Liszajec zakaźny u dzieci i dorosłych – jak można się zarazić i jak leczyć zakażenie?

Czym jest liszajec zakaźny?

Liszajec zakaźny to choroba skóry, za której rozwój odpowiedzialne są gronkowce i/lub paciorkowce i która charakteryzuje się występowaniem tzw. miodowych strupów. Wywołują go głównie takie bakterie jak staphylococcus aureus i czasami streptococcus pyogenes. Ta infekcja powierzchownych warstw skóry powoduje przede wszystkim swędzenie, natomiast u wybranych pacjentów towarzyszą jej dolegliwości bólowe. Choroba przebiega zazwyczaj łagodnie i trwa kilkanaście dni.

Jak można się zarazić liszajcem?

Bakterie wywołujące liszajca mogą przedostać się do organizmu np. przez pękniecie zdrowej skóry, wynikające ze skaleczenia, zadrapania, wysypki czy ukąszenia owada. Zakażenie jest możliwe również w przypadku bezpośredniego kontaktu z osobą zarażoną liszajcem: poprzez dotknięcie jej rany lub dotknięcie jej przedmiotów osobistych, takich jak zużyte ręczniki, prześcieradła czy ubrania.

Przyczyny liszajca zakaźnego

Choroba ta występuje u pacjentów w każdym wieku, choć najczęściej pojawia się wśród dzieci od 2 do 6 lat – a więc głównie dzieci w wieku przedszkolnym. I choć w każdym przypadku związana jest z ryzykiem powikłań, to w szczególnym stopniu zagraża noworodkom, które mogą nie poradzić sobie z doświadczaną infekcją. Pomijając natomiast kwestię wieku, ryzyko wystąpienia liszaja wzrasta w przypadku osób, które:

• mają cukrzycę,
• są poddawane dializom,
• uprawiają sporty kontaktowe,
• mieszkają w ciepłym i wilgotnym klimacie,
• mają osłabiony układ immunologiczny,
• cierpią na choroby skóry, takie jak np. zapalenie skóry,
• mają na skórze oparzenia, np. słoneczne,
• zostały ukąszone przez owady lub oparzone przez trujący bluszcz,
• borykają się ze swędzącymi infekcjami, np. ospą wietrzną czy świerzbem.

Rodzaje liszajca zakaźnego

Liszajec może mieć charakter pierwotny. Do jego rozwoju dochodzi w takiej sytuacji na skutek nieznacznego uszkodzenia bariery ochronnej powierzchni skóry. Wyróżnia się natomiast również liszajca wtórnego, który rozwija się na zmienionej chorobowo skórze. W ramach innej klasyfikacji wymienia się liszajca pęcherzowego oraz liszajca bez pęcherzy, którego czynnikiem etiologicznym może być m.in. gronkowiec złocisty. W dziedzinie dermatologii omawiane są też liszajce pęcherzykowe, które charakteryzują się pęcherzykami o cienkich, szybko pękających ściankach.

Jakie są objawy liszajca zakaźnego?

Obraz kliniczny liszajca zakaźnego obejmuje w szczególności drobne, skupione, powierzchowne i szybko pękające pęcherzyki umiejscowione na rumieniowym podłożu. Takie zmiany na skórze często zgromadzone są wokół nosa i usta. Bardzo szybko przyjmują postać miodowo-żółtych strupów, które mogą się rozszerzać, pokrywając większą część skóry. W wybranych przypadkach czerwone plamy przekształcają się jedynie w żółtawe strupy, bez widocznych pęcherzy. Rany mogą powodować świąd, a czasami nawet dolegliwości bólowe. Końcowym etapem choroby jest powstawanie czerwonych śladów, które blakną, nie pozostawiając po sobie blizn na ciele chorego.

Dobrze mieć przy tym na uwadze, że liszajec może przebiegać nieco inaczej w zależności od wieku chorego. W przypadku osób dorosłych typowe są owrzodzenia wokół nosa i ust lub innych odsłoniętych części ciała. Zmiany te pękają, sączą się, a następnie przekształcają się w strupy. U małych dzieci liszajec objawia się zwykle ranami wokół nosa i ust, na tułowiu, stopach, dłoniach i w okolicy pieluchy.

Jak długo zaraża osoba z liszajcem?

W przypadku choroby wywołanej przez paciorkowce może ona rozprzestrzeniać się przez 1–3 dni. W sytuacji, kiedy za infekcję odpowiadają gronkowce, chory może zarażać przez 4–10 dni.

Na czym polega diagnostyka liszajca zakaźnego?

Rozpoznanie liszajca zakaźnego zwykle nie wymaga wdrażania skomplikowanej diagnostyki. Najczęściej wystarczająca okazuje się wizyta u lekarza i ocena przez niego obrazu klinicznego choroby. W przypadku braku efektów podjętego leczenia specjalista może zalecić wykonanie posiewu bakterii – poprzez pobranie płynu z pęcherzy, który następnie jest testowany w celu identyfikacji czynników odpowiedzialnych za rozwój infekcji. Dzięki temu możliwy jest skuteczniejszy dobór antybiotyków, które mają pomóc w eliminacji występujących objawów.

Liszajec zakaźny – rozpoznanie

• Wywiad lekarski
• Ocena obrazu klinicznego choroby
• Pobranie wymazu

Liszajec zakaźny – leczenie

Opieka nad osobą chorą na liszajec polega w szczególności na wdrożeniu antybiotykoterapii – czyli terapii lekami podawanymi miejscowo lub ogólnie. Wybór metody leczenia jest bezpośrednio uzależniony od rozległości i lokalizacji zmian skórnych. W przypadku zmian umiejscowionych na niewielkim obszarze skóry wystarczające mogą okazać się miejscowe antybiotyki: kremy i maści z mupirocyną oraz maści z retapamuliną. Ciężkie i rozległe zmiany wymagają już nierzadko przyjmowania doustnych leków, takich jak amoksycylina czy klawulanian, niektóre cefalosporyny lub klindamycyne.

Powikłania liszajca zakaźnego u dorosłych

Choć liszajec zakaźny nie jest zwykle niebezpieczny, to prawdopodobne jest wystąpienie określonych konsekwencji rozwiniętej infekcji. Co istotne, powikłania te częściej występują u osób dorosłych i obejmują w szczególności:

• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• zapalenie tkanki łącznej,
• zapalenie naczyń chłonnych,
• posocznicę.

Liszajec zakaźny u dzieci – powikłania

W zależności od tego, jak przebiega leczenie, tj. jakie są jego efekty, dzieci, u których rozwinął się liszajec, są zagrożone głównie zapaleniem tkanki łącznej, ropnym zapaleniem stawów, a także zapaleniem kości i szpiku kostnego. Istnieje natomiast niewielkie prawdopodobieństwo ich wystąpienia.

Jak zapobiec rozwojowi liszajca wśród bliskich?

• Zadbaj o częste i dokładne mycie rąk
• Unikaj dotykania zmian skórnych chorego
• Pierz ubrania, ręczniki, pościele i prześcieradła w min. 60 °C
• Używaj z chorym osobnych rzeczy, takich jak np. ręczniki czy pościele