Operacja raka prostaty metodą laparoskopową

Objawy raka prostaty zależą od zaawansowania procesu nowotworowego ocenianego najczęściej w skali TNM. Jest to międzynarodowy system uwzględniający nie tylko wielkość guza pierwotnego (T-tumor), ale także obecność komórek rakowych w węzłach chłonnych (N-nodes) czy występowanie przerzutów (M-metastases).

Wskazaniem do prostatektomii laparoskopowej jest guz ograniczony do gruczołu krokowego bez występowania przerzutów do węzłów chłonnych czy przerzutów odległych. (cT1-2 N0 M0). Przed podjęciem decyzji o zabiegu konieczne jest wykonanie biopsji stercza oraz potwierdzenie obecności komórek nowotworowych w badaniu histopatologicznym. Wykonuje się także oznaczenie PSA, czyli swoistego antygenu sterczowego, którego poziom w przypadku raka ulega podwyższeniu.

Kwalifikacja do operacji raka prostaty

Nie każdy pacjent z rakiem prostaty jest kandydatem do operacji laparoskopowej. Kluczowe znaczenie ma stadium choroby, stan ogólny pacjenta, wiek, oczekiwana długość życia oraz inne choroby współistniejące. Prostatektomia laparoskopowa rekomendowana jest szczególnie u pacjentów z niskim i średnim ryzykiem progresji nowotworu, bez przerzutów i z dobrym rokowaniem.

Najważniejsze czynniki kwalifikujące do zabiegu:

• Brak przerzutów do węzłów chłonnych
• Brak przerzutów odległych (cT1-2 N0 M0)
• Dobre rokowanie onkologiczne
• Ogólnie dobry stan zdrowia pacjenta
• Oczekiwana długość życia przekraczająca kilka lat

Alternatywą dla leczenia chirurgicznego może być aktywna obserwacja lub radioterapia – w zależności od preferencji pacjenta, wyników PSA, wyniku biopsji i oceny ryzyka według skali D’Amico. Dlatego proces decyzyjny powinien uwzględniać wielodyscyplinarne konsultacje urologiczne, onkologiczne i anestezjologiczne.

Przebieg operacji laparoskopowej raka prostaty

Laparoskopem nazywamy przyrząd zbudowany z giętkiej rury, we wnętrzu którego znajdują się m.in. kamera umożliwiająca oglądanie najbliższej okolicy, światłowód pozwalający na oświetlenie aktualnie oglądanego obszaru oraz kanał roboczy służący do wprowadzania narzędzi chirurgicznych. Konstrukcja laparoskopu umożliwia precyzyjne działania.

Metodą leczenia raka prostaty ograniczonego do gruczołu krokowego jest radykalna prostatektomia, czyli całkowite usunięcie gruczołu krokowego, pęcherzyków nasiennych oraz okolicznych węzłów chłonnych. Zabieg może zostać przeprowadzony metodą otwartą bądź laparoskopową, jednak warto wiedzieć, że operator w trakcie laparoskopii może podjąć decyzję o tzw. konwersji, czyli konieczności zastosowania operacji otwartej. Do pęcherza moczowego wprowadza się cewnik Foleya służący do odprowadzania moczu. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym.

Najczęściej w zabiegu laparoskopowym przeprowadza się cięcia parę centymetrów poniżej pępka po obu jego stronach. Przez otwory te operator ma możliwość wprowadzenia niezbędnych do przeprowadzenia operacji narzędzi. Przez jeden ze wspomnianych otworów wprowadza się do jamy brzusznej pacjenta za pomocą tzw. insuflatora dwutlenek węgla, dokonując w ten sposób tzw. insulfacji jamy otrzewnej. Zwiększone w ten sposób ciśnienie w jamie brzusznej powoduje rozsunięcie się przylegających organów i uniesienie powłok jamy brzusznej. Powoduje to łatwiejszy dostęp do właściwego pola operacyjnego oraz zwiększa możliwości manewrowania narzędziami w obrębie powiększonej w ten sposób jamy brzusznej.

Nowoczesne techniki chirurgiczne

Coraz więcej ośrodków w Polsce i na świecie wdraża chirurgię robotyczną przy użyciu systemu da Vinci, która jest rozwinięciem techniki laparoskopowej. Umożliwia ona jeszcze większą precyzję, zmniejsza ryzyko uszkodzenia nerwów i pozwala na szybszy powrót do sprawności. Choć dostępność tej technologii wciąż jest ograniczona, stanowi ona ważny kierunek rozwoju urologii onkologicznej.

Zalety i powikłania po prostatektomii laparoskopowej

Sam zabieg laparoskopowy w porównaniu z operacją otwartą niesie ze sobą wiele zalet. Należy tutaj wspomnieć o krótszym czasie hospitalizacji chorego po zabiegu i o mniejszym bólu pooperacyjnym. Blizny po zabiegu metodą laparoskopową są mniejsze i przez to mniej widoczne w porównaniu z bliznami powstającymi w wyniku operacji metodą otwartą. To czyni tę metodę bardziej akceptowalną.

Jedną z wad radykalnej prostatektomii metodą laparoskopową jest długi czas trwania samego zabiegu. Według artykułu opublikowanego w kwartalniku Urologia Polska (06/59/2) czas zabiegu metodą laparoskopową waha się od 210 do 540 min i jest powiązany z doświadczeniem zespołu operacyjnego.

Możliwe skutki uboczne operacji

Lista możliwych powikłań po operacji:

• Problemy z potencją
• Krwawienie
• Nietrzymanie moczu
• Zwężenia cewki moczowej
• Zwężenia szyi pęcherza moczowego

U części mężczyzn dochodzi jednak do powrotu funkcji seksualnych. Jest to jednak zależne od występujących już w okresie przedoperacyjnym zaburzeń erekcji i od stopnia uszkodzenia nerwów w trakcie trwania operacji.

Rekonwalescencja po operacji raka prostaty

Po operacji pacjent zazwyczaj pozostaje w szpitalu przez 3–5 dni. Cewnik Foleya usuwa się po około 7–10 dniach, w zależności od przebiegu gojenia. W pierwszych tygodniach po zabiegu zalecane jest ograniczenie wysiłku fizycznego, unikanie dźwigania oraz stosowanie lekkostrawnej diety.

Powrót do pełnej aktywności zawodowej następuje zwykle po 4–6 tygodniach. Wielu pacjentów korzysta także z rehabilitacji urologicznej, w tym treningu mięśni dna miednicy oraz terapii wspomagającej funkcje seksualne. Ścisła kontrola urologiczna oraz regularne oznaczanie PSA mają kluczowe znaczenie dla wykrycia ewentualnej wznowy choroby.

Kontrola wyników leczenia i dalsze kroki

Do monitorowania skuteczności zabiegu operacyjnego służy wspomniany już poziom specyficznego dla prostaty antygenu (PSA). U pacjentów po operacji radykalnej prostatektomii jego poziom powinien wynosić 0 ng/ml. Wzrost poziomu PSA może świadczyć o niecałkowitym wycięciu zmiany nowotworowej lub o jej wznowie.

W razie podejrzenia nawrotu choroby możliwe jest wdrożenie leczenia uzupełniającego, takiego jak radioterapia ratująca, hormonalna terapia deprywacyjna androgenowa (ADT) lub ściślejszy nadzór onkologiczny. Wybór dalszego postępowania zależy od czasu wznowy biochemicznej, tempa wzrostu PSA i ogólnego stanu zdrowia pacjenta.