Jak powstają polipy nosa

Polipy nosa to łagodne zmiany, które skierowane są w stronę światła jamy nosowej i stanowią uwypuklenie błony śluzowej, pokrywającej przewody nosowe. Swoim wyglądem przypominają grona zakończone delikatną, cienką szypułą, a w ich wnętrzu, podczas badania mikroskopowego, obserwuje się obecność znacznych ilości płynu, naczyń krwionośnych, nacieków z komórek zapalnych oraz gruczołów surowiczo-śluzowych. W większości przypadków rozwijają się ze środkowego przewodu nosowego oraz zatok sitowych i szczękowych. Mogą występować w postaci pojedynczej oraz mnogiej.

W oparciu o polskie badania epidemiologiczne ECAP stwierdza się występowanie polipów nosa u 2 - 4 % ogólnej populacji. Polipy nosa rozwijają się na przełomie 5. i 6. dekady życia i dwa razy częściej dotyczą płci męskiej. Mimo, że opisywane struktury wyjątkowo rzadko spotykane są u dzieci, stanowią najczęściej występującą zmianę nosa oraz zatok przynosowych w tej grupie wiekowej i w każdym przypadku wymagają poszerzenia diagnostyki w kierunku chorób takich jak mukowiscydoza, wrodzone niedobory immunologiczne czy pierwotna dyskineza rzęsek. Najczęściej używana w praktyce klinicznej klasyfikacja polipów nosa dzieli je na neutrofilowe oraz eozynofilowe.

Polipy nosa - skąd się biorą?

Przyczyna rozwoju polipów nosa nie została jednoznacznie wyjaśniona, jednak według dostępnych badań w ich patogenezie rozważa się udział wielu czynników, które mogą występować razem lub być od siebie niezależne. Dużą rolę przypisuje się przewlekłemu procesowi zapalnemu w obrębie błony śluzowej nosa, o czym świadczy obecność w niej nacieków z eozynofilów, neutrofilów i komórek zapalnych, które produkują substancje wpływające między innymi na przepuszczalność naczyń krwionośnych, wydzielanie histaminy, tryptazy, interleukin oraz prostaglandyn.

Do kolejnych czynników, wpływających na rozwój polipów nosa, należą zakażenia o etiologii bakteryjnej i grzybiczej, zaburzenia układu nerwowego pod postacią odnerwienia ściany naczyń krwionośnych, prowadzące do obrzęku błony śluzowej, a także uszkodzenie struktury nabłonka, do czego w dużym stopniu przyczynia się dym papierosowy. Istnieją też doniesienia, mówiące o udziale zaburzeń gospodarki jonowej w powstawaniu opisywanych zmian. Ma to bowiem związek z nieprawidłowym transportem jonów sodu i chloru przez komórki nabłonka, co przyczynia się do produkcji śluzu o zwiększonej lepkości.

Należy również zauważyć, że polipy nosa mogą być objawem wielu chorób ogólnoustrojowych. Jak wykazały badania, towarzyszą one astmie oskrzelowej aż w 17% przypadków. Co więcej, typowe jest współwystępowanie opisywanych zmian z nadwrażliwością na niesteroidowe leki przeciwzapalne, których sztandarowym przedstawicielem jest aspiryna, co stanowi niekorzystny czynnik rokowniczy, związany z dużą skłonnością do nawrotu polipów.

Objawy prezentowane przez pacjentów z polipami nosa są dość typowe. W obrazie klinicznym charakterystyczna jest blokada nosa, której nasilenie jest stałe lub może się zmieniać oraz upośledzenie węchu, z czym wiąże się osłabienie zmysłu smaku. Często wspomnianym symptomom towarzyszy kichanie, świąd nosa oraz obecność wodnistej lub rzadziej śluzowej wydzieliny, która w przypadku wtórnego nadkażenia bakteryjnego cechuje się zielonym lub brunatnym zabarwieniem. U niektórych osób polipy całkowicie wypełniają wnętrze jamy nosowej, powodując ucisk, a następnie zniekształcenie jej struktur. Konsekwencją tego jest konieczność oddychania przez usta, co utrudnia prawidłowe funkcjonowanie błony śluzowej, polegające na oczyszczaniu, nawilżeniu i ogrzaniu wdychanego przez nos powietrza.