Plany żywieniowe - czym się różnią?

Według danych Instytutu Żywności i Żywienia (za 2016 rok), w Polsce aż ponad 50 procent kobiet i 60 procent mężczyzn cierpi na nadwagę lub otyłość. Samą otyłość (stan, w którym poziom tkanki tłuszczowej w organizmie wynosi u kobiet ponad 25 procent, a u mężczyzn ponad 20 procent) ma 21 procent pań i 18 procent panów.

Eksperci ze wspomnianego Instytutu Żywności i Żywienia alarmują, że taki stan jest bardzo dużym (o ile nie największym) zagrożeniem dla zdrowia publicznego. Jego efektem bywają takie choroby jak nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, cukrzyca typu drugiego, żółciowa kamica, nowotwory sutka, gruczołu krokowego czy grubego jelita, zaburzenia w działaniu hormonów, stłuszczenie wątroby (niealkoholowe), problemy z prawidłowym oddychaniem w nocy, zwyrodnienia stawów i kości czy nawet depresje.

Aby skutecznie walczyć z nadwagą i otyłością, należy zmienić tryb życia, w tym zmodyfikować jadłospis. By skutecznie dokonać tych korekt (czyli właściwie dokonać reedukacji żywieniowej) pomocne są m.in. plany żywieniowe. Dzięki nim dieta zostanie odpowiednio zbilansowana pod kątem zapotrzebowania na energię oraz takie elementy jak witaminy, białka, węglowodany, tłuszcze czy składniki mineralne. Pamiętać należy, że ułożenie właściwego planu żywieniowego powinno być wykonane przez osobę po odpowiednich szkoleniach czy studiach dietetycznych. Powinien je poprzedzać dokładny wywiad z osobą zainteresowaną oraz seria podstawowych badań oceniających stan naszego ciała. Tylko dzięki temu odpowiednio szybko i skutecznie osiągnie się zakładane efekty.

O czym pamiętać układając prawidłowe plany żywieniowe?

Rodzaje planów żywieniowych mogą być bardzo odmienne. To, który zostanie w danej sytuacji zalecony, zależy od bardzo wielu kwestii. Najważniejsze z nich opisane są poniżej.

Kwestia pierwsza: indywidualne cechy odbiorcy

Zanim dokładny jadłospis zostanie ułożony, dietetyk musi uwzględnić szereg ważnych informacji dotyczących konkretnego pacjenta. Są to przede wszystkim wiek, wzrost i waga. Kluczowy jest także stan zdrowia organizmu, stan fizjologiczny czy aktywność fizyczna (bądź jej brak). Nie można pomijać takich czynników jak indywidualne upodobania żywieniowe, typ wykonywanego zajęcia zawodowego czy dotychczas używane diety.

By określić wszystkie parametry, o czym pisano powyżej, konieczne jest przeprowadzenie z odbiorcą planu dokładnego wywiadu i zalecenie mu badań, zwłaszcza morfologii krwi, glikemii i badania na oznaczenie poziomu TSH. Konieczne informacje dadzą też badania hormonów płciowych i kortyzolu oraz USG jamy brzusznej.

Kwestia druga: oczekiwane efekty

Gdy osoba układająca plan żywieniowy posiada już powyższe informacje, może przejść do oczekiwanych przez odbiorcę efektów. Niektórzy chcą po prostu szybko i skutecznie schudnąć, inni na przykład zyskać więcej energii potrzebnej do częstych treningów. Dodatkowo ktoś może mieć więcej czasu na przygotowanie posiłków, a inny potrzebuje planu żywieniowego opartego o dania szybkie w przygotowaniu, które będzie mógł zabierać w pudełku do pracy.

Kwestia trzecia: urozmaicaj i bilansuj!

