Diagnostyka zawrotów głowy - badanie błędnika

Pacjenci dosyć często interpretują zawroty głowy jako zaburzenia równowagi, ponieważ znaczna część objawów jest wspólna dla obu tych schorzeń. Zawrotom głowy mogą towarzyszyć dodatkowo zaburzenia wegetatywne, takie jak nudności czy wymioty.Tylko dokładne badanie i wywiad lekarski są w stanie poprawnie określić rodzaj i lokalizację zaburzenia.

Zawroty głowy mogą być pochodzenia ośrodkowego lub obwodowego. Zawroty pochodzenia ośrodkowego charakteryzują się wielotygodniowym, bądź nawet wieloletnim przebiegiem, często skrytym początkiem i objawami uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (ataksja, niedowłady kończyn, z. Hornera). Ich przyczyną mogą być m.in. procesy rozrostowe toczące się w móżdżku, bądź zmiany zwyrodnieniowe tętnic zaopatrujących ten obszar mózgu. Natomiast zawroty głowy pochodzenia obwodowego charakteryzują się często kilkutygodniowym przebiegiem, nagłym początkiem i współistniejącymi zaburzeniami słuchu. Do przyczyn obwodowych zawrotów głowy spowodowanych głównie uszkodzeniem błędnika możemy zaliczyć m.in. chorobę Meniera czy zapalenie części przedsionkowej nerwu przedsionkowo-ślimakowego. Sama diagnostyka zawrotów głowy nie jest łatwym zadaniem z powodu różnej natury i trudnej do określenia lokalizacji przyczyny odpowiedzialnej za to zaburzenie.

Na czym polega badanie błędnika?

Błędnik, który znajduje się w uchu wewnętrznym, jest odpowiedzialny za zmysł słuchu oraz częściowo za zmysł równowagi (kanały półkoliste błędnika). Z racji wielu funkcji, jakie spełnia błędnik, jego badanie powinno potwierdzić lub wykluczyć nieprawidłowości dotyczące każdego z jego elementów.

Podstawowym badaniem odpowiadającym na pytanie, czy zaburzenia równowagi są pochodzenia ośrodkowego czy obwodowego jest próba Romberga. W badaniu tym pacjenta prosi się, aby stał prosto ze złączonymi stopami, wyciągniętymi prze siebie ramionami i zamkniętymi oczami. Jeśli pacjent traci równowagę, próbę uznajemy za ujemną, a przyczyna zaburzeń nie znajduje się w błędniku tylko w móżdżku lub rdzeniu kręgowym.

Kolejnym badaniem, na które warto zwrócić uwagę, jest próba kalorymetryczna. Zaletą tego badania jest możliwość zbadania każdego z błędników oddzielnie, a jak można przypuszczać, większość zaburzeń jest związana z uszkodzeniami jednostronnymi, a nie dwustronnymi. W badaniu tym każdy z błędników stymuluje się dwukrotnie: raz wodą ciepłą i raz wodą zimną. Drażnienie wodą o różnej temperaturze wywołuje powstanie odpowiedniego oczopląsu. W przypadkach reakcji asymetrycznych lub w przypadku braku reakcji, uzyskuje się informację o tym, który z narządów równowagi jest uszkodzony.

Badanie elektonystagmograficzne (ENG) jest obecnie najpowszechniej stosowaną metodą oceny oczopląsu wywołanego uszkodzeniem błędnika. Oczopląs pochodzenia błędnikowego charakteryzuje się tzw. fazą szybką i fazą wolną w ruchu gałek ocznych. Badanie pozwala zarejestrować ruchy gałek ocznych zarówno przy zamkniętych, jak i przy otwartych oczach, a także ocenić charakter wspomnianego oczopląsu. Zasada badania polega na pomiarze zmian pola elektrostatycznego pomiędzy ładunkami rogówki, a siatkówki powstającymi w trakcie ruchu gałek ocznych.

Odmianą badania ENG jest badanie videonystagmograficzne (VNG). Tutaj rejestracja ruchu gałek ocznych jest dokonywana za pomocą kamery zamocowanej na głowie za pomocą specjalnej opaski. W Polsce koszt takich badań wynosi około 150zł.
Pewną rolę w diagnostyce zawrotów głowy odgrywają także badania obrazowe tj. rezonans magnetyczny (MR) i tomografia komputerowa (TK). Pozwalają one w trudnych przypadkach rozstrzygnąć, czy przyczyną zawrotów głowy nie są procesy rozrostowe toczące się w móżdżku, bądź w okolicy błędników i nerwów przedsionkowych.

Zawroty głowy są problemem, który początkowo często bywa ignorowany przez pacjenta i jego bliskich, jednak w rzadkich sytuacjach mogą one być manifestacją poważnej choroby, która wymaga pilnej i dokładnej diagnostyki specjalistycznej.