Leczenie wad zgryzu aparatem ortodontycznym stałym - jak to działa?

Wada zgryzu wynika z zaburzenia w budowie oraz czynności narządów jamy ustnej. Może obejmować tylko zęby oraz łuki zębowe, jednak nasilone nieprawidłowości skutkują nawet asymetrią żuchwy, mogąc stanowić poważny defekt estetyczny. Chociaż wady zgryzu są bardzo częste, wiele z nich nie wymaga leczenia. Około 27% osób, zgłaszających się do stomatologa, ma nieprawidłowości zębów, jak stwierdza Journal of Oral Science. U dzieci zdarzają się nawet częściej – od 43% do 80%, ale nie wszystkie będą wymagać noszenia aparatu ortodontycznego. Wady zgryzu mogą być obecne od urodzenia, ale również nieprawidłowe nawyki żywieniowe, niedobory witamin, nieleczona próchnica czy oddychanie przez usta mogą doprowadzić do powstania takich anomalii. 

Wskazania do noszenia stałego aparatu ortodontycznego

Mimo iż często decydujemy się na założenie aparatu ortodontycznego z powodów estetycznych, głównym wskazaniem do korekcji wad zębów pozostają względy medyczne. Unikanie leczenia w młodym wieku nie tylko wydłuży okres noszenia aparatu, ale również może przyczyniać się do pogłębienia niektórych schorzeń tj.:

• próchnica,
• kamień zębowy,
• choroby przyzębia,
• choroby dziąseł.

Jak działa aparat ortodontyczny stały?

Ogólna zasada działania aparatów korygujących wady zgryzu polega na wywieraniu na nie ciągłego, delikatnego ucisku. W tym miejscu zostają pobudzone osteoklasty (zwane „komórkami kościogubnymi”), a po stronie ciągnięcia – osteoblasty (komórki kościotwórcze). W ten sposób zachodzi remodeling, czyli przebudowa struktur otaczających zęby. W rezultacie pozwala to na powolny powrót zębów do normalnego położenia. Dlatego leczenie wad zgryzu aparatem ortodontycznym stałym trwa wiele miesięcy, a nawet lat. Wiele zależy od wieku, w którym decydujemy się na założenie aparatu ortodontycznego. Im jesteśmy starsi, tym nasze kości są bardziej uwapnione. Ich twardość sprawia, że konieczne jest dłuższe noszenie aparatu – nawet 2 lata. Jednak pacjentami ortodontów bywają nawet osoby w starszym wieku, u których konieczne jest skorygowanie wady zgryzu przed założeniem implantów i protez zębowych.

Dobór odpowiedniego aparatu ortodontycznego

Nie zawsze możliwe jest uzyskanie optymalnego efektu poprzez zastosowanie wyjmowanego aparatu – wtedy konieczne jest założenie aparatu stałego. Sposób leczenia i kształt aparatu jest ustalany i dobierany indywidualnie dla każdego przypadku przez lekarza ortodontę. W tym celu wykonuje się zdjęcia, prześwietlenia RTG oraz gipsowe modele uzębienia pacjenta. Duże znaczenie dla prawidłowego przebiegu leczenia wad zgryzu za pomocą aparatu ortodontycznego stałego mają regularne kontrole u ortodonty, oraz zachowanie odpowiedniej higieny jamy ustnej.

Porady i zalecenia po założeniu aparatu na zęby

Sama wizyta, podczas której zakładany jest aparat ortodontyczny, trwa około 1-2 h. Założenie aparatu jest bezbolesne jednak może być dość czasochłonne ze względu na konieczność precyzyjnego dopasowania aparatu w celu uniknięcia powstawania ewentualnych otarć czy ran.

Lekarz omawia także z pacjentem sposób właściwej pielęgnacji jamy ustnej oraz aparatu. W tym celu warto zaopatrzyć się w specjalne szczoteczki, płyny i pasty, które ułatwią codzienną dbałość o higienę. Specjaliści nie zalecają stosowania  w tym celu szczoteczek elektrycznych. Pacjent zostaje także poinformowany o konieczności rezygnacji z pewnych pokarmów, które mogą przyczynić się do uszkodzenia aparatu - warto wymienić to choćby produkty bardzo twarde, oklejające zęby czy bogate w cukry (m.in. orzechy, jabłka, toffi, napoje gazowane, marchewka). Pacjent musi także nauczyć się, w jaki sposób radzić sobie z wystąpieniem ewentualnych dolegliwości, związanych z noszeniem aparatu takich jak otarcia, ból czy poluzowanie któregoś z elementów tworzących aparat. 

Bezpośrednio po założeniu aparatu ortodontycznego mogą wystąpić dolegliwości bólowe, związane z rozpoczęciem procesów korekcyjnych. Ból ten dobrze reaguje na ogólnodostępne środki przeciwbólowe. Wytyczne PTO, czyli Polskiego Towarzystwa Ortodontycznego zalecają wykonywanie kontrolnych zdjęć RTG po założeniu aparatu oraz w trakcie całego procesu leczenia. W czasie leczenia ortodontycznego lekarz wyznacza terminy wizyt kontrolnych, które służą stopniowej aktywacji elementów aktywnych aparatu (czyli tych odpowiedzialnych za biomechaniczną korekcję ustawienia zębów) oraz ocenę postępów w leczeniu.

Ile kosztuje aparat ortodontyczny?

Całkowity koszt leczenia ortodontycznego aparatem stałym obejmuje nie tylko koszt samego urządzenia, ale również wizyt kontrolnych. W każdym przypadku może być różny, w zależności od czasu noszenia aparatu. Należy się również liczyć z kosztami wstępnej konsultacji u specjalisty (ok. 200 zł), i stworzenia planu leczenia (ok. 200 zł). Wizyty kontrolne odbywają się w odstępach miesięcznych, albo co 6-8 tygodni. Jest to uzależnione jest od momentu leczenia, a wizyty są również odpłatne. Koszt aparatu stałego (1 łuk) w zależności od użytego materiału to ok. 2 500 zł (zamki metalowe), do nawet 3 000 zł (przy użyciu zamków szafirowych). Te wydatki trzeba jednak pokrywać z własnej kieszeni, ponieważ leczenie ortodontyczne aparatem stałym nie jest obecnie refundowane przez NFZ.