Na czym polega profilaktyka raka piersi?

Profilaktyka raka piersi – kto musi być bardziej czujny?

Zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi dotyczy przede wszystkim kobiet w wieku powyżej 35. roku życia, zwłaszcza między 50. a 70. rokiem życia – to właśnie wtedy obserwuje się największą zachorowalność. Kluczowe znaczenie ma też obciążenie genetyczne: rozumiane jako występowanie tego nowotworu w bliskiej rodzinie pacjentki oraz obecność patogennych mutacji genów, zwłaszcza w genie BRCA1 lub BRCA2.

Dużą wagę do profilaktyki powinny również przykładać te panie, u których zdiagnozowano już inne, niezłośliwe choroby piersi. Istotnym czynnikiem ryzyka jest także wykryty wcześniej rak jednej piersi. Zagrożenie powoduje też potencjalnie otyłość wraz z niewystarczającą aktywność fizyczną oraz czynniki hormonalne, m.in. wczesna miesiączka, późna menopauza, brak potomstwa lub późne macierzyństwo czy stosowanie doustnej antykoncepcji zawierającej estrogeny.

Wybrane czynniki ryzyka:

• wiek powyżej 35. roku życia, zwłaszcza między 50. a 70. rokiem życia;
• zdiagnozowany w przeszłości rak jednej piersi;
• mutacje genów, w szczególności w genach BRCA1 lub BRCA2;
• wczesna miesiączka lub późna menopauza;
• brak potomstwa lub późne macierzyństwo;
• stosowanie doustnej antykoncepcji z estrogenami;
• długotrwała hormonalna terapia zastępcza;
• zespoły dziedziczne, np. zespół Peutza i Jeghersa czy ataksja-teleangiektazja;
• występowanie raka piersi u krewnych pacjentki, zwłaszcza u krewnych 1. stopnia;
• otyłość wraz z niedostateczną aktywnością fizyczną, zwłaszcza u kobiet po menopauzie;
• inne, niezłośliwe choroby piersi, takie jak np. rozrost wewnątrzprzewodowy z atypią.

Wczesne wykrywanie raka piersi – dlaczego jest ważne?

Wczesne wykrycie raka piersi, na wczesnym etapie choroby daje szanse na całkowite wyleczenie. Należy mieć przy tym na uwadze, że zdiagnozowanie nowotworu w jego wczesnym stadium nie tylko wpływa na skuteczne leczenie, ale i pozwala na zastosowanie mniej agresywnych metod terapii. Co za tym wszystkim idzie – badania profilaktyczne mogą wydłużyć czas przeżycia kobiet ze zdiagnozowanym rakiem. Testy kliniczne wykazały, że w grupie pacjentek w wieku 50–69 lat, które każdego roku lub co 2 lata wykonywały badania mammograficzne, zmniejszyła się umieralność o aż 25–30%.

Co to jest mammografia?

Klasyczna mammografia jest badaniem obrazowym, dzięki któremu można wykryć niepokojące zmiany na bardzo wczesnym etapie raka piersi. W celu jej przeprowadzenia wykorzystywane jest promieniowanie rentgenowskie (RTG), które pozwala na dokładne zobrazowanie gruczołów sutkowych. W trakcie badania każda z piersi umieszczana jest na małej podstawce i dociskana plastikową płytką, od góry i boku – zajmuje to zaledwie kilka sekund. Dzięki temu badany obszar zostaje kilkukrotnie prześwietlony, co ułatwia radiologowi przyjrzenie się całej tkance.

Poza klasyczną, analogową mammografią, bazującą na rentgenowskich zdjęciach każdej piersi, realizowana jest też mammografia cyfrowa – podczas jej przeprowadzania uzyskiwany jest cyfrowy obraz, możliwy do przetworzenia na komputerze. Badanie wykonuje się też w postaci obrazowania 3D. Dotyczy to mammografii 3D z tomosyntezą, która pozwala na obrazowanie w wielu płaszczyznach, a w rezultacie ułatwia szczegółową ocenę ewentualnych zmian.

Czy mammografia boli?

