Na czym polega badanie dna oka?

Początki badania dna oka w celach diagnostycznych sięgają połowy XIX wieku, kiedy to niemiecki lekarz Hermann von Helmholtz wynalazł urządzenie zwane oftalmoskopem. W unowocześnionej i rozbudowanej wersji jest ono stosowane przez okulistów do dnia dzisiejszego.

Podstawowy, prosty oftalmoskop składa się z uchwytu-rękojeści umożliwiającego trzymanie przyrządu, który dodatkowo jest miejscem zainstalowania baterii oraz głowicy zawierającej źródło światła, zestaw soczewek korygujących i lusterko lub pryzmat odchylający wiązkę światła. Dodatkowo urządzenie może być wyposażone w zestaw kolorowych filtrów, przesłony i siatki umożliwiające dokładne pomiary obserwowanych elementów. Najnowocześniejsze wpółczesne wersje skanują także gałkę oczną za pomocą wiązki laserowej.

Badanie dna oka - co wykrywa?

Badanie dna oka jest jedną z form rozpoznania neurologicznego. Wpuszczany przez źrenicę snop światła przechodzi przez soczewkę, ciało szkliste i dociera do dna oka. Uzyskany obraz pozwala ocenić stan siatkówki, naczyń krwionośnych i tarczy nerwu wzrokowego. Ocena tarczy nerwu wzrokowego odgrywa ważną rolę w diagnostyce jaskry. Oprócz możliwości diagnostyki schorzeń oka, oftalmoskopia pomaga rozpoznać choroby ogólnoustrojowe, takie jak: miażdżyca, cukrzyca i nadciśnienie tętnicze, które często mają związek z chorobami o podłożu neurologicznym.

Oftalmoskopię powinny regularnie wykonywać osoby ze schorzeniami ogólnymi, jak: nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby krwi oraz osoby używające niektóre leki w terapii chorób neurologicznych i nowotworowych. W zakresie neurologii badanie dna oka jest szczególnie pomocne w różnicowaniu bólów głowy. Pozwala ono w wielu przypadkach wykluczyć zjawisko wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, które objawia się obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego.

Rodzaje oftalmoskopii

• Oftalmoskopia bezpośrednia – po aplikacji leków rozszerzających źrenicę, tzw. mydriatyków lekarz trzymając wziernik przed własnym okiem zbliża go do twarzy pacjenta i świeci mu bezpośrednio do oka, prosząc go jednocześnie o spoglądanie w różnych kierunkach. W ten sposób możliwa jest ocena stanu tarczy nerwu wzrokowego, siatkówki i naczyń krwionośnych oraz okolic plamki żółtej. Po przeprowadzonym badaniu u niektórych osób mogą wystąpić przejściowe łagodne zaburzenia widzenia, spowodowane bezpośrednim świeceniem do oczu jasnym światłem oraz farmakologicznym rozszerzeniem źrenic.

• Oftalmoskopia pośrednia – przeprowadzana przy użyciu soczewki skupiającej o dużej sile. Rzutując światło na źrenicę, lekarz obserwuje z pewnej odległości odwrócony i powiększony obraz dna oka (wielkość powiększenia zależy od mocy soczewki), który powstaje w płaszczyźnie soczewki trzymanej przed okiem badanego. Podczas badania jest stosowany lekki nacisk na gałkę oczną przy pomocy tępego narzędzia – może być on nieprzyjemny, ale nie powinien być bolesny. Światło jest jaśniejsze niż w badaniu bezpośrednim, dlatego uczucie niewyraźnego widzenia może być większe większe.

Do badania pośredniego można wykorzystać także lampę szczelinową. Jej zaletą jest nie tylko możliwość przestrzennego (stereoskopowego) obejrzenia wnętrza oka i wykorzystania światła rozproszonego, ale również szczeliny światła (wąskiej wiązki światła) dla lepszego zaobserwowania szczegółów.

Wadą jest niemożność przenoszenia lampy szczelinowej. Pacjent musi usiąść przed przed urządzeniem i utrzymywać głowę i podbródek na podpórkach - badania nie można wykonać przy łóżku chorego lub stole operacyjnym. Nie jest możliwe także badanie małych i niewspółpracujących dzieci. Dzięki wyposażeniu lampy szczelinowej w aparat fotograficzny można wykonać dokumentację fotograficzną dna oka.  

Inną, znacznie rzadziej stosowaną techniką jest badanie w lampie z trójlustrem Goldmana. Polega ono na uprzednio znieczuleniu rogówki i badaniu przy użyciu trójlustra. Przez soczewkę lekarz obserwuje obszar tylnego dna oka, w lusterkach bocznych zaś część równikową i skrajny obwód oka, co pozwala na dokładne wykonanie badania.

Badanie dna oka - jak się przygotować?

Przygotowanie do badania dna oka w oftalmoskopie jest stosunkowo proste, ale może wpłynąć na jakość i dokładność wyników. Oto kilka kroków, które warto wziąć pod uwagę:

• Zdejmij soczewki kontaktowe - jeśli nosisz soczewki kontaktowe, najlepiej je zdjąć przed badaniem, aby uniknąć zakłóceń w obrazie dna oka.

• Przygotuj się na rozszerzenie źrenic - często lekarz stosuje krople do oczu, które rozszerzają źrenice. To pozwala na lepszą widoczność dna oka. Pamiętaj, że po takim rozszerzeniu źrenic, twoje widzenie może być zamglone, a światło słoneczne może być mniej komfortowe. Warto zabrać ze sobą okulary przeciwsłoneczne.

• 

  Zabierz osobę towarzyszącą - jeśli będziesz miał trudności z prowadzeniem po rozszerzeniu źrenic, warto zorganizować transport z osobą towarzyszącą.

• Usuń makijaż oka  - przed badaniem zmyj makijaż z okolic oczu, aby nie zakłócać obrazu podczas badania.

• Przygotuj informacje - jeśli masz wcześniejsze wyniki badań oczu lub chorób oczu, warto je przekazać lekarzowi przed badaniem.

• Odpocznij - przed badaniem ważne jest, aby dobrze wypocząć, ponieważ zmęczone oczy mogą wpłynąć na jakość obrazu uzyskanego w oftalmoskopii.

• Odpowiedz na pytania lekarza - jeśli lekarz ma pytania dotyczące twojego stanu zdrowia lub historii chorób, udziel dokładnych odpowiedzi.

Ile trwa badanie dna oka?

Czas trwania oftalmoskopii może się różnić w zależności od kilku czynników, w tym stopnia zaawansowania badania oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. W większości przypadków standardowa oftalmoskopia trwa zwykle od 5 do 15 minut. Jest to stosunkowo szybkie badanie, które pozwala lekarzowi ocenić zdrowie dna oka i ewentualnie zidentyfikować jakiekolwiek nieprawidłowości.

W przypadku bardziej szczegółowych badań lub konieczności dokładniejszej oceny stanu oka, czas trwania może być dłuższy. Ponadto, jeśli lekarz zauważy nieprawidłowości wymagające dodatkowych badań lub konsultacji, to może to wydłużyć czas wizyty.

Ile kosztuje badanie dna oka?

Różne techniki badania dna oka mogą mieć różne ceny. Zaawansowane metody, takie jak OCT, mogą kosztować więcej niż standardowe badanie pośrednie. Ceny kształtują się na poziome od 50 zł do 200 zł.