Rezonans magnetyczny - czy badanie można przeprowadzić w ramach NFZ?

Bez wątpienia obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (w skrócie MR, MRI, NRM, RM) należy do jednego z najdokładniejszych sposobów wykrywania zmian chorobowych w ciele pacjenta. Za jego pomocą można diagnozować różne schorzenia, także wady wrodzone. Kariera rezonansu magnetycznego rozpoczęła się w USA w 1971 roku za sprawą chemika Paula Christiana Lauterbura, za co otrzymał w 2003 roku Nagrodę Nobla wraz z fizykiem Peterem Mansfieldem.

Koszt zorganizowania pracowni rezonansu magnetycznego to około 5 mln zł, co oznacza, że jest to bardzo drogie przedsięwzięcie. Nic dziwnego, że nadal dostępność tego rodzaju badań nie jest na zadowalającym poziomie w naszym kraju.

Mimo że sytuacja systematycznie się poprawia, Polska wciąż ma w tym zakresie sporo do nadrobienia. Według nowszych danych, pochodzących m.in. z raportów Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) oraz Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), na 1 milion Polaków przypada obecnie około 11-12 aparatów MR. Jest to znaczący wzrost w porównaniu do 4,5 urządzenia na milion mieszkańców jeszcze dekadę temu.

Niemniej jednak, wciąż pozostajemy poniżej średniej dla krajów rozwiniętych, która wynosi około 18-20 urządzeń. Dla porównania, w krajach o najwyższej dostępności, takich jak Niemcy czy Włochy, wskaźnik ten przekracza 35 urządzeń na milion mieszkańców.

Jak działa rezonans magnetyczny?

Rezonans magnetyczny wykorzystuje silne pole magnetyczne, fale radiowe i komputer do uzyskania szczegółowych obrazów przekrojowych narządów wewnętrznych, tkanek miękkich, kości i praktycznie wszystkich innych struktur wewnątrz ciała. W przeciwieństwie do tomografii komputerowej (TK) i badań rentgenowskich (RTG), nie wykorzystuje promieniowania jonizującego, co czyni go metodą wyjątkowo bezpieczną.

Pacjent umieszczany jest w tunelu aparatu, gdzie musi pozostać w bezruchu na czas badania, które w zależności od badanego obszaru może trwać od 15 do 90 minut.

Przygotowanie do badania obejmuje:

• poinformowanie personelu o wszystkich metalowych implantach,
• zgłoszenie ciał obcych w ciele,
• przekazanie informacji o chorobach przewlekłych,
• zdjęcie biżuterii, zegarka, aparatu słuchowego i innych metalowych przedmiotów,
• powstrzymanie się od jedzenia i picia na kilka godzin przed badaniem, jeśli to wymagane.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest posiadanie rozrusznika serca, neurostymulatorów czy implantów ślimakowych. Względnym przeciwwskazaniem mogą być starszego typu metalowe endoprotezy czy klipsy naczyniowe.

Podanie środka kontrastowego

W celu poprawy jakości obrazu i dokładniejszej oceny niektórych struktur, lekarz może zadecydować o podaniu środka kontrastowego, najczęściej na bazie gadolinu. Kontrast podawany jest dożylnie i zazwyczaj jest dobrze tolerowany. Przed jego podaniem konieczne jest przedstawienie aktualnego wyniku stężenia kreatyniny we krwi, aby ocenić funkcję nerek.

Osoby cierpiące na klaustrofobię powinny poinformować o tym lekarza kierującego lub personel pracowni, gdyż możliwe jest podanie łagodnych środków uspokajających.

Rezonans magnetyczny na NFZ - skierowanie i czas oczekiwania

Badanie za pomocą rezonansu magnetycznego można wykonywać zarówno w ramach prywatnych świadczeń medycznych, za które pacjent musi zapłacić z własnej kieszeni, jak i w ramach świadczeń refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W tym ostatnim przypadku pacjent nie poniesie kosztów rezonansu magnetycznego głowy, przysadki mózgowej, jamy brzusznej i miednicy mniejszej, rezonansu klatki piersiowej, odcinka lędźwiowego, piersiowego i szyjnego kręgosłupa, a także rezonansu magnetycznego stawu kolanowego, barkowego, biodrowego, skokowego i łokciowego.

