Gruczoł Bartholina – mały organ o dużym znaczeniu

Gruczoł Bartholina – co to jest?

Gruczoły Bartholina to inaczej żeńskie gruczoły przedsionkowe większe zlokalizowane symetrycznie po obu stronach przedsionka pochwy i warg sromowych większych. Główną funkcją tych narządów jest wytwarzanie śluzu. Odpowiadają więc one za nawilżenie wejścia pochwy w trackie stosunku seksualnego – zapewniając kobiecie komfortowy seks. Przewody wyprowadzające wydzielinę, wyprodukowaną wcześniej przez gruczoły przedsionkowe większe, umiejscowione są w obrębie dolnej części warg sromowych większych. Co istotne, funkcjonowanie gruczołu Bartholina zależy od regulacji nerwowej przywspółczulnej, a do jego aktywności dochodzi na skutek pobudzenia seksualnego i podniecenia oraz podczas stosunku płciowego.

Rola gruczołu Bartholina w kobiecym organizmie

• Zapewnianie kobiecie komfortu w trakcie zbliżenia z partnerem
• Ograniczanie ryzyka zatarć i podrażnień w okolicy wejścia do pochwy
• Ułatwianie ruchów narządów płciowych w trakcie stosunku
• Zmniejszenie tarcia podczas seksu
• Zapewnienie odpowiedniego środowiska dla plemników

Najczęstsze problemy i choroby gruczołu Bartholina

Do najczęstszych chorób gruczołu przedsionkowego większego zalicza się torbiele oraz ropnie, występujące głównie u kobiet w wieku od 20 do 40 lat, u których występuje zaburzenie flory bakteryjnej pochwy. Innym rodzajem zmiany w obrębie opisywanego narządu jest ropień – zmiana zapalna będąca następstwem nadkażenia bakteryjnego torbieli przez paciorkowce, gronkowce lub ziarenkowce. Do zapalenia gruczołu Bartholina dochodzi najczęściej przez wpływ takich patogenów jak stafylokoki, streptokoki czy Escherichia coli. W wybranych przypadkach u pacjentek diagnozuje się zmiany nowotworowe w strukturach gruczołów, czyli powstanie raka, który początkowo objawia się jako guz w okolicy sromu lub poprzez ból w obszarze krocza. W późniejszym stadium choroby rak powoduje owrzodzenia. Co istotne, ostatecznie możliwe jest też naciekanie ścian pochwy.

Zmiany w obrębie gruczołu Bartholina:

• torbiel gruczołu Bartholina,
• ropień gruczołu Bartholina,
• rak gruczołu Bartholina.

Torbiele gruczołu Bartholina: przyczyny i objawy

Jedną z dolegliwości związanych z funkcjonowaniem gruczołu Bartholina jest pojawienie się torbieli w jego obrębie. Dzieje się tak na skutek zablokowania ujścia przewodu wyprowadzającego, a tym samym uniemożliwienia swobodnego wypływu wytwarzanej wydzieliny śluzowej. W rezultacie dochodzi do powstania torbieli – niepowodujących dolegliwości bólowych i wyczuwalnych w tylnej części wargi sromowej mniejszej. Należy natomiast zaznaczyć, że taka torbiel na wardze sromowej może sprawiać ból – w trakcie zbliżeń z partnerem lub w sytuacji nadważenia torbieli. Dyskomfort tego typu występuje w przypadku nadkażenia zmiany i powstania zmiany zapalnej w postaci ropnia.

Przyczyną powstania torbieli gruczołu przedsionkowego większego jest zablokowanie ujścia przewodów wyprowadzających, co może wynikać np. z nagromadzenia się komórek nabłonka bądź bakterii. Co istotne, kiedy już dojdzie do jej rozwoju, pacjentka może nie doświadczać żadnych dolegliwości, przez co nierzadko trudno postawić wczesną diagnozę. Torbiel jest zmianą niezapalną, w związku z czym nie powinna powodować bólu – pod warunkiem, że nie dojdzie do nadkażenia zmiany i przekształcenia się jej w ropień o charakterze zapalnym.

