Aparat samoligaturujący - czym się różni od zwykłego aparatu?

Wady zgryzu, oprócz nieestetycznego wyglądu, mogą powodować zaburzenia żucia, a nawet - w części przypadków  -problemy z oddychaniem (np. obturacyjny bezdech senny). Według badań, opublikowanych przez różnych autorów, częstość występowania wad zgryzu wśród polskich dzieci wynosi od 36,7 do 79%. Uwzględniając opisane powyżej problemy oraz fakt, że wady zgryzu mogą stać się przyczyną dyskryminacji i gorszego funkcjonowania społecznego, warto podjąć decyzję o ich korekcji. 

U dzieci, które posiadają zęby mleczne, najczęściej wybieranym rozwiązaniem jest ruchomy aparat ortodontyczny. Jest on w stanie skorygować nieprawidłowo ustawione zęby. Osoby dorosłe oraz starsze dzieci, które posiadają już zęby stałe, wymagają zazwyczaj zastosowania stałego aparatu ortodontycznego.

Klasyczny aparat ortodontyczny składa się z zamków (metalowych, ceramicznych lub szafirowych) mocowanych przy pomocy kleju do powierzchni zębów oraz metalowego łuku mocowanego do zamków poprzez ligatury (gumki). Ligatury podczas kolejnych wizyt są wymieniane, aby zapewnić prawidłową, efektywną pracę aparatu ortodontycznego.

Co to jest aparat samoligaturujący?

Na rynku od jakiegoś czasu są dostępne aparaty ortodontyczne samoligaturujące (bezligaturowe). Ich wyjątkowość polega na tym, że nie wymagają one stosowania ligatur. Metalowy łuk jest mocowany do zamków bezpośrednio przy pomocy klapki, znajdującej się w zamku. Brak konieczności wymiany gumek sprawia, że wizyty u ortodonty mogą odbywać się rzadziej, a samo leczenie trwa krócej, co jest szczególnie istotne dla pacjentów, którzy mieszkają daleko od gabinetu, w którym prowadzone jest leczenie. W przypadku uszkodzenia mechanizmu mocującego łuk roboczy do zamka, możliwa jest wymiana uszkodzonego zamka lub przymocowania łuku przy pomocy klasycznej ligatury.

Zamki w aparacie samoligaturującym wyposażone są w specjalny mechanizm zamykający, który utrzymuje drut ortodontyczny na miejscu. Mechanizm ten może przybierać formę klapki, zatrzasku lub innego systemu, który zamyka się wokół drutu. Dzięki temu, drut nie jest przymocowany za pomocą ligatur (gumek), jak w tradycyjnych aparatach.

Drut ortodontyczny w aparacie samoligaturującym może swobodniej przesuwać się przez zamki, ponieważ nie jest ściskany przez ligatury. Zmniejszone tarcie oznacza, że siły wywierane na zęby są bardziej równomierne i skuteczne, co przyspiesza proces prostowania zębów.

Mechanizm zamykający w zamkach zapewnia stabilność drutu, co pozwala ortodoncie na precyzyjne kontrolowanie ruchu zębów. Mniejsze tarcie i bardziej równomierne rozłożenie sił mogą prowadzić do mniejszego bólu i dyskomfortu dla pacjenta.

Tradycyjny aparat ortodontyczny

Tradycyjny aparat ortodontyczny, często nazywany aparatem stałym, jest jednym z najczęściej stosowanych narzędzi do korekcji wad zgryzu i prostowania zębów. Składa się z metalowych zamków (bracketów), które są przyklejane do powierzchni każdego zęba, oraz drutu ortodontycznego (łuku), który przechodzi przez zamki i jest przymocowany za pomocą elastycznych ligatur lub metalowych klipsów. Całość jest wspierana przez dodatkowe elementy, takie jak pierścienie ortodontyczne umieszczane na trzonowcach.

Tradycyjny aparat ortodontyczny działa na zasadzie wywierania stałego, delikatnego nacisku na zęby, co powoduje ich stopniowe przesuwanie się w pożądane pozycje. Drut ortodontyczny, który jest regulowany podczas regularnych wizyt u ortodonty, generuje siłę konieczną do przemieszczenia zębów. Ligatury utrzymują drut w zamkach, co umożliwia precyzyjne kontrolowanie ruchu zębów. Proces ten jest monitorowany przez ortodontę, który regularnie dokonuje odpowiednich korekt, aby osiągnąć optymalne wyniki leczenia.

Główne różnice między aparatem samoligaturującym a klasycznym aparatem

Aparaty samoligaturujące i tradycyjne aparaty ortodontyczne różnią się przede wszystkim konstrukcją i mechanizmem działania. Aparat samoligaturujący posiada zamki z wbudowanym mechanizmem zamykającym, który utrzymuje drut ortodontyczny bez potrzeby stosowania elastycznych ligatur. Dzięki temu drut może swobodniej przesuwać się przez zamki, co zmniejsza tarcie i często skraca czas leczenia oraz zapewnia większy komfort pacjentowi.

Z kolei tradycyjny aparat ortodontyczny wykorzystuje metalowe zamki i elastyczne ligatury do mocowania drutu. Ligatury te zwiększają tarcie, co może prowadzić do większego dyskomfortu i dłuższego czasu leczenia. Wizyty kontrolne w przypadku aparatu samoligaturującego są rzadsze, ponieważ nie ma potrzeby wymiany ligatur. Natomiast tradycyjny aparat wymaga częstszych wizyt u ortodonty w celu regulacji drutu i wymiany ligatur.

