Leczenie łagodnego przerostu prostaty metodą embolizacji tętnic

Łagodny (nienowotworowy) przerost gruczołu krokowego (prostaty) to dolegliwość często dotykająca mężczyzn w średnim wieku. Powiększony gruczoł uciska cewkę moczową, czego efektem są takie dolegliwości jak: utrudniony, spowolniony odpływ moczu z pęcherza, uczucie parcia na mocz oraz niepełne opróżnianie się pęcherza. Oprócz pogorszenia jakości życia taki stan rzeczy może nieść za sobą ryzyko poważniejszych komplikacji i powikłań, takich jak: kamica pęcherza moczowego i jego nawracające stany zapalne, pozanerkową niewydolność nerek oraz całkowite zatrzymanie moczu – wymagające założenie cewnika.

W walce z łagodnym przerostem gruczołu krokowego współczesna urologia dysponuje szeregiem technik zabiegowych o różnych wskazaniach klinicznych i różnym stopniu inwazyjności dla pacjenta. Jedną z nowych, obiecujących metod jest zabieg embolizacji tętnic sterczowych, określany angielskim skrótem PAE (Prostate Artery Embolisation). Pierwszy zabieg tego typu w Polsce przeprowadzony został w marcu 2015 r. w katowickim szpitalu Euromedic przy udziale prekursora metody – dr Hugo Rio Tinto z Lizbony.

Na czym polega embolizacja prostaty

Mianem embolizacji określa się w medycynie zamierzone zamknięcie światła naczynia tętniczego lub żylnego w celu leczniczym. Jej istotą jest wprowadzenie przez cewnik małych koreczków ze skrzepów krwi, spongostanu, skrawków mięśni, sprężynek z włóknami i klejów tkankowych – ich zadaniem jest zaczopowanie światła ściśle określonego naczynia. Embolizacja zalicza się do procedur radiologii zabiegowej.

W znieczuleniu miejscowym, poprzez niewielkie nacięcie skóry i nakłucie w pachwinie wprowadza się do tętnicy sterczowej cewnik naczyniowy o średnicy około 1 mm. Za jego pomocą do wybranego naczynia aplikowany jest materiał embolizujący w postaci mikrokuleczek. Ogranicza on znacznie dopływ krwi do prostaty, co powoduje jej stopniowe obkurczanie się. Zabieg wymaga od lekarza doskonałej znajomości anatomii gruczołu krokowego i naczyń krwionośnych.

W trakcie embolizacji zamyka się najczęściej tętnice zaopatrujące prostatę, które są odgałęzieniami tętnicy biodrowej wewnętrznej. Ich dokładna lokalizacja może się różnić u różnych pacjentów, dlatego konieczne jest wykonanie obrazowania naczyń przed zabiegiem.

Do embolizacji stosuje się materiały takie jak mikrosfery polimerowe, które różnią się rozmiarem i właściwościami mechanicznymi. Wybór materiału ma wpływ na skuteczność oraz bezpieczeństwo procedury i dostosowywany jest indywidualnie do pacjenta.

Wskazania i kwalifikacja do zabiegu PAE

Propozycja zabiegu embolizacji tętnic sterczowych jest metodą z wyboru, skierowaną głównie do pacjentów, którzy ze względu na ogólny stan zdrowia nie kwalifikują się do TURP. Umożliwia zmniejszenie objętości prostaty o ponad 30% przy minimalnym ryzyku powikłań.

Najlepszymi kandydatami do zabiegu embolizacji tętnic prostaty są pacjenci, którzy:

• nie kwalifikują się do klasycznych zabiegów operacyjnych z powodu chorób współistniejących,
• nie chcą lub nie mogą przyjmować leków na BPH,
• doświadczają objawów LUTS, ale zależy im na zachowaniu funkcji seksualnych,
• mają przeciwwskazania do znieczulenia ogólnego,
• cierpią na przerost gruczołu krokowego o dużej objętości (nawet powyżej 100 ml).

