Łagodne i złośliwe zmiany skórne

Spośród wszystkich nowotworów złośliwych, raki skóry stanowią aż 8-10%. Najbardziej znanym, wiążącym się z największą śmiertelnością nowotworem skóry jest czerniak. 

Jak wynika z danych Krajowego Rejestru Nowotworów, w 2010 roku na czerniaka zachorowało w Polsce około 1 200 mężczyzn i 3 500 kobiet. Nie jest to jednak najczęstsza złośliwa zmiana skórna, bo aż 95% z nich stanowią raki kolczystokomórkowe i podstawnokomórkowe. Warto znać ich charakterystykę, aby móc zastosować szybkie i skuteczne leczenie.

Jak odróżnić złośliwe zmiany skórne od zmian łagodnych?

Zdecydowaną większość, bo 70- 80% nowotworów złośliwych skóry stanowią raki podstawnokomórkowe. Występują zazwyczaj na skórze twarzy, rzadziej na kończynach górnych lub dolnych. Zmiana częściej pojawia się u mężczyzn, a średnia wieku pacjentów wynosi 60 lat. Rak charakteryzuje się miejscową złośliwością, czyli wzrasta miejscowo i niszczy swoje otoczenie, ale bardzo rzadko daje przerzuty odległe. Jego wystąpieniu sprzyjają czynniki genetyczne, narażenie na promieniowanie słoneczne oraz jonizujące, miejscowy uraz i kontakt z karcynogenami. Rak podstawnokomórkowy to zazwyczaj niewielka, gładka grudka, o perłowym połysku, może się rozrastać tworząc rozległą zmianę. Ryzyko nawrotu po usunięciu chirurgicznym wynosi 0,5 do 1%.

Drugi co do częstości nowotwór złośliwy skóry (stanowiący około 20%) to rak kolczystokomórkowy. Charakteryzuje się dwukrotnie częstszym występowaniem wśród mężczyzn, głównie w średnim i starszym wieku oraz szybkim wzrostem i naciekaniem sąsiednich struktur. Ryzyko powstania przerzutów odległych wynosi 5- 30%. Zmiana pojawia się zwykle na granicy skóry i błony śluzowej, np. na czerwieni wargowej, w okolicy nosa lub narządów płciowych, ale powstaje również na skórze lub błonach śluzowych różnych części ciała. Może się rozwijać w miejscu niezmienionej skóry lub na podłożu rogowacenia słonecznego lub rogu skórnego, a wzrostowi często towarzyszy krwawienie lub powstanie owrzodzenia. Powstaniu raka kolczystokomórkowego sprzyja promieniowanie jonizujące i słoneczne, toczące się procesy zanikowe lub zapalne, zakażenie onkogennym wirusem HPV 16 i 18, a także immunosupresja i czynniki genetyczne.

Najbardziej złośliwym nowotworem skóry jest czerniak. Szacuje się, że z powodu czerniaka na świecie co 72 minuty umiera człowiek, dlatego istotne jest posiadanie wiedzy, umożliwiającej jego szybkie wykrycie i leczenie. Połowa przypadków czerniaka rozwija się w obrębie skóry nieuszkodzonej, pozostała część powstaje na podłożu znamion barwnikowych, dysplastycznych lub złośliwych plam soczewicowatych. Może pojawić się na skórze, błonie śluzowej lub w obrębie gałki ocznej. Jego wystąpieniu sprzyja narażenie na promieniowanie ultrafioletowe, oparzenia słoneczne w młodości, a także jasna karnacja, immunosupresja oraz czynniki genetyczne. Podejrzenie czerniaka powinna nasuwać każda zmiana pojawiająca się na skórze, błonie śluzowej lub gałce ocznej, która się powiększa, jest asymetryczna z niewyraźnymi brzegami i nieregularnym kolorytem. Czerniak zazwyczaj jest płaski, może się jednak pojawić wyniosłość w jego centralnej części. Kolor zazwyczaj jest czarny, ciemnobrązowy lub czerwonawy.

Wszystkie niepokojące zmiany skórne powinien obejrzeć dermatolog. Podczas dermatoskopii może je obejrzeć w powiększeniu i zróżnicować łagodne i złośliwe zmiany skórne. Jeśli którekolwiek znamię wzbudzi jego podejrzenie, koniezne może się okazać jego usunięcie. Dopiero badanie histopatologiczne usuniętej w całości lub częściowo zmiany skórnej daje pewne rozpoznanie i umożliwia podjęcie leczenia. Jeśli zauważysz u siebie znamię w obrębie skóry lub błony śluzowej, która jest niesymetryczna, zwiększa swoje wymiary, krwawi lub jej obraz zmienia się w czasie, nie czekaj, tylko niezwłocznie zgłoś się do lekarza!

Źródła: "Rak skóry – analiza epidemiologiczna, kliniczna i wyników leczenia chirurgicznego 1406 chorych" Przegl Dermatol 2011, 98, 104–111; "Health self conciousness of the general practitioner’s and oncologist’s patients in relations to melanocytic lesions and melanoma" Post Dermatol Alergol 2009; XXVI, 4: 190–193; "Choroby skóry" prof. dr med. S. Jabłońska, prof. dr med. T. Chorzelski; www.dermatologia.mp.pl; www.onkologia.org.pl