Leczenie zwyrodnienia plamki żółtej AMD komórkami macierzystymi

Zwyrodnieniem plamki żółtej związanej z wiekiem (AMD – Age-related Macular Degeneration) określa się zmiany uzależnione od starzenia się plamki żółtej, czyli centralnej części siatkówki, bez innych towarzyszących przyczyn, u osób po 55 roku życia. Sam proces składa się z kilku etapów. Początkowo polega na odkładaniu się lipidów w siatkówce – tak zwanych druzów, i zazwyczaj nie jest związany z pogorszeniem się wzroku. U części osób choroba ulega progresji. Dochodzi wtedy do uszkodzenia i zaniku fotoreceptorów siatkówki, a co za tym idzie, powolnej utracie możliwości widzenia, aż do ślepoty włącznie. 

Dane przedstawiane przez National Eye Institute z 2010 roku pokazują, że na AMD cierpi ponad dwa miliony Amerykanów i ich liczba wzrosła o 300 tysięcy w stosunku do 2000 roku. Podobne statystyki dotyczą Wielkiej Brytanii – 4,8% chorych powyżej 65 roku życia i 12,2% powyżej 80 roku życia.

Próby kliniczne z komórkami macierzystymi - nowa era w leczeniu chorób

Mianem komórek macierzystych określa się specjalne, tak zwane pluripotencjalne komórki, które w specjalnych warunkach mają możliwość przekształcenia się i przejęcia funkcji dowolnego ich typu w organizmie. Są one podstawą do budowy każdej tkanki naszego organizmu i powstają niedługo po zapłodnieniu. Dowiedziono, że w niektórych częściach ciała są one zdeponowane, dzięki czemu istnieje możliwość ciągłej naprawy danej struktury, np. krwi czy skóry.

Pierwsze próby z wykorzystaniem ich w terapii zwyrodnienia plamki żółtej przeprowadzane zostały w Indiach w 2006 roku, jednak nie ma publikacji, potwierdzających dłuższe obserwacje u pacjentów poddanych eksperymentowi. Pierwsze prawdziwe zaś badania zostały podjęte w 2011 roku przez firmę Advanced Cell Technology. Aktualnie trwa kilka prób klinicznych przeprowadzanych z różnymi typami komórek macierzystych.

Komórki macierzyste jako najnowsza metoda leczenia zwyrodnienia plamki żółtej

Istnieją różne metody terapii zwyrodnienia plamki żółtej. Wśród nich można wyróżnić laseroterapię czy wstrzykiwanie preparatów anty-VEGF. Najnowsze badania dotyczą jednak zastosowania komórek macierzystych. Metoda ta używana jest od kilku lat w różnych schorzeniach okulistycznych, takich jak atrofia, zanik nerwu wzrokowego czy też  retinopatia wcześniacza.

Terapia z wykorzystaniem komórek macierzystych jako formy leczenia zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem, polegać będzie na wszczepieniu ich w okolice siatkówki. Dzięki temu, w tamtejszym środowisku, będą mogły przekształcić się w nowy nabłonek barwnikowy siatkówki, jednocześnie usuwając stary, zniszczony i nieprawidłowy. Zakłada się, że nowe komórki spowodują poprawę odżywienia fotoreceptorów, a co za tym idzie zahamowanie utraty wzroku, a może nawet jego poprawę.

Terapia komórkami macierzystymi - nadzieja dla pacjentów z zwyrodnieniem plamki żółtej

Warto zauważyć, że - jak podaje Focus - pierwsza próba wszczepienia komórek macierzystych została przeprowadzona dopiero w sierpniu 2015 roku w Wielkiej Brytanii. Pacjentka czuje się dobrze i nie występują u niej żadne powikłania. Pomimo olbrzymich nadziei związanych z tą metodą leczenia zwyrodnienia plamki żółtej, wprowadzenie terapii potrwa jeszcze kilka lat.

W 2018 roku w Londynie dwóch pacjentów cierpiących na degenerację plamki żółtej odzyskało częściowo wzrok dzięki terapii komórkami macierzystymi. To wydarzenie było szczególnie obiecujące, ponieważ pacjenci byli w zaawansowanym wieku i w zaawansowanym stanie chorobowym. Początkowe prognozy sugerowały poprawę o około trzy linie widzenia, ale po roku leczenia okazało się, że poprawa była niemal dwukrotnie wyższa. Oba przypadki pokazują obiecujący rozwój w zastosowaniu komórek macierzystych w leczeniu zwyrodnienia plamki żółtej.

Od 2019 roku w Stanach Zjednoczonych w Centrum Klinicznym NIH w Bethesda, Maryland trwają badania kliniczne nad skutecznością oraz bezpieczeństwem zastosowania komórek macierzystych na zwyrodnienie plamki żółtej AMD. W badaniu bierze udział 20 uczestników w wieku powyżej 55 lat, u których zdiagnozowano wymienione wyżej schorzenie. Pacjenci będą monitorowani przez 5 lat. Szacowana data zakończenia badania to 31 maja 2029 roku.

Nowe horyzonty w leczeniu dzięki komórkom macierzystym

Badania nad komórkami macierzystymi są stosunkowo nowym kierunkiem w medycynie ale wiąże się z nimi wielkie plany. Już teraz stosuje się je w terapii chorób takich jak:

• zwyrodnienia stawów (biodrowego i kolanowego)
• zanik nerwy wzrokowego
• rany i oparzenia
• łysienie
• zmarszczki

Studia nad pluripotencjalnymi komórkami rozwijają się dynamicznie, a ich zastosowania w medycynie są nadal badane i rozwijane. Dzięki temu otwierają się nowe perspektywy leczenia i poprawy jakości życia pacjentów z różnymi schorzeniami. W miarę postępu badań, możemy oczekiwać coraz więcej innowacyjnych terapii opartych na komórkach macierzystych.