NFZ refunduje także badania MR takich obszarów jak:

• nadgarstek, szyja, stopa i zatoki,
• ręka, przedramię, ramię, stawy krzyżowo-biodrowe i oczodoły,
• splot barkowy, podudzie, udo oraz twarzoczaszka,
• stawy skroniowo-żuchwowe, łopatka i stawy mostkowo-obojczykowe,
• badanie MR płodu.

Tego rodzaju badania są dość kosztowne, dlatego dostęp do nich jest mocno ograniczony, chociażby koniecznością posiadania odpowiedniego skierowania. Jeszcze kilka lat temu takie skierowanie mógł wystawić każdy lekarz rodzinny. Zmieniło się to w roku 2010 i od tego czasu na rezonans magnetyczny może skierować tylko lekarz specjalista, na przykład neurolog, neurochirurg, ortopeda itd.

Należy jednak podkreślić, że badanie rezonansem magnetycznym refundowane przez NFZ wciąż wiąże się z koniecznością długiego oczekiwania. Według aktualnych danych (koniec 2023 r.), średni czas oczekiwania w skali kraju na badanie w trybie stabilnym wynosi około 119 dni.

Czas ten jest jednak zróżnicowany w zależności od rodzaju badania, na przykład na rezonans magnetyczny głowy czeka się średnio 138 dni, na badanie jamy brzusznej ok. 145 dni, a na jedno z najczęściej wykonywanych badań, czyli rezonans kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego – średnio 155 dni.

Czas oczekiwania w województwach

Czas oczekiwania na rezonans magnetyczny w poszczególnych województwach:

• mazowieckie – od ok. 30 dni do ponad roku (w niektórych placówkach nawet dłużej);
• dolnośląskie – od ok. 25 dni do ok. 360 dni;
• kujawsko-pomorskie – od ok. 20 dni do ponad roku;
• lubelskie – od ok. 40 dni do ponad roku;
• łódzkie – od ok. 30 dni do ok. 280 dni;
• małopolskie – od ok. 60 dni do ok. 330 dni;
• opolskie – od ok. 60 dni do ok. 210 dni;
• podkarpackie – od ok. 45 dni do ok. 270 dni;
• podlaskie – od ok. 100 dni do ponad roku;
• pomorskie – od ok. 70 dni do ponad roku;
• śląskie – od ok. 50 dni do ponad 400 dni;
• świętokrzyskie – od ok. 50 dni do ok. 260 dni;
• warmińsko-mazurskie – od ok. 40 dni do ok. 250 dni;
• wielkopolskie – od ok. 20 dni do ok. 380 dni;
• zachodniopomorskie – od ok. 60 dni do ok. 300 dni.

Nowoczesne techniki w rezonansie magnetycznym

Współczesna diagnostyka MR to nie tylko standardowe obrazy. Coraz częściej wykorzystuje się aparaty o wyższym natężeniu pola magnetycznego (3 Tesle – 3T), które oferują znacznie wyższą rozdzielczość i jakość obrazu w porównaniu do standardowych aparatów 1.5T. Pozwala to na dokładniejszą diagnostykę drobnych zmian, np. w mózgu czy stawach.

Dostępne są też zaawansowane techniki, jak funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI), który obrazuje aktywność mózgu poprzez pomiar zmian w przepływie krwi, czy traktografia (DTI), pozwalająca na wizualizację przebiegu włókien nerwowych.

Wykorzystanie sztucznej inteligencji

Jednym z najnowszych i najbardziej obiecujących trendów jest wykorzystanie sztucznej inteligencji (AI) w radiologii. Algorytmy AI potrafią analizować obrazy z rezonansu magnetycznego, wspierając radiologów w wykrywaniu subtelnych lub trudnych do zauważenia patologii.

Co więcej, AI jest w stanie znacząco skrócić czas samego skanowania poprzez inteligentne techniki rekonstrukcji obrazu z mniejszej ilości danych, co zwiększa komfort pacjenta i przepustowość pracowni. W przyszłości sztuczna inteligencja może zrewolucjonizować diagnostykę, czyniąc ją szybszą, dokładniejszą i bardziej spersonalizowaną.