Co to jest wodniak jądra?

Wodniak jądra (łac. hydrocoele testis) to patologiczne nagromadzenie się płynu w obrębie niezarośniętego wyrostka pochwowego otrzewnej lub pomiędzy blaszkami osłonki pochwowej jądra, która pokrywa wspomniany narząd. Najczęściej występuje jednostronnie, choć może też umiejscawiać się po obu stronach worka mosznowego. Nagromadzony płyn surowiczy cechuje się brunatnym zabarwieniem, a jego objętość może wynosić od kilku do kilkunastu mililitrów.

Wodniak jądra - co to jest

Biorąc pod uwagę etiologię, wodniak jądra występuje w postaci wrodzonej oraz nabytej. W populacji dziecięcej, wodniaka jądra rozpoznaje się u 5 - 6% noworodków płci męskiej, najczęściej po stronie prawej. Jedną z warstw pokrywających jądro stanowi osłonka pochwowa, zwana również osłonką wewnętrzną. Składa się ona z dwóch blaszek - ściennej, wyściełającej wnętrze worka mosznowego oraz trzewnej, pokrywającej przeważającą część jądra oraz najądrza, a pomiędzy nimi znajduje się szczelinowata przestrzeń, czyli jama surowicza moszny. Istotą wodniaka jądra jest gromadzenie się płynu otrzewnowego między dwiema wymienionymi blaszkami, co jest następstwem niezarośnięcia wyrostka pochwowego otrzewnej. 

Proces zstępowania jąder z tylnej ściany jamy brzusznej do worka mosznowego w trakcie życia płodowego pociąga za sobą wypustkę otrzewnej, którą jest wspomniany wyrostek pochwowy. W warunkach prawidłowych po zstąpieniu jąder do moszny ulega on zarośnięciu i dochodzi do utraty kontaktu między jamą surowiczą moszny i jamą otrzewnej. Jeśli jednak wyrostek pochwowy nie ulegnie obliteracji, zawartość surowicza otrzewnej pod wpływem siły ciężkości przemieszcza się do jamy moszny i powoduje powstanie wodniaka.

Nabyte wodniaki jądra, powstają przede wszystkim w wieku młodzieńczym i u dorosłych mężczyzn. Wśród nich wyróżnia się wodniaki objawowe oraz takie, którym nie towarzyszą żadne symptomy. Do ich rozwoju dochodzi w następstwie urazu oraz ostrego i przewlekłego zapalenia w obrębie jądra lub najądrza. Wodniaki jądra mogą być również objawem procesu nowotworowego toczącego się w jądrze lub powikłaniem operacyjnego leczenia przepukliny pachwinowej lub żylaków powrózka nasiennego, gdzie są efektem biernego zastoju krwi w obrębie splotu wiciowatego.

W nabytej postaci wodniaka jądra, u podstaw gromadzenia się płynu w mosznie leży upośledzenie równowagi między wydzielaniem i wchłanianiem płynu surowiczego przez osłonkę pochwową jądra. Jego duża ilość nie tylko utrudnia chodzenie, ale również wywiera niekorzystny wpływ na produkcję plemników, a w niektórych przypadkach może nawet prowadzić do zaniku jądra i być przyczyną niepłodności.

Jak się objawia wodniak jądra?

Najbardziej typowym symptomem wodniaka jądra jest powiększanie się objętości worka mosznowego, przy czym jego wielkość zależy od ilości zgromadzonego płynu. Charakterystyczny jest bowiem zauważalny wzrost rozmiarów wodniaka wieczorem i jego zmniejszanie się w godzinach porannych. Ponadto, w mosznie wyczuwa się miękki, sprężysty guz, który jest przesuwalny w stosunku do podłoża, natomiast skóra w jej okolicy jest gładka oraz  napięta i nie ulega zaczerwienieniu. Chorobie nie towarzyszą dolegliwości bólowe. Wyjątek stanowią wodniaki jądra powstałe na podłożu zmian nowotworowych i ostrych stanów zapalnych. Mimo, że opisywane zmiany mogą osiągać znaczne rozmiary, nigdy nie powodują dolegliwości bólowych. Sporadycznie dochodzi do ucisku jądra przez obecność bardzo dużej ilości płynu w mosznie, konsekwencją czego może być jego niedokrwienie, które objawia się wystąpieniem nagłego i silnego bólu.

Większość wrodzonych wodniaków jądra cofa się samoistnie w ciągu 1. roku życia i nie wymaga żadnych interwencji. W przypadku wodniaków nabytych jedyną opcją leczenia jest postępowanie chirurgiczne.

Źródła: 1. Noszczyk Wojciech, "Chirurgia", tom 1-2, wyd.1, Warszawa, PZWL, 2005, ISBN: 978-83-200-3983-22. Noszczyk Wojciech, "Chirurgia - repetytorium", wyd.1, Warszawa, PZWL, 2009, ISBN: 978-83-200-3843-9 3. Czernik Jerzy, "Chirurgia dziecięca", wyd.1, Wrocław, UM Wrocław, 2008, ISBN: 978-83-7055-401-9