Jak przygotować się do badania tomografii komputerowej

Badanie tomografii komputerowej wykorzystuje promienie rentgenowskie w obrazowaniu kolejnych warstw struktur anatomicznych. Tomogram jest wynikiem, złożonym z kilkuset do kilku tysięcy przekrojów. Liczba obrazów przy jednoczesnym TK klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy w fazie tętniczej dla grubości warstwy 2mm sięga nawet 1500. Dostępne jest również obrazowanie 3D, uwidaczniające przestrzenną budowę narządów. 

W Polsce w ostatnich latach nastąpił duży postęp w zakresie dostępności urządzeń do TK. Pomimo poprawy wartości wskaźników liczby aparatów, przypadającej na 1 mln mieszkańców naszego kraju, w dalszym ciągu nie dorównują one krajom Europy Zachodniej. Dane z 2013 r. to 12,2 aparatów na 1 mln mieszkańców w porównaniu do 15-30 aparatów / 1 mln w krajach Zachodu.

Właściwe przygotowanie pacjenta do badania tomografii komputerowej umożliwia lekarzowi prawidłową jego ocenę

Pacjenci, wysyłani na badanie tomografii komputerowej ze środkiem cieniującym, otrzymują skierowanie na oznaczenie parametrów czynności nerek (kreatynina) oraz tarczycy (TSH). W przypadku wcześniejszych badań należy dostarczyć ich wyniki, poinformować o wszystkich aktualnych i przewlekłych chorobach, uczuleniach na leki lub środki kontrastowe. Gdy istnieje taka możliwość należy także pokazać karty informacyjne z pobytów w szpitalu. Obowiązkiem lekarza jest wykluczyć ciążę, wyjaśnić wątpliwości odnośnie możliwych działań niepożądanych. Profilaktycznie kobietom poleca się badanie do 10 dnia cyklu miesiączkowego, aby zapobiec napromienieniu w bardzo wczesnej ciąży.

W dniu badania osoba diagnozowana zgłasza się na czczo (co najmniej 6h od ostatniego posiłku). Przyjmowanych przewlekle leków nie odstawia się. Na 15-20 minut przed rozpoczęciem procedury pacjent wypełnia specjalnie przygotowaną ankietę i podpisuje zgodę, jednocześnie zapoznając się z listą możliwych powikłań po środkach kontrastowych. W trakcie TK nie trzeba się rozbierać, ale dobrze jest przygotować się do tomografii komputerowej, zakładając ubrania pozbawione metalowych elementów, gdyż mogą one zakłócić obraz tomogramu. Podkreśla się rolę dobrego nawodnienia pacjenta jako elementu protekcyjnego w stosunku do nerek. Zalecane jest wcześniejsze wypicie 1 litra wody niegazowanej. Unikać należy natomiast mocnej herbaty, kawy lub napojów wysoko słodzonych typu coca-cola. Kontrast podaje się do założonego wkłucia dożylnego, a krótko po wstrzyknięciu możliwe jest pojawienie odruchu wymiotnego, uczucia ciepła lub parcia na mocz. O wszystkich niepokojących objawach niezwłocznie informuje się personel nadzorujący.

Po tomografii pozostawia się pacjentowi jeszcze na 20-30 minut wkłucie, żeby w razie dekompensacji móc sprawnie zareagować. Brak alarmujących symptomów pozwala zwolnić badanego do domu z zaleceniem picia dużej ilości (2,5l) wody niegazowanej w ciągu najbliższych 24h. 

Dawka pochłonięta promieniowania w TK odpowiada nawet kilkuset zdjęciom RTG. Lekarze w swoim postępowaniu zawsze kierują się zasadą ograniczania zbędnych badań i mają na uwadze dobro pacjenta. W pewnych sytuacjach jednak korzyści z pełnej diagnostyki radiologicznej przewyższają ryzyko, związane pochłonięciem większej dawki promieniowania (stany nagłe, politrauma).

Wiedza na temat sposobu przygotowania do tomografii jak i jej przebiegu powinna być zawsze zrozumiale przekazana przez lekarza kierującego.

Referencje: Pruszyński B, Cieszanowski A. Radiologia. Diagnostyka obrazowa RTG,TK USG MR. PZWL 2014; Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 18772 w sprawie konieczności przeprowadzenia zmian w organizacji opieki onkologicznej.