Rezonans magnetyczny kręgosłupa

Rezonans magnetyczny (MRI - Magnetic Resonance Imaging) jest nowoczesnym badaniem z zakresu diagnostyki obrazowej, w którym wykorzystywane jest wzajemne oddziaływanie pola magnetycznego i fal radiowych (wysyłanych przez aparaturę) z atomami wodoru (zawartymi w wodzie z tkanek człowieka). Po interakcji tej sygnał jest odbierany przez odpowiednie detektory oraz przetwarzany na użyteczny diagnostycznie obraz na ekranie komputera. Badanie to zapewnia pacjentowi maksimum bezpieczeństwa, gdyż stosowane jest w nim promieniowanie niejonizujące, nieszkodliwe dla zdrowia.

Badania nad zjawiskiem rezonansu magnetycznego zostały zainicjowane w latach 70. XX wieku. Pierwsze użyteczne obrazy uzyskano już 10 lat później, ale prawdziwy rozwój przypada na ostatnie dwie dekady. Dzięki lepszemu zrozumieniu podstaw fizycznych i matematycznych oraz postępowi technologicznemu współcześnie możemy otrzymywać obrazy o bardzo wysokiej rozdzielczości, ukazujące niewidoczne do tej pory szczegóły. To wszystko przekłada się na możliwość szybszego rozpoznania ewentualnych zmian chorobowych i dokładniejsze monitorowanie leczenia.

Na czym polega badanie MRI kręgosłupa?

Badanie MRI kręgosłupa polega na uzyskaniu szczegółowych obrazów kręgosłupa i otaczających go tkanek za pomocą pola magnetycznego i fal radiowych, bez użycia promieniowania rentgenowskiego. Pacjent leży nieruchomo na ruchomym stole, który wsuwa się do wnętrza aparatu MRI, przypominającego tunel. Pole magnetyczne w MRI wpływa na atomy wodoru w ciele, co powoduje emitowanie sygnałów rejestrowanych przez detektory. Następnie komputer przetwarza te sygnały, tworząc obrazy przekrojów kręgosłupa.   

Jakie rodzaje zmian wykrywa MRI kręgosłupa?

• Przepuklina dysku (dyskopatia) – umożliwia ocenę przepuklin jądra miażdżystego, które mogą uciskać na korzenie nerwowe i wywoływać ból oraz inne objawy neurologiczne.
• Zwyrodnienia kręgosłupa – pokazuje zmiany zwyrodnieniowe kręgów i stawów międzykręgowych, takie jak osteofity (wyrośla kostne) oraz zmiany w krążkach międzykręgowych.
• Guzy i zmiany nowotworowe – MRI wykrywa obecność guzów zarówno pierwotnych (pochodzących z tkanki kręgosłupa), jak i przerzutów nowotworowych do kręgosłupa lub okolicznych tkanek.
• Zapalenia i infekcje – umożliwia rozpoznanie stanów zapalnych, takich jak zapalenie kręgów (spondylodiscitis) oraz zakażeń bakteryjnych lub grzybiczych kręgosłupa i okolicznych tkanek.
• Stenoza kanału kręgowego – pomaga w ocenie zwężenia kanału kręgowego, co może prowadzić do ucisku na rdzeń kręgowy i nerwy, powodując ból, drętwienie i osłabienie mięśni.
• Urazy kręgosłupa – MRI pozwala ocenić skutki urazów, takich jak złamania kompresyjne, uszkodzenia tkanek miękkich oraz zmiany pourazowe, które mogą wymagać interwencji chirurgicznej.
• Choroby zapalne i autoimmunologiczne – pomaga w diagnozie schorzeń takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), które mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń kręgosłupa.
• Zmiany w rdzeniu kręgowym – MRI pozwala wykryć zmiany w samym rdzeniu, takie jak obrzęki, uszkodzenia czy zmiany demielinizacyjne, charakterystyczne dla stwardnienia rozsianego.

Wskazania do rezonansu magnetycznego kręgosłupa

MRI kręgosłupa obejmuje badanie kręgów, dysków międzykręgowych, więzadeł, kanału kręgowego wraz z rdzeniem kręgowym oraz naczyń krwionośnych. W zależności od potrzeb wykonywane jest zdjęcie całego kręgosłupa lub jego fragmentu, np. części szyjnej bądź lędźwiowej.

Jest wiele wskazań do wykonania rezonansu magnetycznego kręgosłupa. Ma on duże znaczenie w przypadku podejrzenia dyskopatii. Pozwala zobrazować zmiany w strukturze krążków międzykręgowych i ich ewentualny wpływ na anatomię kanału kręgowego. Przy użyciu MRI można wykryć wrodzone deformacje w obrębie kręgów i kanału kręgowego, jak również ich powikłania, takie jak ucisk na rdzeń kręgowy lub nerwy. Rezonans magnetyczny kręgosłupa wykonywany jest przy planowaniu zabiegów u pacjentów zakwalifikowanych do operacji neurochirurgicznych i przy późniejszym monitorowaniu leczenia.

