Łuszczyca – jak ją rozpoznać i leczyć?

Czym jest łuszczyca?

Łuszczyca to niezakaźna, przewlekła, ogólnoustrojowa choroba zapalna, która w postaci skórnej powoduje nadmierne rogowacenie naskórka, a w efekcie rozwój specyficznych zmian: grudek o złuszczającej się powierzchni, czasami również z towarzyszącym chorobie świądem (głównie w okresie zaostrzenia choroby). Typ I łuszczycy zwykłej występuje zazwyczaj przed 40. rokiem życia, często w okresie dzieciństwa lub w wieku młodzieńczym. Jej przebieg jest stosunkowo ciężki, co utrudnia powodzenie podjętej terapii. W przypadku typu II mówi się o tzw. łuszczycy dorosłych. W takiej postaci choroba rozwija się zwykle między 50. a 70. rokiem życia.

Wybrane odmiany łuszczycy:

• łuszczyca plackowata – występująca w 80–90% przypadków,
• łuszczyca wysiewna – częsta po infekcji górnych dróg oddechowych,
• łuszczyca krostkowa – objawiająca się krostkami, zwłaszcza w okolicach dłoni i stóp,
• łuszczyca odwrócona – o zmianach przypominających wyprzeniowe, często mylonych z grzybicą czy drożdżycą,
• łuszczyca paznokci – dla której typowe jest występowanie zmian w obrębie płytki paznokciowej,
• łuszczyca głowy, a właściwie owłosionej skóry głowy – w tej postaci może być stosunkowo trudna do wykrycia (jest wówczas mylona z innymi chorobami skóry głowy),
• łuszczyca erytrodermiczna – obejmująca niemal całą powierzchnię skóry,
• łuszczyca podeszwowo-dłoniowa – łuszczyca na stopach i dłoniach, obejmująca też nierzadko paznokcie,
• łuszczyca stawowa – która może występować samodzielnie lub jednocześnie z łuszczycą skóry.

Pamiętaj – łuszczyca, ze względu na uogólniony stan zapalny obserwowany u chorego pacjenta, zwiększa ryzyko wystąpienia wybranych chorób, w szczególności metabolicznych oraz chorób układu krążenia. Ponadto w znacznym stopniu obniża jakość życia, negatywnie wpływając na codzienne funkcjonowanie i relacje z innymi osobami, co w rezultacie może prowadzić do problemów o podłożu psychicznym. Oto wybrane dolegliwości, które ze zwiększonym prawdopodobieństwem mogą pojawić się u pacjentów cierpiących na łuszczycę:

• cukrzyca,
• otyłość,
• nadciśnienie tętnicze,
• miażdżyca,
• zawał serca,
• choroba niedokrwienna serca,
• udar mózgu,
• depresja.

Przyczyny łuszczycy

Pomimo wielu badań przyczyny rozwoju łuszczycy wciąż nie są w pełni znane. Pewne jest natomiast, że o jej pojawieniu się przesądzają zarówno czynniki genetyczne, jak i czynniki immunologiczne i środowiskowe.

Łuszczyca – przyczyny:

• genetyczne – m.in. polimorfizm genu HLA-Cw6;
• immunologiczne – zaburzenia funkcjonowania obecnych w naskórku komórek Langerhansa oraz mechanizmy zależne od limfocytów T, w szczególności subpopulacji Th1 i Th17;
• środowiskowe – infekcje, wybrane leki (np. przeciwmalaryczne), picie alkoholu, palenie tytoniu, ciąża i poród, stres, menopauza.

Czy łuszczyca jest dziedziczna?

Dziedziczenie tej choroby ma charakter wielogenowy. Uznaje się, że ryzyko zachorowania na łuszczycę dziecka zdrowych rodziców wynosi od 1 do 2%. Choroba jednego z rodziców zwiększa to ryzyko do 10–20%, a choroba obojga rodziców – do aż 50–70%.

Objawy łuszczycy

Najbardziej charakterystycznym objawem łuszczycy są specyficzne zmiany skórne, które pojawiają się na skutek zaburzonego procesu regeneracji naskórka (dot. łuszczycy skórnej). Osoba chora może wówczas zauważać u siebie odgraniczone, czerwonobrunatne grudki, o drobnopłatowej, złuszczającej się powierzchni (wykwity pierwotne) – w początkowym etapie rozwoju choroby. W przypadku zmian w pełni rozwiniętych obserwuje się tzw. tarczki, większe od wykwitów pierwotnych i pokryte silnie przylegającymi srebrzystymi łuskami (blaszkami łuszczycowymi). Kiedy pacjent zdrapie powstałe na jego skórze łuski, zauważa błyszczącą powierzchnię. Występują też wówczas niewielkie kropelkowate krwawienia.

