Metody usuwania kamieni nerkowych

Kamienie nerkowe są zjawiskiem dość powszechnym. Szacuje się że dotyczą jednej na dziesięć osób na świecie. Częściej są to mężczyźni niż kobiety (w proporcji 3:1), aczkolwiek różnica ta ulega powoli zmniejszeniu ze względu na zmiany w stylu życia i sposobie odżywiania się.

Kamienie powstają, gdy zawarte w moczu kwasy lub sole różnych minerałów ulegają krystalizacji, co związane jest m.in. z zachwianiem równowagi w produkcji moczu przez organizm i obecnością substancji sprzyjających ich tworzeniu się. Kamienie mogą rozwijać się w nerce i tam pozostawać lub przemieszczać się dalej do moczowodu. U pacjentów z kamicą nerkową mogą tworzyć się częściej niż raz w życiu.

Powstawanie kamieni nerkowych często kojarzone jest z silnym bólem, ale nie zawsze tak jest – dolegliwość może rozwijać się do pewnego momentu zupełnie bezobjawowo. Silny ból w lędźwiach i boku (kolka nerkowa) jest stanem ostrym i pojawia się zwykle wtedy, gdy kamień zablokuje prawidłowy wypływ moczu do moczowodu. Jeżeli znajduje się on poza nerką, w moczowodzie, ból może być odczuwalny w pachwinie lub udzie a u mężczyzn także w jądrach. Towarzyszą mu nudności, gorączka, wymioty oraz bolesne oddawanie moczu i krwiomocz.

Rodzaje kamieni nerkowych

Kamienie nerkowe różnią się składem chemicznym. Najczęściej spotyka się kamienie wapniowe (szczawiany wapnia i fosforany), ale mogą występować również kamienie z kwasu moczowego, struwitowe (powstające w wyniku infekcji) oraz kamienie cystynowe, związane z rzadką wadą genetyczną. Rodzaj kamienia wpływa na leczenie i profilaktykę nawrotów.

Kamienie wapniowe, szczególnie szczawiany wapnia, są najczęściej spotykane i mogą być wynikiem diety bogatej w produkty zawierające szczawiany, takie jak szpinak, buraki czy herbata.

Kamienie z kwasu moczowego powstają najczęściej u osób z dietą wysokobiałkową lub z zaburzeniami metabolicznymi, takimi jak dna moczanowa. W leczeniu i profilaktyce tych kamieni ważna jest redukcja spożycia białka zwierzęcego oraz zwiększenie pH moczu poprzez odpowiednie leki lub dietę alkalizującą.

Czynniki ryzyka kamicy nerkowej

Czynniki ryzyka obejmują nie tylko genetykę, ale także styl życia. Niewystarczające spożycie płynów, dieta bogata w białko zwierzęce, sód oraz szczawiany, a także otyłość mogą zwiększać ryzyko tworzenia się kamieni. Niektóre choroby, takie jak nadczynność przytarczyc, mogą również sprzyjać ich powstawaniu.

Powikłania kamicy nerkowej

Nieleczone kamienie nerkowe mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zakażenia dróg moczowych, ropnie nerkowe, a w skrajnych przypadkach do uszkodzenia nerek i niewydolności nerek. Dlatego w przypadku objawów takich jak gorączka, dreszcze lub silny ból, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Jak usunąć kamienie nerkowe?

Leczenie dolegliwości związanych z występowaniem kamieni nerkowych rozpoczyna się od wywiadu, badania fizykalnego i przeprowadzenia serii badań, ze szczególnym uwzględnieniem różnych technik obrazowania (USG, prześwietlenie dróg moczowych, tomografia komputerowa).

Jeżeli lekarz uzna, że kamień może ulec samoistnemu wydaleniu z moczem zapisuje lekarstwa wspomagające ten proces (alfa-blokery, niedfedypina) i zleca wizyty kontrolne. Niestety, zależnie od rozmiaru kamienia i jego położenia proces ten może być długotrwały.

Kamica nerkowa lub moczowodowa powinna być leczona aktywnie w przypadku występowania dolegliwości bólowych. Do podstawowych, stosowanych obecnie metod zaliczane są:

• Litotrypsja zewnątrzustrojowa falą uderzeniową (ESWL)
  Litotrypsja zewnątrzustrojowa falą uderzeniową (ESWL) – wykorzystuje urządzenie kruszące złogi za pomocą generowanej na zewnątrz organizmu ultradźwiękowej fali uderzeniowej. Wycelowany w kamień krótki impuls przechodzi przez skórę a jego energia jest absorbowana przez kamień, który rozpada się na małe fragmenty wydalane następnie z moczem. Metoda jest obecnie ogólnie przyjętym standardem, znajdującym zastosowanie w ok. 90% przypadków.
• Ureteroskopia (URS) – charakteryzuje się wysoką skutecznością i niewielkim ryzykiem powikłań. Wykorzystuje niewielki endoskop, który w znieczuleniu miejscowym wprowadzany jest do wnętrza pęcherza moczowego poprzez cewkę moczową a następnie lekarz wyciąga kamień przy pomocy specjalnego "koszyczka".
• Neforlitotomia przeskórna PCNL - rysunek poglądowy
  Nefrolitotomia przezskórna (PCNL) – jest procedurą chirurgiczną, mającą na celu usunięcie kamienia bezpośrednio z nerki. Pozwala usunąć nawet największe kamienie podczas jednej operacji. Zabieg przeprowadzany w pełnej narkozie polega na wykonaniu w nerce otworu przez który wprowadzane jest urządzenie zwane nefroskopem. Kamień kruszony jest laserowo, ultradźwiękowo lub tzw. litotryptorem pneumatycznym, a następnie usuwany przez kanał nefroskopu. Jest to jednak zdecydowanie bardziej inwazyjna technika niż EWSL i URS, niosąca za większe ryzyko powikłań, wymagająca dłuższej hospitalizacji i pozostawiająca bliznę.

Coraz rzadziej stosowanym zabiegiem jest natomiast klasyczna operacja, polegająca na rozcięciu nerki lub moczowodu i wyjęciu kamienia. Przeprowadza się ją głównie wtedy, gdy kamienie są bardzo duże, wypełniły dolny oraz górny kielich w nerce i nie można ich rozbić lub gdy kamień wpadł do moczowodu i zablokował odpływ moczu z nerki.

Pamiętać należy, że usunięcie kamienia, niezależnie od zastosowanej metody, nie oznacza, że nie odłoży się on ponownie. Profilaktyka polega przede wszystkim na piciu dużej ilości płynów (nawet 2-3 litry dziennie), kontroli ilości oddawanego moczu, stosowaniu diety bogatej w warzywa i owoce cytrusowe i błonnik. Ograniczyć należy pokarmy zawierające szczawiany (jabłka, biały ryż, winogrona, warzywa dyniowate) oraz spożycie białka zwierzęcego.

Alternatywne metody leczenia

Oprócz metod chirurgicznych i farmakologicznych, coraz częściej mówi się o alternatywnych sposobach wspomagających leczenie kamicy nerkowej, takich jak akupunktura, hydroterapia czy zmiany w diecie, które mogą pomóc zmniejszyć ryzyko nawrotów.