Jaskra otwartego a zamkniętego kąta - czym się różnią

W jaskrze głównym czynnikiem odpowiadającym za postępującą utratę widzenia jest wzmożone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Pod jego wpływem nerw wzrokowy jest poddawany uciskowi, co doprowadza do jego zaniku i w konsekwencji osoba chora po prostu ślepnie. 

Wyróżnia się wiele czynników ryzyka rozwoju jaskry, takich jak np. cukrzyca czy zaburzenia lipidowe, bardziej podatne na tę chorobę są również osoby w bardziej zaawansowanym wieku. Zasadniczo dla obu opisywanych odmian schorzenia są one podobne - istnieć więc muszą inne cechy, które odróżniałyby je od siebie.

Jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączenia

Pojęcie otwartego kąta przesączania związane jest ze strukturami, zaangażowanymi w przepływ cieczy wodnistej w obrębie oka. Fizjologicznie ciecz wodnista, powstająca w obrębie tylnej komory oka, przemieszcza się do jego części przedniej poprzez źrenicę. Główną drogę odpływu tej substancji stanowi kąt przesączania (znany także jako kąt tęczówkowo-rogówkowy).

Rolą cieczy wodnistej jest dostarczanie komórkom oka składników odżywczych oraz usuwanie zbędnych produktów przemiany materii. Przy braku jakichkolwiek zaburzeń płyn krąży w obrębie gałki ocznej i ostatecznie jest z niej wyprowadzany na skutek odpływu przez naczynia żylne. Patologia pojawia się w momencie, gdy ciecz nie przedostaje się w odpowiednim stopniu przez kanały drenujące. Dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego, co skutkuje stopniowym uszkodzeniem nerwu wzrokowego, ostatecznie prowadzącego do wystąpienia ślepoty.

Przez długi czas jaskra może nie dawać żadnych objawów. W trakcie rozwoju choroby uszkodzenie struktur wzrokowych postępuje i, niestety, wywołane nadmiernym ciśnieniem zmiany są nieodwracalne. Początkowo pogorszenie wzroku dotyczy bocznych części pola widzenia, przez co defekty zazwyczaj przez długi czas nie są zauważane. Z tego względu bardzo dużą rolę we wczesnym wykrywaniu jaskry odgrywają regularne kontrole okulistyczne.

Diagnostyka jaskry z otwartym kątem przesączenia

Podstawowe znaczenie w diagnostyce jaskry otwartego kąta przesączania odgrywają takie badania jak określenie pola widzenia, badanie dna oka czy pomiar panującego we wnętrzu gałki ocznej ciśnienia i gonioskopia (ocena kąta przesączania). Pozwalają one wychwycić pierwsze symptomy choroby, jednak czasami nie są wystarczające, konieczne są wtedy badania bardziej specjalistyczne. Do takowych zaliczane są pachymetria (dzięki niej określa się grubość rogówki) oraz laserowa tomografia siatkówki HRT czy optyczna koherentna tomografia.

Diagnostyka w kierunku jaskry pierwotnej otwartego kąta przesączania powinna być wdrożona szczególnie u osób z grup ryzyka. Czynnikami powodującymi zwiększoną skłonność do rozwoju choroby są m.in.:

• wiek powyżej 40 lat;
• zaburzenia krążenia krwi (zarówno nad-, jak i niedociśnienie);
• występowanie jaskry w rodzinie;
• znaczna krótkowzroczność;
• cukrzyca.

Leczenie jaskry pierwotnej otwartego kąta przesączania

Po wykryciu jaskry konieczne jest wdrożenie leczenia, które umożliwia zatrzymanie postępu zmian. Pierwszy krok stanowi zwykle farmakoterapia, bazująca na wykorzystaniu leków w postaci kropli. W sytuacji, gdy nie udaje się uzyskać zadowalającego efektu, kolejnym krokiem są metody zabiegowe.

Środkami obniżającymi ciśnienie wewnątrzgałkowe, dostępnymi w postaci kropel do oczu, są m.in.:

• beta-blokery;
• inhibitory anhydrazy węglanowej;
• parasympatykomimetyki;
• analogi prostaglandyn.

Wybór konkretnego leku zależny jest od wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz od innych schorzeń, obecnych u pacjenta. Nierzadko łączy się ze sobą 2 lub 3 preparaty. Leki należy przyjmować zwykle już do końca życia.