Zapalenie gruczołu Bartholina – objawy

W obrębie opisywanego narządu możliwe jest też zapalenie gruczołu Bartholina. Do najczęstszych patogenów, które go infekują, należą stafylokoki, streptokoki czy Escherichia coli, choć do większości zakażeń dochodzi na skutek jednoczesnego wpływu różnych czynników chorobotwórczych. W wyniku zakażenia, zapalenia i zablokowania kanału wyprowadzającego tworzy się ropień, powodujący wyraźne uwypuklenie i zaczerwienie skóry w jego obrębie. Co istotne, choć obrzęk powstaje w dolnym odcinku warg sromowych większych, to bardzo często obejmuje również wargi sromowe mniejsze. Czasami uwypukla się nawet w kierunku wejścia do pochwy.

Diagnostyka i leczenie gruczołu Bartholina

Diagnostyka problemów i chorób w obrębie gruczołu Bartholina polega przede wszystkim na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu lekarskiego, badania ogólnego, badania ginekologicznego oraz badania USG. Wszystkie te elementy są niezbędne do postawienia jednoznacznej diagnozy. Warto natomiast zaznaczyć, że choć diagnozowanie dolegliwości tego typu jest przeprowadzane przez lekarza ginekologa (najczęściej), głównie poprzez wziernikowanie, to również pacjentka może samodzielnie zauważyć powstałe zmiany – jeśli osiągną one duże rozmiary, np. jaja kurzego. Przy czym ostatecznie niezbędna jest konsultacja z lekarzem, który potwierdzi bądź wykluczy przypuszczenia i, jeśli pojawi się taka konieczność, wskaże odpowiednie drogi terapeutyczne.

Opcje leczenia torbieli i zapalenia gruczołu Bartholina

Leczenie zapalenia gruczołu Bartholina różni się w zależności od stadium choroby. Niestety większość pacjentek konsultuje się z lekarzem ginekologiem zbyt późno, przez co niewystarczająca jest antybiotykoterapia czy nasiadówki lecznicze. W takich sytuacjach niezbędne może okazać się wdrożenie interwencji chirurgicznej. Stosowanie środków farmakologicznych staje się wówczas elementem uzupełniającym główną metodę leczenia. Leczenie torbieli natomiast polega na marsupializacji. W przypadku nowotworu z kolei stosuje się operacyjne usunięcie zmiany wraz z wycięciem sromu i odpowiednimi węzłami chłonnymi. Elementem uzupełniającym leczenie chirurgiczne jest nierzadko radioterapia.

Wybrane metody leczenia:

• antybiotykoterapia,
• nasiadówki lecznicze,
• marsupializacja torbieli gruczołu Bartholina,
• leczenie chirurgiczne polegające na usunięciu zmiany,
• zastosowanie cewnika do drenażu z silikonowym balonikiem,
• wycięcie zmiany wraz ze sromem i odpowiednimi węzłami chłonnymi,
• radioterapia – wspomagająco w przypadku wycięcia nowotworu.

Domowe sposoby na łagodzenie problemów z gruczołem Bartholina

Ze względu na specyfikę opisywanych wcześniej problemów czy chorób nie zaleca się domowego leczenia gruczołu Bartholina. Powstanie torbieli i ropni, a tym bardziej zmian nowotworowych wymaga wdrożenia specjalistycznego leczenia, idealnie dopasowanego do indywidualnych potrzeb danej pacjentki. Odradza się zatem stosowanie np. Clotrimazolum na gruczoł Bartholina bądź innych maści albo środków innego typu bez konsultacji z lekarzem ginekologiem. Leczenie zawsze powinno bazować na konkretnych zaleceniach lekarskich, wynikających z rzeczywistego stanu zdrowego pacjentki.

Kiedy należy szukać pomocy medycznej?

Po pomoc medyczną należy zgłosić się od razu po dostrzeżeniu u siebie niepokojących objawów, mogących wskazywać na powstanie zmiany w obrębie gruczołu przedsionkowego większego. Alarmujące powinno być przede wszystkim zauważenie guzka na opisywanym narządzie, zaczerwienienie skóry w jego okolicy, obrzęk oraz odczuwanie dyskomfortu bądź bólu przy ucisku – szczególnie podczas ruchu, siedzenia i chodzenia. Im szybciej zostanie postawiona diagnoza, tym większe szanse na brak konieczności wdrożenia leczenia operacyjnego.

Zapobieganie problemom z gruczołem Bartholina

Niestety nie istnieją konkretne sposoby na zapobieganie problemom z gruczołem Bartholina. Istotne natomiast jest niewątpliwie przestrzeganie zasad higieny osobistej oraz odbywanie regularnych kontroli u lekarza ginekologa.