Hydrografia MR – przełom w obrazowaniu dróg moczowych

Historia i rozwój hydrografii MR

Początki zastosowania badania rezonansu magnetycznego (MRI) w diagnostyce medycznej datuje się na drugą połowę XX wieku. Działanie aparatu MRI oparte jest na zjawisku spektroskopii magnetycznego rezonansu jądrowego, za którego odkrywcę uważany jest Isidor Rabi. Do dalszego rozwoju badania MRI przyczynili się Felix Bloch i Edward Mills Purcell, którzy to w 1946 roku rozszerzyli zakres badań do cieczy i ciał stałych za co sześć lat później otrzymali nagrodę Nobla. Pierwszy aparat MRI jako narzędzie diagnostyczne został opatentowany w 1972 roku w USA przez pochodzącego z Armenii dr. Raymonda Damadiana. 

Czym jest hydrografia MR?

Badanie rezonansu magnetycznego znalazło zastosowanie w niemal każdej specjalności medycznej, a jego dalszy rozwój pozwolił na wyodrębnienie samodzielnych badań MRI poszczególnych narządów, w tym m. in. układu moczowego.

Przykładem takiego badania jest hydrografia MR będąca odmianą badania urograficznego MR i nazywana jest inaczej statyczną urografią rezonansu magnetycznego. Zastosowanie rezonansu magnetycznego pozwoliło na lepsze obrazowanie dróg moczowych. Obok standardowych sekwencji wyróżnia się inne techniki, takie jak RARE czy HASTE, pozwalające na uzyskanie obrazu dróg moczowych wysokiej rozdzielczości. Pierwsza z technik RARE (Rapid Acquisition with Relaxation Enhancement) została po raz pierwszy zaprezentowana w 1986 roku przez Henniga i współpracowników. Dzisiaj prócz sekwencji RARE w diagnostyce dróg moczowych najczęściej wykorzystywana jest również technika HASTE (half- Fourier single-shot turbo spin echo), czy TSE (turbo spin echo). 

Wskazania do hydrografii MR

Obrazowanie dróg moczowych badaniem hydrografii MR wykorzystywane jest w diagnostyce pacjentów z przewlekłą uropatią zaporową. Uropatią zaporową określa się stan nieprawidłowej budowy i funkcji nerek, u podstawy której leży utrudnienie odpływu moczu wskutek częściowej lub całkowitej niedrożności dróg moczowych.

U dorosłych do najczęstszych przyczyn nefropatii zaporowej należy:

• łagodny rozrost i rak gruczołu krokowego,
• kamica moczowa,
• choroby nowotworowe innych narządów (np. macicy, jajnika, jelita grubego),
• zwężenie moczowodu lub jego ujścia do  pęcherza lub miedniczki nerkowej.

Natomiast u dzieci nefropatia zaporowa ma najczęściej podłoże wrodzone i jest związana z obecnością wady w układzie moczowym. Zaburzenia w odpływie moczu skutkują poszerzeniem miedniczki i kielichów nerkowych, tj. powstaniem wodonercza.

Zalety hydrografii MR w diagnostyce dróg moczowych

Hydrografia MR pozwala z dużym prawdopodobieństwem (według badań metoda charakteryzuje się 90% skutecznością) i precyzyjną lokalizacją określić rozmiar i poziom przeszkody utrudniającej prawidłowy odpływ moczu. Podstawowym zadaniem tego badania jest uzyskanie obrazów silnie T-2 zależnych pozwalających zobrazować statyczny lub wolno przemieszczający się płyn.

Niepodważalną zaletą badania hydrografii MR jest jej bezinwazyjny charakter (nie wymaga nakłucia dróg moczowych oraz nie wiąże się z koniecznością zastosowania promieniowania jonizującego) oraz brak konieczności użycia środka kontrastowego. Te cenne wartości tego badania nabierają znaczenia w przypadku kobiet w ciąży, pacjentów uczulonych na jodowe środki kontrastujące, z zaburzoną funkcją nerek oraz u pacjentów z przeszczepioną nerką. Dlatego też hydrografia MR może być z powodzeniem stosowana u pacjentów niekwalifikujących się do tradycyjnego badania urograficznego. Ponadto wcześniej wymienione zalety sprawiają, iż popularność i znaczenie hydrografii MR w diagnostyce patologii układu moczowego stale rośnie.