Zdarzają się sytuacje, w których działanie niepożądane zmuszają do odstawienia leków. U niektórych pacjentów z biegiem czasu preparaty aplikowane do oczu przestają z kolei dawać oczekiwane rezultaty. W takich przypadkach kolejny krok w terapii jaskry stanowią metody zabiegowe.

Współczesna okulistyka oferuje pacjentom z jaskrą pierwotną otwartego kąta przesączania wiele procedur terapeutycznych. Jednym z popularnych zabiegów jest stosunkowo małoinwazyjna trabekuloplastyka laserowa, na której skutek dochodzi do usprawnienia przepływu cieczy w obrębie kąta przesączania.

Czasami wspomniany wyżej zabieg nie jest wystarczający, wtedy zaproponowana pacjentowi może zostać trabekulektomia. Podczas procedury przeprowadza się resekcję fragmentu kąta przesączania oraz wytwarza nową drogę odpływu cieczy, lokując pod spojówką niewidoczny zbiornik płynu.

Kolejną procedurą, mającą zastosowanie w leczeniu jaskry pierwotnej otwartego kąta przesączania, jest zakładanie implantów do wnętrza oka. Umieszcza się je w obrębie przedniej komory gałki ocznej. Struktury o kształcie kanalików połączone są ze zbiorniczkami zamontowanymi poza gałką oczną (wybierane są takie części oka, by elementy te były one niewidoczne). Dostępne są również zabiegi, podczas których wytwarza się połączenie implantu z przestrzenią nadnaczyniówkową oka.

Leczenie jaskry odbywać może się również poprzez dokonywanie zmian w obrębie ciałka rzęskowego - struktury, produkującej ciecz wodnistą. Zabiegi cyklofotokoagulacji uszkadzają część tej struktury, dzięki czemu zmniejsza się ilość powstającego płynu. Inna metoda - kanałoplastyka - skupia się na dokonywaniu modyfikacji kanału Schlemma, elementu zaangażowanego w przepływ cieczy wodnistej.

Jaskra młodzieńcza

Jaskra młodzieńcza jest jedną z postaci jaskry pierwotnej otwartego kata przesączania. Rozwija się ona u dzieci i młodych dorosłych w wieku 10-35 lat. W jej przebiegu dochodzi do zmniejszenia odpływu cieczy wodnistej i powolnego wzrostu ciśnienia wewnątrz gałki ocznej  w wyniku nieprawidłowości w budowie gałki ocznej. Często jaskra młodzieńcza ma uwarunkowania genetycznie i w niektórych przypadkach można stwierdzić tendencję do jej rodzinnego występowania.

Jaskra zamkniętego kąta przesączenia

Jaskra zamkniętego kąta przesączania jest jednym z dwóch głównych podtypów jaskry, obok jaskry otwartego kąta. Jest to forma jaskry, w której dochodzi do blokady lub zwężenia kąta przesączania w oku, co utrudnia odpływ cieczy wodnistej i prowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Objawy pojawiają się nagle i mają burzliwy przebieg. Występują takie dolegliwości, jak:

• silny ból gałki ocznej z towarzyszącym zaczerwienieniem
• wymioty oraz nudności
• nagłe upośledzenie widzenia

Jeżeli u pacjenta rozwiną się wymienione objawy, istnieje konieczność zgłoszenia się do szpitala - opisany stan zaliczany jest do kategorii nagłych. Epizod jaskry z zamkniętym kątem przesączania związany jest z nagłym wzrostem ciśnienia wewnątrzgałkowego, które to może być wywołane nawet rozszerzeniem źrenicy (np. przez zażycie leków cechujących się takim działaniem).

Diagnoza jaskry z zamkniętym katem przesączenia

Diagnoza jaskry zamkniętego kąta przesączania wymaga oceny przez lekarza okulistę. Istnieje kilka metod diagnostycznych, które są stosowane w wykrywaniu jaskry zamkniętego kąta. Oto kilka z nich:

• Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego - wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe jest charakterystycznym objawem jaskry zamkniętego kąta. Lekarz okulista może wykonać bezinwazyjne badanie tonometrii, które mierzy ciśnienie w gałce ocznej. Wysokie wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego mogą sugerować obecność jaskry zamkniętego kąta.

• Badanie kąta przesączania - lekarz może przeprowadzić badanie kąta przesączania za pomocą specjalnych narzędzi, takich jak gonioprześwietlacz. Pozwala to ocenić anatomię kąta przesączania i zidentyfikować ewentualne zwężenie lub blokadę, które są charakterystyczne dla jaskry zamkniętego kąta.

