Ginekomastia fizjologiczna a patologiczna

Ginekomastia to zwiększenie ilości tkanki gruczołowej lub tłuszczowej (lipomastia) w obrębie męskiego gruczołu piersiowego. Ustalenie uniwersalnych norm w zakresie prawidłowej struktury morfologicznej sutka u mężczyzn jest trudne, a wstępna ocena w gabinecie lekarskim ma w dużej mierze charakter subiektywny. Niemniej jednak już badanie fizykalne, wsparte obrazowaniem USG, pozwala ocenić czy budząca niepokój zmiana ma charakter fizjologiczny, czy patologiczny. 

Czym jest ginekomastia fizjologiczna?

Przyczyn występowania zmian w obrębie męskiego sutka jest kilka, jednak wspólnym mianownikiem większości mechanizmów jest zachwianie prawidłowej równowagi hormonalnej. Estrogeny, choć nazywane są żeńskimi hormonami, odgrywają ważną rolę także w organizmie mężczyzn. Androstendion, progesteron czy estradiol są z kolei powiązane ze sobą siecią tak zwanych szlaków metabolicznych. Czasem wystarczy więc jedno "wahnięcie", by cały ten system się rozregulował.

Fizjologiczny rozrost tkanki gruczołowej piersi u mężczyzn to domena trzech etapów życia:

• okresu noworodkowego
• dojrzewania
• starzenia

Aktualne opracowania statystyczne donoszą, że od 60 do 90% noworodków ma różnie nasiloną ginekomastię przejściową, z powodu dużego stężenia estrogenów pochodzących od matki. Efekt zanika najczęściej w ciągu kilku tygodni. Drugi pik występowania ginekomastii wiąże się z przedziałem wiekowym 10-14 lat i stanowi 4-69% chłopców, ale może trwać nawet do dwóch lat. Gdy okres ten się przeciąga, wówczas należy wybrać się do endokrynologa. Trzeci szczyt dotyczy 24-65% mężczyzn pomiędzy 50., a 80. rokiem życia. Należy przy tym podkreślić, że w pewnych sytuacjach ginekomastia przejściowa może ulec konwersji do postaci patologicznej.

Na czym polega ginekomastia patologiczna?

Etiologia ginekomastii patologicznej jest bardziej złożona i polega przede wszystkim na wzroście ustrojowego stężenia estrogenów. Nadmierna aktywność żeńskich hormonów powoduje rozrost przewodów gruczołowych, ich wydłużanie, namnażanie zlokalizowanych w sąsiedztwie fibroblastów oraz rozbudowę naczyń krwionośnych sutka. Sugeruje się, że zaburzenia na osi podwzgórze-przysadka ze wzrostem stężenia hormonu prolaktyny mogą mieć porównywalny udział w genezie nieprawidłowości.

Na zaburzenie równowagi hormonalnej na korzyść estrogenów wpływają między innymi leki, złe nawyki żywieniowe, choroby (marskość wątroby, otyłość), hipogonadyzm, nowotwory jąder, nadczynność tarczycy i przewlekła niewydolność nerek. Z leków na uwagę zasługują te stosowane w terapii raka gruczołu krokowego, moczopędne (spironolakton) oraz niektóre leki przeciwgrzybicze.

Różnorodność przyczyn występowania ginekomastii wymaga często wnikliwej diagnostyki endokrynologicznej. Po postawieniu diagnozy, zadaniem lekarza i pacjenta jest podjęcie wspólnej decyzji o leczeniu hormonalnym lub operacji chirurgicznej.

Referencje: O'Hanlon DM, Kent P, Kerin MJ, Given HF. Unilateral breast masses in men over 40: a diagnostic dilemma. Am J Surg 1995; 170:24; Volpe CM, Raffetto JD, Collure DW, et al. Unilateral male breast masses: cancer risk and their evaluation and management. Am Surg 1999; 65:250; Braunstein GD. Clinical practice. Gynecomastia. N Engl J Med 2007; 357:1229; Kumanov P, Deepinder F, Robeva R, et al. Relationship of adolescent gynecomastia with varicocele and somatometric parameters: a cross-sectional study in 6200 healthy boys. J Adolesc Health 2007; 41:126.