Jakie są typy zaćmy

Katarakta to termin wywodzący się z języka greckiego i oznaczający „wodospad”. Starożytni Grecy uważali, że przyczyną zmętnienia oka jest spływający z mózgu - niczym spieniony wodospad - płyn mózgowo-rdzeniowy. W rzeczywistości efekt białej źrenicy powstaje wskutek patologicznych procesów, w których soczewka traci swoją podstawową cechę - przejrzystość. 

Modele epidemiologiczne WHO szacują liczbę ludzi, cierpiących z powodu ślepoty, na około 30 milionów w skali światowej. Aż 50% powstaje wskutek dokonanej zaćmy. Okazuje się, że liczba zachorowań znacznie różni się w krajach rozwiniętych w stosunku do państw rozwijających się. Ludność regionów zmagających się z epidemiami chorób infekcyjnych, niedoborami pokarmowymi oraz ze słabo rozwiniętą opieką medyczną dużo częściej przejawia rozwinięte formy chorób oka. Bogatsze kraje udoskonaliły i wdrożyły innowacyjne techniki leczenia, dzięki czemu zaawansowane typy zaćmy są rzadziej spotykane. Starzenie społeczeństw sprawia jednak, że katarakta, obok jaskry, pozostaje głównym problemem współczesnej okulistyki.

Jakie można wyróżnić odmiany zaćmy?

Zaćmę w dużym uproszczeniu dzieli się na dwie grupy, z których jedna spowodowana jest przyczynami wrodzonymi, a druga - zmianami nabytymi w toku rozwoju osobniczego. Do czynników predysponujących do odmiany wrodzonej zaćmy należą m.in. zaburzenia genetyczne, uszkodzenia płodu (antybiotyki, glikokortykosteroidy), choroby metaboliczne oraz zakażenia wewnątrzmaciczne (wirusy świnki, różyczki, ospy, Toxoplasma gondii i in.). Obraz morfologiczny uwarunkowany jest konkretnym miejscem anatomicznym soczewki, w którym toczy się proces chorobowy. Wyróżnia się postać torebkową, biegunową, jądrową, całkowitą i błoniastą , a także - najczęściej występującą - warstwową. Niepokój rodziców powinny wzbudzić objaw białej źrenicy dziecka oraz odruch uciskania oczu przez dziecko piąstkami lub palcami dłoni.

Fizjologiczna przejrzystość soczewki może ulec zmniejszeniu wraz ze starzeniem się organizmu, w przebiegu chorób ogólnoustrojowych, miejscowych procesów zapalnych lub jako efekt działania szkodliwego promieniowania UV lub substancji toksycznych.

Początek zaćmy starczej można zaobserwować już po 40 r.ż., ale jej pełny rozwój następuje zwykle w ciągu następnych 15-20 lat. W zależności od warstwy soczewki, której przezroczystość ulega zatarciu, wyróżnia się zaćmę korową, podtorebkową i jądrową. W przypadku powierzchownej odmiany korowej chorzy odczuwają upośledzenie wzroku, gdy zmiany obejmą centralną część soczewki. O wiele szybciej osłabia widzenie zaćma podtorebkowa, zwłaszcza przy patrzeniu z bliska. Z kolei progresja katarakty jądrowej przebiega wolniej. Mało zaawansowana, objawia się pierwotnie subiektywną dla pacjenta poprawą wzroku do bliży. Dopiero z upływem czasu następuje znaczny spadek ostrości wzroku.

Zmętnienie soczewki może rozwinąć się jako powikłanie cukrzycy, w przebiegu tężyczki (np. po usunięciu przytarczyc), a także procesów zapalnych w obrębie oczodołu. Coraz częściej niewłaściwe lub długotrwałe samoleczenie na własną rękę bez konsultacji z lekarzem staje się przyczyna zaćmy. Efekt toksyczny względem soczewki wykazują steroidy, amiodaron, dwunitrofenol, chlorpromazyna, związki azotowe, tal i inne. Również urazy mechaniczne, żrące substancje chemiczne, promieniowanie mikrofalowe, jonizujące mogą indukować zaćmę urazową.

Referencje: Niżankowska MH. Podstawy okulistyki- Podręcznik dla lekarzy i studentów medycyny. VOLUMED 2000; Thylefors B. The World Health Organization's programme for the prevention of blindness. Int Ophthalmol 1990; 14:21.