Jak rozpoznać włókniaka?

Włókniak (łac. fibroma), należy do łagodnych nowotworów łącznotkankowych. Wyróżniane są dwie główne jego postaci: włókniaki miękkie oraz twarde. 

Przyczyna pojawiania się włókniaków nie jest do końca jasna. Przypuszczalnie rolę odgrywają czynniki hormonalne, istnieje  też jednostka dziedziczna, określana jako choroba von Recklinghausena (inaczej nerwiakowłókniakowatość typu I), w której, obok guzków skórnych, współwystępują m.in. liczne plamy typu kawa z mlekiem oraz zmiany, dotyczące tęczówki oka. W większości przypadków przyczyna pozostaje jednak nieznana. Ponieważ włókniak jest dość powszechnie występującą zmianą skórną, dobrze wiedzieć, jak wygląda i jak go rozpoznać.

Jakie cechy pozwalają na postawienie rozpoznania włókniaka?

Zmiany określane jako włókniaki miękkie (łac. fibroma molle) występują jako twory guzkowate, często liczne, zwykle owalnego kształtu, mogące wyrastać bezpośrednio z powierzchni skóry bądź też być z nią połączone cienkim paskiem tkankowym, tzw. szypułą. Choć mogą wystąpić w dowolnej okolicy ciała, szczególnie często zlokalizowane są w obrębie szyi i karku. Czasami obecne są od urodzenia, pojawiają się jednak również już w trakcie życia osobniczego - szczególnie u starszych kobiet.

Barwa postaci miękkich jest różna, od koloru skóry zdrowej do rozmaitych odcieni brązu. Nie dają one jakichkolwiek objawów subiektywnych, takich jak ból czy pieczenie (takowe pojawiają się dopiero wtedy, gdy dojdzie do mechanicznego podrażnienia czy uszkodzenia tworów).

Nieco inna jest charakterystyka włókniaków twardych (łac. fibroma durum). Zwykle jest to zmiana pojedyncza, przesuwalna wobec otaczającego podłoża. Miejscem, w którym szczególnie często się pojawia, są kończyny. Jak wskazuje nazwa, mają one twardą konsystencję.

Powstawanie form twardych związane jest z przebytymi urazami w obrębie skóry, zrozumiałym wydaje się więc, że wraz z wiekiem zauważa się zwiększenie częstości ich występowania. Kolor tych zmian jest, podobnie jak włókniaków miękkich, brązowawy bądź zbliżony do barwy pozostałej skóry.

Ogólne cechy obu postaci włókniaka to:

• brak ryzyka zezłośliwienia;
• tendencja do utrzymywania się przez całe życie;
• bezbolesność, niewystępowanie świądu, pieczenia (w przypadkach niepowikłanych).

Rozpoznanie włókniaka dermatolog stawia zazwyczaj na podstawie cech klinicznych występującej u pacjenta zmiany. W różnicowaniu konieczne jest uwzględnienie takich jednostek, jak tłuszczak, brodawczaki skórne czy keloidy (pomocniczą rolę odgrywać w tym może badanie dermatoskopowe). W przypadkach wątpliwych rozstrzygające jest badanie histopatologiczne, w którym stwierdza się (w postaciach miękkich) nieuporządkowany zbiór komórek tkanki łącznej, głównie fibroblastów, lub bezładny układ włókien z niewielką ilością elementów komórkowych (w formie twardej).

Włókniaki zwykle nie wymagają jakiegokolwiek leczenia. Ku usunięciu włókniaka może skłonić jego lokalizacja, zwłaszcza jeżeli jest to miejsce często drażnione (czy to przez odzież, czy np. podczas golenia zarostu). Innym aspektem jest estetyczny - jeżeli pacjent zdecyduje się na likwidację zmiany, dostępne są takie techniki jak np. krioterapia, elektroresekcja czy wycięcie z użyciem skalpela. Leczenie włókniaka daje trwały rezultat - ze względu na charakter tych tworów, nie są spotykane nawroty po ich usunięciu.

Opracowano na podstawie: www.dermnetnz.org; www.medicineonline.com; "Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową", S. Jabłońska, S. Majewski, wyd. PZWL, Warszawa 2005