By dieta była skuteczna, musi być odpowiednio zbilansowana, a także urozmaicona. Dzięki temu odbiorca się nią szybko nie znudzi, dostarczając jednocześnie do organizmu odpowiednią ilość energii i niezbędnych mikro- i makroskładników. Warto także, by była oparta o ogólnodostępne składniki. Mimo licznych zalet kapusty chińskiej, fenkułów, skorzonery, guawy czy kumkwatu, ciężko będzie o nie właśnie oprzeć codzienną dietę, gdyż w większości sklepów po prostu ich się nie dostanie.

Kwestia czwarta: skład i ilość posiłków

Zazwyczaj plany żywieniowe zalecają, by spożywać w ciągu dnia od czterech do pięciu posiłków. Niekiedy ich ilość może być inna, tak samo jak i zalecane godziny spożywania. Dodatkowo co innego powinno się jeść na śniadanie, a co innego na kolację czy obiad, w różnych częściach dnia nasz organizm potrzebuje różnych składników i nieco odmiennie je trawi. Od składu i objętości posiłku zależy też to, jak dużo energii dostarczy konkretnej osobie. Średnio zalecana energetyczność z podziałem na poszczególne posiłki powinna wynosić: śniadanie - do 30 procent dziennego zapotrzebowania na energię, drugie śniadanie - do 10 procent, obiad - do 35 procent, podwieczorek - do 10 procent, kolacja - do 20 procent

Myśląc o składzie posiłków w danym planie żywieniowym, trzeba pamiętać o zachowaniu równowagi kwasowo-zasadowej czy uzupełnianiu niedoborów, które wynikają z przeprowadzonych badań.

Kwestia piąta: diety specjalistyczne

Jeśli jest się chorym na jedną z chorób dietozależnych (choroby nerek, cukrzyca czy choroby układu pokarmowego), trzeba uwzględnić ten fakt w dobieraniu odpowiedniego planu żywieniowego. Odmienność w stosunku do diety odchudzającej czy diety sportowca będzie tu dotyczyć zwłaszcza ilości tłuszczów, białek, węglowodanów, dostarczanej energii i innych składników odżywczych. Nie można pomijać typu stosowanej farmakoterapii, gdyż niektóre leki wchodzą w interakcje z poszczególnymi składnikami jedzenia.

Indywidualne plany żywieniowe - czy to kosztowna inwestycja?

Na zdrowiu nie ma co oszczędzać, bo przecież ma się je tylko jedno. Dlatego warto zapłacić odpowiednią kwotę za profesjonalny, indywidualnie dopasowany rodzaj planu żywieniowego. Na jaki wydatek trzeba się tu przygotować? Poniżej podano przykładowe ceny w kilku miastach.

W Raciborzu w gabinecie dietetyki i psychodietetyki Anna Bugla za specjalnie dopasowany plan żywieniowy na 14 dni zapłaci się 140 złotych. Ta sama dwutygodniowa indywidualna dieta układana przez specjalistów z Centrum Medycznego PLMED to wydatek 200 złotych. Z kolei Klinika Medyczna Wilmed z Warszawy profilowany jadłospis na 14 dni proponuje w cenie 180 złotych.

Przed i po zastosowaniu planu żywieniowego dietetyk może zalecić wykonanie analizy składu ciała. W powyższych placówkach zapłacimy za nią: w Raciborzu - 50 złotych, w Krakowie - 30 złotych, zaś w Warszawie analiza składu ciała będzie połączona z konsultacją wstępną i razem będą kosztowały 120 złotych.

Podsumowanie, czyli ile zależy od dobrego planu żywieniowego?

Szacuje się, że przy odchudzaniu nawet 70 procent efektów zależy od właściwej diety. W sporcie czy planach leczniczych procent ten może być nieco mniejszy, ale nadal niemały. Dlatego tak ważne jest, by profesjonalny dietetyk ułożył zainteresowanemu jadłospis dokładnie dostosowany do jego potrzeb i celów, a następnie by pacjent go precyzyjnie przestrzegał. Jeśli będzie robił zbyt wiele odstępstw od zaleceń, efekty procesu żywieniowego będą mniejsze niż oczekiwane.