Jak działa botoks?

Toksyna botulinowa, należąca do grupy neurotoksyn, jest substancją białkową wytwarzaną przez bakterie beztlenowe z gatunku Clostridium Botulinum oraz nielicznych innych przedstawicieli rodzaju Clostridium. Rozróżnia się kilka typów toksyny, oznaczonych literami od A do G, ale na zdrowie ludzi największy wpływ mają typy A, B  oraz E.

Jej działanie polega na czasowym połączeniu z płytką nerwowo-mięśniową i porażeniu skurczu mięśnia (blokada przewodnictwa nerwowo-mięśniowego). Mechanizm działania botoksu polega na blokowaniu uwalniania acetylocholiny w synapsach nerwowo-mięśniowych, co prowadzi do czasowego osłabienia lub paraliżu mięśni. Przekazywanie impulsów nerwowych wraca stopniowo, wraz z tworzeniem się nowych zakończeń nerwowo-mięśniowych.

Jad kiełbasiany i jego wpływ na zdrowie

W naturalnych warunkach jad kiełbasiany powstaje w glebie lub niewłaściwie przechowywanych konserwach mięsnych i przetworach. Jest silną trucizną, wywołującą zespół dolegliwości zwany botulizmem. Jego objawy to m.in. nudności, wymioty, zaparcia, osłabienie bądź porażenie różnych grup mięśni, charakterystyczne opadanie powiek i podwójne widzenie, a w skrajnych wypadkach nawet śmierć w wyniku uduszenia.

Objawy botulizmu to:

• nudności,
• wymioty,
• zaparcia,
• osłabienie bądź porażenie różnych grup mięśni,
• charakterystyczne opadanie powiek i podwójne widzenie,
• w skrajnych wypadkach śmierć w wyniku uduszenia.

Jednak zgodnie z twierdzeniem średniowiecznego medyka Paracelsusa "Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną". Prawda ta dotyczy również botoksu. W latach 70. XX wieku odkryto jego działanie terapeutyczne. Toksyną botulinową leczono m.in. zeza, dolegliwości związane z porażeniem mózgowym oraz inne choroby o podłożu neurologicznym.

W 2002 r. została zatwierdzona przez FDA, amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (Federal Drug Administration) do użytku w kosmetyce i od tego momentu zaczęła się światowa kariera botoksu.

Różne formy botoksu

Toksyna botulinowa do celów medycznych produkowana jest w warunkach laboratoryjnych poprzez hodowlę wytwarzających ją bakterii. Aktualnie na polskim rynku dopuszczone do użytku są trzy preparaty, znane pod nazwami handlowymi: Botox, Azzalure i Bocouture. Wszystkie zawierają toksynę botulinową typu A w różnych odmianach, różniących się m.in. masą cząsteczkową: onabotulinę (Botox), anabotulinę (Azzalure) i incobotulinę (Bocouture).

Porównanie preparatów

Jednostką miary stosowaną przy podawaniu botoksu są tzw. unity, służące również rozliczaniu kosztów zabiegu. Pamiętać trzeba, że preparaty mimo iż ich działanie teoretycznie powinno być identyczne, nie są tożsame ze sobą. Różnią się między sobą stężeniem (1 jednostka Botoxu = 1 jednostka Bocouture = 2,5 jednostki Azzalure) oraz stopniem penetracji, czyli zasięgiem toksyny od punktu podania (Botox 3,7 cm, Bocouture 3,2 cm, Azzalure 4,6 cm).

Różnice między preparatami botoksu to:

• stężenie (1 jednostka Botoxu = 1 jednostka Bocouture = 2,5 jednostki Azzalure),
• stopień penetracji (Botox 3,7 cm, Bocouture 3,2 cm, Azzalure 4,6 cm).

Im większy zasięg, tym rzadziej rozmieszczone są punkty wkłucia podczas aplikowania preparatu, a także inna jest linia podawania. Nie są znane potwierdzone naukowo dowody na większą lub mniejszą skuteczność poszczególnych preparatów. Ewentualne różnice w efekcie końcowym wynikać mogą z indywidualnych cech danej osoby i doświadczenia lekarza.

Zastosowania botoksu

Najpopularniejszym zastosowaniem preparatów toksyny botulinowej są obecnie zabiegi odmładzające z zakresu medycyny estetycznej. Używane są m.in. do likwidacji tzw. lwiej zmarszczki (charakterystycznej bruzdy pomiędzy brwiami), zmarszczek poziomych na czole, kurzych łapek i zmarszczek pod oczami.

Wstrzyknięty w odpowiedniej dawce botoks paraliżuje wybrane mięśnie twarzy, przez co twarz się wygładza i wygląda na zrelaksowaną. Właściwe efekty pojawiają się po 2-14 dniach i utrzymują przez ok. pół roku, po czym terapię trzeba powtórzyć.

Medyczne wskazania do stosowania botoksu

Inne medyczne wskazania, gdzie botoks może być stosowany:

• leczenie nadpotliwości pach, dłoni i stóp - podanie toksyny botulinowej wpływa na gruczoły potowe i hamuje wydzielanie przez nie potu,
• leczenie bólów głowy (migrenowych i niemigrenowych) - toksyna wstrzyknięta w kilku ściśle określonych punktach głowy blokuje receptory bólowe (nocyceptory) mięśni okołoczaszkowych,
• nadczynność pęcherza moczowego - ostrzykiwanie preparatem mięśni pęcherza moczowego może okazać się alternatywą dla farmakoterapii osób z nadczynnością pęcherza. Metoda wciąż jest w fazie badań, ale lekarze coraz bardziej przekonują się o jej skuteczności,
• leczenie szczeliny odbytu,
• leczenie bruksizmu - toksyna botulinowa może pomóc w rozluźnieniu mięśni żwaczy, redukując zgrzytanie zębami i związane z tym dolegliwości,
• leczenie spastyczności mięśniowej - stosowanie botoksu w przypadku spastyczności mięśniowej może pomóc w redukcji napięcia mięśniowego i poprawie komfortu życia pacjentów.

Maksymalna jednorazowa dawka toksyny botulinowej podczas zabiegu określona została na 60-100 unitów, nie więcej niż 2-3 razy w ciągu roku w odstępach 4-6 miesięcy. W określonych wypadkach (np. korekta asymetrii) możliwe jest powtórzenie wstrzyknięcia po miesiącu, ale w dużo mniejszej ilości.

Podczas stosowania botoksu w medycynie estetycznej czy terapeutycznej, niezwykle istotne jest, aby zabieg przeprowadzał wykwalifikowany specjalista. Niewłaściwe podanie toksyny może prowadzić do niepożądanych skutków ubocznych, takich jak opadanie powiek, osłabienie mięśni czy reakcje alergiczne. Dlatego przed podjęciem decyzji o zabiegu warto skonsultować się z lekarzem w celu omówienia wszelkich przeciwwskazań i ryzyka.