Pod względem kosztów, aparaty samoligaturujące mogą być droższe na początku ze względu na zaawansowaną technologię zamków. Jednak mniejsze potrzeby konserwacyjne mogą ostatecznie obniżyć całkowite koszty leczenia. Tradycyjne aparaty są często tańsze na początku, ale częstsze wizyty i dłuższy czas leczenia mogą zwiększyć całkowity koszt terapii.

Obie metody mają swoje zalety i wady, dlatego wybór między aparatem samoligaturującym a tradycyjnym aparatem powinien być dokonany na podstawie indywidualnych potrzeb i konsultacji z ortodontą.

Zalety aparatu stałego samoligaturującego

W klasycznym aparacie ortodontycznym gumki powodują dosyć silne tarcie podczas przemieszczania się łuku przez zamki. Aparat samoligaturujący pozwala na zlikwidowanie dodatkowego tarcia, ruch łuku roboczego jest łatwiejszy, a co za tym idzie praca aparatu jest bardziej wydajna. Zmniejszenie tarcia pozwala na osiągnięcie mniejszej bolesności podczas leczenia.

Decydując się na założenie aparatu samoligaturującego można podjąć decyzję o zastosowaniu klasycznych zamków metalowych, jak również zamków estetycznych. Zamki, stosowane w aparacie samoligaturującym, mają niewielkie rozmiary. Dodatkowo nie okala ich ligatura (gumka). Umożliwia to łatwiejszą i dokładniejszą higienę jamy ustnej, co ma znaczenie z powodu długiego okresu użytkowania aparatu i ryzyka powstania w jego okolicy próchnicy zębów.

Mówi się, że zastosowanie aparatu samoligaturującego pozwala na uniknięcie konieczności usuwania nadliczbowych zębów. W części przypadków rzeczywiście udaje się to osiągnąć, jednak nie jest to reguła. Taka właściwość aparatu wzięła się stąd, że końce slotu, czyli kanału przez który przechodzi łuk roboczy zostały ścięte. Umożliwia to silniejsze zgięcie łuku metalowego i korekcję bardziej nasilonych zmian ustawienia zębów.

Wady aparatu ortodontycznego samoligaturującego

Mimo licznych zalet, aparat samoligaturujący ma również kilka wad, które warto rozważyć przed podjęciem decyzji o jego założeniu. Oto najważniejsze z nich:

• Wyższe koszty początkowe - aparaty samoligaturujące są zazwyczaj droższe niż tradycyjne aparaty ortodontyczne. Wyższy koszt wynika z bardziej zaawansowanej technologii zamków i ich konstrukcji. Choć całkowity koszt leczenia może być niższy ze względu na rzadsze wizyty kontrolne, początkowa inwestycja jest większa.
• Potencjalne problemy z higieną - chociaż aparaty samoligaturujące są łatwiejsze do utrzymania w czystości niż tradycyjne aparaty z ligaturami, zamki mogą nadal gromadzić resztki jedzenia i płytkę nazębną. Pacjenci muszą być równie skrupulatni w dbaniu o higienę jamy ustnej, aby zapobiec próchnicy i chorobom dziąseł.
• Nieodpowiednie dla wszystkich przypadków - aparaty samoligaturujące nie są zawsze odpowiednie dla każdego rodzaju wady zgryzu. W niektórych przypadkach bardziej skomplikowanych wad ortodontycznych, tradycyjne aparaty lub inne specjalistyczne aparaty mogą być bardziej efektywne. Ortodonta musi ocenić, czy aparat samoligaturujący jest odpowiedni dla danego pacjenta.
• Wrażliwość na uszkodzenia - zamki w aparatach samoligaturujących, choć trwałe, mogą być bardziej wrażliwe na uszkodzenia mechaniczne niż tradycyjne zamki z ligaturami. Mechanizm zamykający może ulec uszkodzeniu w wyniku silnego uderzenia lub nacisku, co może wymagać naprawy lub wymiany zamka.
• Mniejsza widoczność postępów - niektórzy pacjenci mogą zauważyć mniejszą widoczność postępów leczenia w porównaniu do tradycyjnych aparatów. Wolniejsze, bardziej płynne ruchy zębów mogą sprawiać wrażenie, że zmiany zachodzą wolniej, nawet jeśli całkowity czas leczenia jest krótszy.

Kto powinien rozważyć aparat samoligaturujący?

Dobór aparatu ortodontycznego powinien być indywidualny. Ortodonta po zbadaniu pacjenta i pobraniu wycisków może ocenić złożoność zmiany i dobrać odpowiedni aparat z uwzględnieniem preferencji pacjenta. Za założeniem aparatu samoligaturującego przemawiają trudne stosunki anatomiczne, chęć uzyskania stosunkowo estetycznego wyglądu oraz rzadkie wizyty u specjalisty.

Dla niektórych pacjentów wadą aparatu samoligaturjącego jest jego cena, która przekracza koszt wykonania metalowego aparatu, korygującego zgryz. W takich wypadkach, wielu klientów klinik ortodontycznych decyduje się na rozwiązanie mieszane, gdzie szczęka, bardziej widoczna podczas uśmiechu (górna część), wykonana jest z dyskretnych zamków samoligaturujących. Dolna część, umiejscowiona w żuchwie, zawiera natomiast klasyczne zamki metalowe. Podczas konsultacji ortodontycznej, warto więc zapytać o zalety aparatu samoligaturującego, który dla wielu pacjentów może okazać się preferowanym rozwiązaniem korekcji wad zgryzu.