Co to jest kapilaroskopia i jakie ma zastosowanie?

Pierwsze badanie kapilaroskopowe u człowieka przeprowadził Heuter już w 1879 roku, natomiast w 1911 roku Lombard dokonał pierwszej kapilaroskopowej oceny morfologii naczyń włosowatych wałów paznokciowych u człowieka. Obecnie badanie kapilaroskopowe odgrywa znaczącą rolę w nowoczesnej diagnostyce zaburzeń mikrokrążenia ze względu na jej nieinwazyjność, szeroką dostępność oraz powtarzalność. 

Kapilaroskopia jest badaniem, pozwalającym na ocenę morfologii naczyń włosowatych skóry za pomocą mikroskopu świetlnego. Wykonuje się ją najczęściej w obrębie wałów paznokciowych palców (ang. nailfold capillaroscopy), spojówek gałek ocznych, dziąseł, czy warg.

Jak przebiega i jakie zastosowanie ma kapilaroskopia?

Przygotowanie do badania kapilaroskopowego obejmuje rezygnację z alkoholu, palenia papierosów, dużych ilości kawy czy herbaty w ciągu około 6 godzin poprzedzających kapilaroskopię. W przypadku najczęściej wykonywanej kapilaroskopii wałów paznokciowych, należy również pamiętać, aby  2 tygodnie przed badaniem nie wycinać skórek oraz zrezygnować z zabiegów typu manicure. Dozwolone jest jedynie skracanie paznokci.

Badanie kapilaroskopowe wykonywane jest za pomocą mikroskopu świetlnego z użyciem 10-200-krotnego powiększenia oraz dodatkowego oświetlenia ze źródła zimnego światła, aby nie doszło do rozszerzenia naczyń krwionośnych. Aby zwiększyć przejrzystość naskórka, a tym samym dokładność ocenianego obrazu, stosuje się olejek immersyjny, nakrapiany na obserwowaną okolicę. W przypadku kapilaroskopii wałów paznokciowych ocena dotyczy palców obu rąk, z pominięciem kciuków, które ze względu na częste występowanie zmian pourazowych, mogą utrudniać interpretację badania.  Lekarz wykonujący badanie, na podstawie obrazu mikroskopowego ocenia stan naczyń włosowatych.

Naczynia włosowate, inaczej kapilary, są to najmniejsze, cienkościenne naczynia krwionośne, łączące tętnice z żyłami, docierające niemal do każdej komórki naszego ciała. Prawidłowy obraz kapilaroskopowy charakteryzuje się homogennym układem równolegle położonych pętli naczyniowych, które zbudowane są z ramienia tętniczego, żylnego oraz odcinka szczytowego. U zdrowych osób liczba pętli naczyniowych w obrębie wałów paznokciowych wynosi 10 – 30 w 1 mm2. Prócz morfologii, liczby oraz układu pętli naczyniowych, o prawidłowości lub patologii obrazu decyduje ponadto prędkość przepływu erytrocytów, stopień wypełnienia kapilar oraz obecność zmian patologicznych w obrębie podścieliska. Obraz patologiczny charakteryzuje się obecnością nieregularnych pętli – krętych, poszerzonych, bądź rozgałęzionych, obecnością wynaczynień lub obszarów całkowicie pozbawionych kapilar, czyli tzw. obszarów awaskularyzacji.

Kapilaroskopia znalazła zastosowanie przede wszystkim w reumatologii, zarówno we wczesnej diagnostyce, jak i obserwacji dynamiki procesu chorobowego układowych chorób tkanki łącznej, np. twardziny układowej, czy tocznia rumieniowatego. Ponadto kapilaroskopia stosowana jest również w diagnostyce choroby Raynauda, chorób układu krążenia, naczyń obwodowych, cukrzycy i jej powikłań oraz niektórych chorób dermatologicznych, np. łuszczycy.

Badania kapilaroskopowe można wykonać przychodniach specjalistycznych, gabinetach reumatologicznych, dermatologicznych, czy rehabilitacyjnych. Cena badania kapilaroskopowego waha się w granicach 60-80 zł w Częstochowie do 180 zł w Katowicach.

Bibliografia: Cutolo et al.: State of art on nailfold capillaroscopy: a reliable diagnostic tool and putative biomarker in rheumatology? Rheumatology, April 25,2013; Anna Kuryliszyn-Moskal, Otylia Kowal-Bielecka: Kapilaroskopia. Przegląd Reumatologiczny, 2006, nr 4 (10), s. 9, 11; Anna Kuryliszyn-Moskal: Znaczenie kapilaroskopii we współczesnej diagnostyce zaburzeń mikrokrążenia w chorobach reumatycznych. Postępy Nauk Medycznych, 2/2011, s. 44-49; Ko-Ming Lin et al.: Clinical Applications of Nailfold Capillaroscopy in Different Rheumatic Diseases. J Intern Med Taiwan 2009;20: 238-247.