Elektrokauteryzacja jajników (skaryfikacja)

Objawy zespołu policystycznych jajników

PCOS (polycystic ovary syndrome), czyli zespół policystycznych jajników (inne określenia to zespół wielotorbielowatych jajników, drobnotorbielkowatych jajników lub zespół Steina-Leventhala) to złożony zespół zaburzeń o podłożu genetycznym, na który składają się następujące objawy:

• zaburzenia miesiączkowania z przewlekłym brakiem owulacji lub brak miesiączki

• kliniczne i biochemiczne cechy hiperandrogenizmu (nadmierne wydzielanie androgenów, powodujące maskulinizację - rozwój męskich cech płciowych u kobiet)

• obecność charakterystycznego obrazu wielotorbielowatych jajników w badaniu USG

PCOS - przyczyny

 Patogeneza PCOS nie została do końca wyjaśniona. Obecnie najczęściej, jako pierwotną przyczynę wymienia się defekt syntezy androgenów, prowadzący do ich nadmiernego wydzielania przez komórki tekalne jajników. Zwiększone stężenie androgenów prowadzi do zahamowania rozwoju pęcherzyków jajnikowych i blokuje powstanie pęcherzyka wiodącego.

Innym czynnikiem jest stwierdzona nadwrażliwość przysadki na stymulację gonadoliberyną wydzielaną w podwzgórzu, co powoduje wzrost stężenia LH (hormon luteinizujący wydzielany przez przysadkę mózgową, powodujący w nadmiarze niewydolność i wielotorbielowatość jajników) oraz zaburzenie proporcji pomiędzy LH i FSH (folikulostymulina - hormon sterujący dojrzewaniem komórek jajowych).

W patogenezie PCOS podkreśla się również rolę nadmiernego wydzielania insuliny, czyli insulinooporności i hiperinsulinemii (często powiązanej z otyłością, dotyczącą ok. połowy pacjentek) oraz niedoboru witaminy D. Zatrzymanie rowoju pęcherzyków jajnikowych we wczesnej fazie i brak owulacji skutkuje osadzaniem się pęcherzyków na obwodzie jajnika co można stwierdzić w badaniu ultrasonograficznym. Cykle owulacyjne skutkują bezpłodnością, obserwowaną nawet u 75% pacjentek.

Poprawa płodności przy zespole policystycznych jajników

Celem leczenia PCOS jest normalizacja miesiączkowania i zaburzeń metabolicznych, zmniejszenie objawów hiperandrogenizmu oraz poprawa płodności. Podstawową metodą jest farmakoterapia z wykorzystaniem doustnych preparatów estrogenowo-progestagenowych oraz leków zmniejszajacych stężenie lub hamujących obwodowe działanie testosteronu (często stanowią one skladniki tabletek antykoncepcyjnych). W przypadkach insulinooporności oprócz odpowiedniej diety przepisywane są leki zwiększające wrażliwość na insulinę (preparaty metforminy).

Leczenie farmakologiczne daje zadowalające rezultaty u wielu chorych, jest jednak drogie i rozciągnięte w czasie. W przypadku stosowania preparatów gonadotropin pojawia się również niebezpieczeństwo hiperstymulacji jajników oraz wystąpienia ciąży mnogiej (ok. 20% przypadków). Z tych powodów próbuje się również innych metod wywoływania owulacji u chorych z zespołem policystycznych jajników.

Kauteryzacja jajników w leczeniu zaburzeń płodności u pacjentek z PCOS

Jedną z takich metod jest chirurgiczny zabieg laparoskopowej elektrokauteryzacji jajników. Pod tym tajemniczym określeniem kryje się zabieg leczniczy, polegający na wypalaniu iskrą elektryczną żywej, patologicznie zmienionej tkanki na powierzchni każdego jajnika. Za pomocą urządzenia zwanego żegadłem elektrycznym lub elektrokauterem, zależnie od wielkości jajnika, wypala się od 10 do 15 otworów w odległości ok. 10 mm od siebie na przedniej i tylnej powierzchni jajnika.

Najnowsze elektrokautery wyposażone są w specjalną igłę z końcówką, która wysuwa się dopiero podczas bezpośredniego kontaktu powierzchnią jajnika, dzięki czemu można uniknąć uszkodzenia położonych w pobliżu ważnych narządów. Igła wprowadzana jest pod kątem prostym do powierzchni jajnika tak, by jej koniec, który może wysuwać się do 5 mm, wnikał jak najgłębiej w tkankę narządu.

Zastosowanie igły zamiast używanej wcześniej tępej końcówki ogranicza obszar uszkodzenia torebki jajnika, przez co zapobiega się powstawaniu zrostów. Podczas zabiegu jajnik oraz sąsiadujące narządy (np. jelita) chłodzone są dekstranem lub fizjologicznym roztworem chlorku sodu. Po zakończeniu procedury wytwarza się sztuczne wodobrzusze, wlewając 250 ml roztworu dekstranu, co ma na celu dalsze zapobieżenie powstawaniu zrostów pooperacyjnych.

Efekty laparoskopowej skaryfikacji jajników

Efektem przeprowadzonego zabiegu elektrokateryzacji jest normalizacja środowiska hormonalnego, spadek stężenia hormonu LH oraz wzrost poziomu FSH przy jednoczesnym obniżeniu androgenów w jajnikach. Przywrócenie miesiączkowana i zwiększenie szans na wystąpienie owulacji obserwowane jest w ciągu 6-12 miesięcy od jego przeprowadzenia, dlatego też zabieg elektrokauteryzacji jajników zalecany jest zwłaszcza  kobietom pragnącym w danym momencie zajść w ciążę.