Należy natomiast podkreślić, że zarówno pierwsze objawy łuszczycy, jak i symptomy choroby występujące w jej późniejszym stadium, mogą się różnić, w zależności od odmiany opisywanej dolegliwości. Poszczególne postacie łuszczycy różnią się przede wszystkim pod względem lokalizacji zmian, intensywności zabarwienia wykwitów oraz charakteru pojawiającej się na ciele łuski. Przykładowo – w przypadku łuszczycy zwyczajnej (plackowatej) zmiany są wypukłe, okrągłe lub owalne, pokryte łuską i wyraźnie oddzielone od zdrowej skóry. Występuje ona na nogach, kolanach i łokciach, ramionach, głowie, rzadziej na twarzy, stopach, dłoniach czy brzuchu.

Łuszczyca stawowa natomiast objawia się przewlekłym zapaleniem stawów z łuszczycą lub bez łuszczycy skóry. Podobnie jest w przypadku łuszczycy paznokci, która może współistnieć ze zmianami skórnymi, natomiast u wielu pacjentów stanowi jedyny objaw rozwijającej się choroby. W płytce paznokciowej powstają wówczas punktowe wgłębienia ułożone liniowo bądź przypadkowo. Obserwuje się też wtedy żółtawe przebarwienia w tym obszarze. Z kolei łuszczyca wysiękowa występuje w fałdach skórnych, pod pachami, w pachwinach pod biustem, a powstałe przez nią zmiany przyjmują jaskrawoczerwone zabarwienie i są pokryte charakterystyczną łuską.

Jak diagnozuje się łuszczycę?

Łuszczycę można rozpoznać po specyficznych zmianach skórnych wynikających z nadmiernego rogowacenia naskórka. Za proces ten odpowiada dermatolog, który diagnozuje chorobę na podstawie badania klinicznego, po stwierdzeniu wykwitów i ognisk charakterystycznych dla łuszczycy w typowej dla nich lokalizacji. W wybranych przypadkach niezbędne może również okazać się wykonanie badania dermatoskopowego – dzięki niemu specjalista może obejrzeć zmiany skórne w powiększeniu i z odpowiednim oświetleniem, co pozwala mu na dostrzeżenie głębszych struktur danej zmiany. Diagnostyce łuszczycy służy również biopsja fragmentu pokrytego zmianą i przekazanie materiału do oceny histopatologicznej. Kluczowe znaczenie ma jednak rodzaj obserwowanych zmian: w przypadku podejrzenia łuszczycy stawowej przydatne może być badanie rentgenowskie stawów. 

Wybrane metody diagnostyczne:

• standardowa ocena zmian skórnych,
• badania laboratoryjne, m.in. morfologia krwi,
• badanie histopatologiczne wycinka skóry,
• dermoskopia,
• badanie rentgenowskie stawów,
• ultrasonografia (USG),
• badania genetyczne,
• testy alergiczne.

Opcje leczenia łuszczycy

Choć łuszczycy nie da się wyleczyć całkowicie i trwale, istnieją skuteczne sposoby na łagodzenie występujących w jej przebiegu objawów. Specjaliści zalecają nierzadko wdrożenie farmakoterapii – stosowanie leków miejscowo, ogólnie lub w ramach terapii skojarzonej, w zależności od specyfiki danego przypadku. Duże znaczenie ma wówczas stopień nasilenia zmian, ich rozległość oraz częstotliwość nawrotu. Leczenie miejscowe ma na celu usunięcie łusek oraz zahamowanie nadmiernej proliferacji naskórka i stanu zapalnego. W takim procesie wykorzystywane są następujące środki:

• dziegcie (pochodne węgla kamiennego), głównie w formie maści i past,
• preparaty keratolityczne zawierające 5–10% kwasu salicylowego lub mocznika,
• cygnolina w stężeniach od 0,5 do 2%, stosowana głównie w tzw. leczeniu minutowym,
• glikokortykosteroidy, o silnych właściwościach przeciwzapalnych, antyproliferacyjnych i immunomodulujących,
• analogi witaminy D3 (kalcypotriol, takalcytol), przynoszące mniej działań niepożądanych niż miejscowo stosowane kortykosteroidy.

Elementy leczenia ogólnego:

• fototerapia,
• fotochemioterapia,
• stosowanie metotreksatu,
• podawanie cyklosporyny A,
• stosowanie retinoidów,
• wykorzystywanie leków biologicznych.

Wpływ diety na łuszczycę

Choć nie ustalono dotychczas konkretnych zaleceń dietetycznych dla chorych na łuszczycę, to zmiana nawyków żywieniowych może korzystnie wpłynąć na poszczególne czynniki ryzyka rozwoju dodatkowych chorób. Istotne jest przede wszystkim stosowanie przez chorego diety przeciwzapalnej. Należy unikać m.in. takich produktów jak mięso i produkty mięsne, produkty nabiałowe, cukry rafinowane czy produkty wysokoprzetworzone. Ograniczające stan zapalny są natomiast np. tłuste ryby morskie, nasiona lnu, oliwa z oliwek, nasiona dyni, orzechy włoskie czy mango, truskawki i figi.