• Obrazowanie tylnej struktury oka - metody obrazowania, takie jak ultrasonografia, tomografia optyczna coerence (OCT) czy gonioskopia za pomocą soczewki 3-mirrorowej, mogą dostarczyć bardziej szczegółowych obrazów struktur oka, w tym kąta przesączania, co pomaga w diagnozowaniu jaskry zamkniętego kąta.

• Perymetria - badanie pola widzenia jest używane do oceny ewentualnej utraty obwodowego pola widzenia, co może być objawem jaskry. Wykonuje się różne testy, które badają zdolność pacjenta do widzenia obiektów w różnych częściach pola widzenia.

Leczenie jaskry pierwotnej z zamkniętym kątem przesączenia

Metody leczenia farmakologicznego, takie jak krople do oczu lub leki doustne, są często stosowane w przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania. Jednak skuteczność tych metod może być zróżnicowana w zależności od stopnia zaawansowania choroby i indywidualnej reakcji pacjenta.

W przypadku jaskry zamkniętego kąta przesączania, leki te mogą pomóc w poprawie przepływu cieczy wodnistej, łagodzeniu objawów i kontrolowaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Leki przeciwjaskrowe mogą pomóc w złagodzeniu objawów towarzyszących ostrym atakom jaskry zamkniętego kąta, takich jak ból oka, światłowstręt czy nudności. Mogą one przyczynić się do łagodzenia dyskomfortu i poprawy komfortu pacjenta.

Skuteczność leków przeciwjaskrowych może różnić się w zależności od indywidualnej reakcji pacjenta. Niektórzy pacjenci mogą uzyskać znaczącą poprawę po zastosowaniu leków, podczas gdy inni mogą wymagać dodatkowych metod leczenia, takich jak procedury laserowe lub operacje chirurgiczne, aby kontrolować chorobę.

Irydoplastyka i irydotomia laserowa to metody, w których za pomocą lasera wykonuje się małe otwory w tęczówce, aby umożliwić lepszy przepływ cieczy wodnistej i obniżyć ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jeśli terapia farmakologiczna i procedury laserowe nie przynoszą wystarczających rezultatów, może być konieczne przeprowadzenie operacji chirurgicznej. Najczęściej stosowanymi procedurami są trabekulektomia, w której tworzy się nowy przewód odpływowy dla cieczy wodnistej, oraz implantacja drenażu śródgałkowego.

Kontynuowanie regularnych wizyt u lekarza okulisty jest ważne dla monitorowania stanu oka, kontrolowania ciśnienia wewnątrzgałkowego i dostosowywania leczenia w razie potrzeby.   Niezależnie od postaci choroby, jej ostateczny skutek jest ten sam: utrata widzenia. Dochodzi do tego w różnym czasie i na drodze różnych mechanizmów, mimo tego jaskra otwartego, jak i zamkniętego kąta przesączania doprowadzają do znacznego pogorszenia jakości życia. Aby temu zapobiec, zalecane są regularne badania oczu, dodatkowo wystąpienie jakichkolwiek nowych dolegliwości powinno skłaniać pacjentów do odwiedzenia okulisty.

Dlaczego warto leczyć jaskrę?

Jaskra powoduje stopniową utratę obwodowego pola widzenia. Jeśli choroba pozostaje nieleczenia, pole widzenia może się stopniowo zawężać, a pacjenci mogą doświadczać trudności w zauważaniu obiektów po bokach i w obszarach peryferyjnych. W miarę postępu choroby, centralne pole widzenia może również ulec uszkodzeniu.

Nieleczenie jaskry może prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego, który przekazuje sygnały wzrokowe z oka do mózgu. Uszkodzenie nerwu wzrokowego jest zazwyczaj nieodwracalne i może prowadzić do trwałej utraty wzroku.

Jaskra nie tylko wpływa na zdolność widzenia, ale także na ogólną jakość życia pacjenta. Trudności w wykonywaniu codziennych czynności, ograniczenia w prowadzeniu pojazdów, trudności z czytaniem czy utrata niezależności mogą wpływać na samopoczucie i psychospołeczne aspekty życia.

Nieleczona jaskra może prowadzić do powikłań wtórnych, takich jak jaskra wtórna, uszkodzenia rogówki, zaćma, ból oka czy zapalenie oka. Te powikłania mogą dodatkowo pogarszać stan zdrowia oczu i utratę wzroku.