej. Dawca musi przedtem przejść badania pod kątem występowania chorób zakaźnych oraz oceniające stan jego mikroflory bakteryjnej. Pobrany stolec zostaje rozdrobniony oraz zawieszony w roztworze soli fizjologicznej, a następnie jest wprowadzany do jelita chorego poprzez zgłębnik doodbytniczy, zgłębnik nosowo-jelitowy lub też przy użyciu zestawu do wykonywania lewatywy. Obecnie trwają pracę nad udoskonaleniem i ujednoliceniem metody przygotowania transferu tak, aby zwiększyć skuteczność metody oraz zapewnić. 

We współczesnej medycynie bakterioterapia fekalna znalazła zastosowanie w leczeniu ciężkich, nawracających zakażeń jelit, wywołanych przez bakterię Clostridium difficile. Jest to bakteria, która odpowiada za wywołanie tzw. biegunki poantybiotykowej. Długotrwałe stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania powoduje zniszczenie naturalnej flory bakteryjnej jelit, co ułatwia ich kolonizację przez C.difficile. U zdrowego człowieka mikroflorę jelit tworzy 500 do 1500 gatunków bakterii, które odpowiadają za prawidłowy przebieg m.in procesów trawiennych czy odpornościowych.

Wyniki badań, przedstawionych w New England Journal of Medicine w 2013r. wykazały, że skuteczność bakterioterapii fekalnej w leczeniu zakażenia C.difficile, w porównaniu z zastosowaniem antybiotykoterapii, wynosiła aż 81% i 94% (w zależności od tego, czy zabieg wykonano jedno- czy dwukrotnie) przy zaledwie 31% skuteczności farmakoterapii. W wielu przypadkach poprawę stanu zdrowia pacjentów obserwowano już po jednym zabiegu. Wyniki tych badań wydają się obiecujące, co jest szczególnie ważne ze względu na obserwowanie stale szerzącej się oporności C.difficile na antybiotykoterapię. Od kilku lat w Polsce występuje szczególnie toksyczny szczep tej bakterii (rybotyp 027/NAP1), który zwiększa śmiertelność wśród chorych, zwiększa także ryzyko ciężkich zakażeń, a także nawrotów biegunek ze względu na produkcję większej ilości toksyn.

Warto wiedzieć, że w Polsce jest obecnie pięć placówek szpitalnych, uczestniczących w programie przeszczepiania mikrobioty jelitowej. Znajdują się one w Wejherowie, Wołominie, Makowie Mazowieckim oraz w dwóch szpitalach w Warszawie. W programie uczestniczy także jeden ośrodek ambulatoryjny na terenie Warszawy. W każdej z tych placówek powołany jest koordynator, który na podstawie analizy dokumentacji historii choroby oraz wyników dotychczas zastosowanego leczenia, podejmuje decyzję o kwalifikacji do zabiegu. 

Co ciekawe, obecnie trwają prace nad zastosowaniem transplantacji flory bakteryjnej w leczeniu chorób niedotyczących przewodu pokarmowego, m.in. takich jak autyzm, stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona czy zespół chronicznego zmęczenia. Jak dotąd nie ma jednak wiarygodnych dowodów na skuteczność takiego postępowania.

Bibliografia: www.harvardsciencereview.com; clostridium.edu.pl; www.cdd.com.au, www.ncbi.nlm.nih.gov