W każdym przypadku kwalifikacja do zabiegu powinna być poprzedzona konsultacją urologiczną oraz badaniem obrazowym – najczęściej rezonansem magnetycznym lub angiografią CT – pozwalającym ocenić ukrwienie gruczołu i techniczne możliwości przeprowadzenia embolizacji.

Bezpieczeństwo i efekty leczenia PAE

Embolizacja tętnic stercza może zostać wykonana w trybie ambulatoryjnym w znieczuleniu miejscowym. Nie ma ograniczeń wielkości operowanego gruczołu. Hospitalizacja pacjenta zazwyczaj nie przekracza jednej doby. W przypadku niedostatecznego efektu bądź nawrotu dolegliwości procedurę można powtórzyć.

Znikoma inwazyjność zabiegu sprawia, że może być on stosowany również u pacjentów w podeszłym wieku, ze schorzeniami kardiologicznymi oraz po wszczepieniu rozrusznika serca. Jego przeprowadzenie nie wpływa na czynności seksualne, nie powoduje również powikłań w zakresie cewki moczowej i ejakulacji wstecznej.

Skuteczność PAE

Skuteczność leczenia łagodnego przerostu prostaty metodą embolizacji tętnic sterczowych oceniana jest na ponad 70 %, a efekt zabiegu zauważalny jest już w pierwszych dniach po jego przeprowadzeniu. Poprawa jakości życia i ustąpienie objawów obserwowane są u większości pacjentów w ciągu kilku tygodni od procedury.

Najczęściej występujące działania niepożądane po zabiegu to: dyskomfort w pachwinie, przejściowe objawy dyzuryczne (pieczenie, częstomocz), niewielki ból podbrzusza. Zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku dni.

Aktualne wytyczne i badania nad PAE (2024–2025)

W ostatnich latach pojawiły się nowe metaanalizy i badania wieloośrodkowe, które potwierdzają długoterminową skuteczność PAE w leczeniu objawów dolnych dróg moczowych (LUTS) spowodowanych przez łagodny przerost prostaty. Coraz częściej wskazuje się na trwałość efektu nawet do 5–7 lat po zabiegu bez konieczności ponownej interwencji.

W 2024 roku Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EAU) rozszerzyło swoje wytyczne, uznając PAE jako metodę rekomendowaną nie tylko dla pacjentów z przeciwwskazaniami do TURP, ale także jako alternatywę dla mężczyzn szukających mniej inwazyjnych rozwiązań zachowujących funkcje seksualne.

Rozwój technologii mikrokateterów i nowych materiałów embolizacyjnych przyczynia się do jeszcze większej precyzji zabiegu i mniejszego ryzyka powikłań, co czyni tę metodę coraz bardziej dostępną i bezpieczną również dla młodszych pacjentów z aktywnym trybem życia.

Porównanie metod leczenia przerostu prostaty

Chociaż embolizacja PAE zyskuje coraz większą popularność, nadal istnieją inne, szeroko stosowane metody leczenia BPH, takie jak TURP (przezcewkowa resekcja prostaty), HoLEP (enukleacja laserowa), REZUM (ablacja parą wodną) czy terapia farmakologiczna. Każda z nich ma swoje zalety i ograniczenia.

TURP uznawany jest za "złoty standard", ale wiąże się z większym ryzykiem powikłań i dłuższym czasem rekonwalescencji. HoLEP jest skuteczny przy bardzo dużych prostatach, ale wymaga dostępu do zaawansowanego sprzętu i doświadczenia. PAE natomiast wyróżnia się minimalną inwazyjnością, brakiem potrzeby znieczulenia ogólnego i szybszym powrotem do aktywności życiowej.

Pacjenci powinni podejmować decyzję wspólnie z urologiem, uwzględniając nie tylko rozmiar prostaty i nasilenie objawów, ale także styl życia, oczekiwania co do jakości życia seksualnego oraz inne indywidualne czynniki zdrowotne.