Badanie to zajmuje niedużo czasu i zazwyczaj nie powoduje dolegliwości bólowych. Możliwy jest natomiast delikatny dyskomfort, ze względu na spłaszczenie piersi między dwoma panelami urządzenia. Dlatego zaleca się, by mammografia była wykonywana po miesiączce: niektóre kobiety odczuwają tkliwość piersi w tym okresie oraz w czasie poprzedzającym krwawienie. Należy wówczas pamiętać o tym, by wykonać badanie najpóźniej na ok. tydzień przed kolejną miesiączką.

Czy mammografia jest bezpieczna i skuteczna?

Dawka promieniowania stosowana podczas badania jest niska – porównać ją można do dawki otrzymywanej podczas zwykłego prześwietlenia zębów. Nie należy też obawiać się dolegliwości bólowych: jeżeli występują, to zaledwie przez krótką chwilę. Mammografia to kluczowy element profilaktyki i diagnostyki raka piersi. Trzeba mieć jednak na uwadze, że w przypadku niektórych kobiet lepszym wyborem niż mammografia będzie USG. Czułość mammografii w wykrywaniu nowotworów wynosi ok. 85% i zależy od budowy piersi.

USG piersi w profilaktyce raka

Elementem profilaktyki raka piersi wśród kobiet jest również regularne wykonywanie USG z oceną dołów pachowych. Badanie to pozwala zobaczyć i określić charakter zmian. Należy je wykonywać profilaktycznie od 20. do 30. roku życia co 2 lata, a po 30. roku życia raz w roku. Mammografię natomiast wykonują zwykle kobiety w wieku 50–69 lat, które w ciągu ostatnich 2 lat nie miały wykonywanego takiego badania.

Samobadanie piersi w zapobieganiu nowotworowi

Elementem profilaktyki jest też samobadanie piersi. Każda kobieta powinna oglądać swoje piersi przed lustrem i badać je dotykiem, próbując ocenić, czy nie pojawiły się w ich obrębie żadne zmiany. Takie badanie najlepiej przeprowadzać w 1. dniu po zakończeniu miesiączki lub po prostu raz w miesiącu – w przypadku kobiet po menopauzie. Raz w roku natomiast powinien je wykonywać lekarz: rodzinny, ginekolog, onkolog bądź chirurg.

Kiedy pójść do ginekologa? Jakie objawy powinny zaniepokoić?

Niepokojące objawy:

• guzki w piersi lub pod pachą,
• wciągnięcie brodawki sutkowej,
• wciągnięcie skóry na piersi,
• obrzęk kończyny górnej,
• „chwytanie”, zaciągnie skóry, np. w trakcie unoszenia rąk,
• zmieniona wielkość, kształt, obrys i napięcie skóry na piersiach.

Zgłoś się do lekarza również wtedy, kiedy dostrzeżesz wszelkie inne nieprawidłowości w obrębie piersi – np. krwawienie lub inny wyciek w brodawki sutkowej. I choć nie wszystkie zmiany w piersiach są jednoznaczne ze zmianami nowotworowymi, to konieczne może okazać się wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Program profilaktyki raka piersi

W ramach programu profilaktyki raka piersi Ministerstwo Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia zapraszają na bezpłatną mammografię wszystkie kobiety w wieku od 45 do 74 lat. Badania te można wykonać w poradniach stacjonarnych lub w mammobusie, a do skorzystania z nich nie jest potrzebne skierowanie. Program przeznaczony jest dla kobiet w wieku 45–74 lat, które spełniają jedno z poniższych kryteriów:

• w ciągu ostatnich 2 lat nie miały wykonywanej mammografii w ramach profilaktyki zdrowotnej (podczas określenia wieku należy wziąć pod uwagę rok urodzenia);
• zakończyły okres 5 lat od leczenia chirurgicznego raka piersi i pozostają w trakcie uzupełniającej hormonoterapii;
• zakończyły leczenie raka piersi i 5-letni proces monitorowania po zakończonym leczeniu.

Czy leczenie raka piersi zawsze wymaga wykonania mastektomii?

Jeżeli rak zostanie zdiagnozowany we wczesnym stadium, to zmniejsza się ryzyko potrzeby wdrażania inwazyjnych metod leczenia. Dlatego pamiętaj – badaj się i zgłaszaj lekarzowi wszystkie niepokojące objawy!