Jak przebiega badanie hydrografii MR?

Hydrografia MR to nowoczesne, bezpieczne i precyzyjne badanie obrazowe, które pozwala na ocenę układu moczowego. Dzięki wykorzystaniu rezonansu magnetycznego obrazowane są struktury wypełnione płynem, takie jak nerki, moczowody czy pęcherz moczowy.

Przygotowanie do badania

Aby hydrografia MR była przeprowadzona prawidłowo, pacjent powinien zastosować się do kilku podstawowych zaleceń:

• W większości przypadków pacjent powinien być na czczo przez około 4–6 godzin przed badaniem. Dzięki temu unika się artefaktów związanych z obecnością treści pokarmowej w przewodzie pokarmowym, co mogłoby zakłócić obraz.
• Zaleca się wypicie odpowiedniej ilości wody przed badaniem, aby wypełnić pęcherz moczowy i ułatwić ocenę dróg moczowych.
• Przed wejściem do aparatu MRI należy zdjąć wszelką biżuterię, zegarki i inne metalowe przedmioty, które mogą zakłócać działanie pola magnetycznego.
• Pacjent powinien poinformować lekarza o wszelkich przeciwwskazaniach, takich jak metalowe implanty, rozrusznik serca czy ciąża.

Czas trwania i komfort pacjenta podczas badania

Badanie hydrografii MR trwa zazwyczaj od 30 do 60 minut, w zależności od zakresu badania i obszaru obrazowania.

Badanie hydrografii MR przebiega w kilku prostych etapach:

• Pacjent kładzie się na stole, który powoli przesuwa się do wnętrza aparatu MRI. Ważne jest, aby leżał nieruchomo, co zapewnia uzyskanie precyzyjnych obrazów.
• Aparat emituje charakterystyczne dźwięki (stukania lub brzęczenia), które są normalnym efektem działania urządzenia. Dla większego komfortu pacjentowi mogą zostać podane zatyczki do uszu lub słuchawki.
• Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne. W większości przypadków nie wymaga podania kontrastu, co dodatkowo zwiększa komfort i bezpieczeństwo.

Alternatywy dla hydrografii MR

W sytuacjach, gdy hydrografia MR nie może zostać przeprowadzona, dostępne są inne metody diagnostyczne, które umożliwiają ocenę układu moczowego. Jedną z nich jest urografia TK, czyli tomografia komputerowa. Ta technika obrazowania wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie w połączeniu z kontrastem jodowym, co pozwala na uzyskanie bardzo precyzyjnych obrazów struktur układu moczowego. Urografia TK jest szczególnie skuteczna w diagnostyce kamicy nerkowej, guzów czy zwężeń, jednak jej minusem jest ekspozycja na promieniowanie jonizujące.

Inną alternatywą jest ultrasonografia (USG) układu moczowego. To bezpieczna i nieinwazyjna metoda, która pozwala na ocenę nerek, moczowodów oraz pęcherza moczowego. Choć USG jest mniej precyzyjne niż MRI, często stanowi pierwszy krok w diagnostyce, szczególnie w przypadkach podejrzenia prostszych schorzeń.

Kolejną opcją jest tradycyjna urografia, która również wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie w połączeniu z kontrastem jodowym. Ta metoda sprawdza się w ocenie drożności dróg moczowych, choć jej dokładność w porównaniu do hydrografii MR czy TK jest niższa.

W diagnostyce funkcji nerek pomocna może być także scyntygrafia. To technika izotopowa, która dostarcza informacji o pracy nerek, szczególnie w przypadkach ich niewydolności. Choć nie dostarcza szczegółowych obrazów anatomicznych, jest cennym narzędziem w ocenie czynnościowej tych narządów.