Innym wskazaniem do wykonania MRI jest podejrzenie zmian demielinizacyjnych, infekcyjnych lub zapalnych. Rezonans magnetyczny kręgosłupa umożliwia wczesne wykrycie guzów nowotworowych w obrębie rdzenia kręgowego, jak również chorób obejmujących układ nerwowy, np. stwardnienia rozsianego. Używany jest także do oceny uszkodzeń kręgów, więzadeł i rdzenia po urazach kręgosłupa. MRI pozwala na wykrycie takich chorób jak zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa oraz obszarów słabo ukrwionych z powodu malformacji naczyniowych. Stosuje się go również przy diagnozowaniu przewlekłych bólów kręgosłupa o nieznanej etiologii.

Jakie części kręgosłupa można zbadać za pomocą MRI?

Za pomocą MRI można dokładnie zbadać wszystkie odcinki kręgosłupa, co pozwala na ocenę różnych części tej struktury:

• Odcinek szyjny (kręgosłup szyjny) – badanie MRI kręgosłupa szyjnego jest przydatne przy ocenie bólu szyi, drętwienia rąk oraz innych objawów neurologicznych, które mogą wynikać z ucisku na nerwy, przepukliny dysków, zwyrodnień czy urazów.

• Odcinek piersiowy (kręgosłup piersiowy) – MRI odcinka piersiowego jest stosowane przy bólach promieniujących do klatki piersiowej, pleców lub brzucha, a także przy podejrzeniach zmian nowotworowych, stanów zapalnych lub infekcji.

• Odcinek lędźwiowy (kręgosłup lędźwiowy) – najczęściej badany odcinek kręgosłupa, szczególnie przy przewlekłym bólu dolnej części pleców, drętwieniu nóg, przepuklinach dysków czy podejrzeniach zmian zwyrodnieniowych.

• Odcinek krzyżowy (kość krzyżowa) – MRI tego odcinka pomaga w diagnozie problemów związanych z bólem krzyża, schorzeniami stawów krzyżowo-biodrowych oraz stanami zapalnymi, np. w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa (ZZSK).

Jak przygotować się do rezonansu magnetycznego kręgosłupa?

Przygotowanie do rezonansu magnetycznego kręgosłupa jest kluczowe, aby zapewnić bezpieczne i komfortowe badanie, które dostarczy dokładnych wyników. Przede wszystkim, pacjent powinien poinformować lekarza o wszelkich wszczepionych urządzeniach, takich jak rozruszniki serca, neurostymulatory, metalowe klipsy czy endoprotezy, ponieważ mogą one stanowić przeciwwskazanie do MRI ze względu na silne pole magnetyczne, które może zakłócić ich działanie.

W dniu badania należy zdjąć wszystkie metalowe przedmioty, w tym biżuterię, zegarki, okulary i ubrania z metalowymi elementami, które mogłyby wpłynąć na jakość obrazowania. Warto również unikać stosowania kosmetyków z drobinkami metalu, ponieważ mogą one zakłócić uzyskane obrazy MRI.

Jeśli lekarz zalecił badanie z kontrastem, pacjent powinien być na czczo przez około 4-6 godzin przed MRI. Kontrast pozwala uzyskać bardziej szczegółowy obraz, jednak wymaga odpowiedniego przygotowania. Całe badanie może trwać od 20 do 60 minut, dlatego warto przygotować się na spędzenie tego czasu w nieruchomej pozycji wewnątrz aparatu MRI. W przypadku klaustrofobii dobrze jest poinformować lekarza, który może zaproponować środki uspokajające.

Pacjentki w ciąży lub podejrzewające ciążę również powinny poinformować o tym lekarza, ponieważ w pierwszym trymestrze MRI wykonuje się tylko w przypadkach koniecznych.

Jak przebiega badanie rezonansu magnetycznego kręgosłupa?

Badanie rezonansu magnetycznego kręgosłupa jest nieinwazyjne i bezbolesne. Przed badaniem pacjent zostaje poproszony o usunięcie wszelkich metalowych przedmiotów, takich jak biżuteria, zegarki, paski czy spinki, które mogłyby zakłócić pole magnetyczne. Pacjent zwykle przebiera się w specjalny strój szpitalny.

Następnie pacjent kładzie się na ruchomym stole, który powoli wsuwa się do wnętrza aparatu MRI, przypominającego tunel. W przypadku badania kręgosłupa najczęściej stosuje się pozycję na plecach. Stół może być wyposażony w specjalne poduszki lub podpory, które pomagają zachować nieruchomą pozycję.

Podczas badania należy leżeć nieruchomo, aby obrazy były wyraźne i precyzyjne. Aparat MRI emituje dźwięki o wysokiej częstotliwości, więc pacjent może otrzymać zatyczki do uszu lub słuchawki w celu ochrony przed hałasem. W trakcie badania technik kontroluje aparat i pozostaje w kontakcie z pacjentem, co zapewnia bezpieczeństwo.

W niektórych przypadkach, aby lepiej uwidocznić struktury kręgosłupa, podaje się środek kontrastowy dożylnie. Jest on stosowany tylko wtedy, gdy lekarz uzna to za konieczne, i pomaga lepiej zobrazować zmiany zapalne, guzy lub inne struktury wymagające szczególnej uwagi.

Całe badanie trwa od 20 do 60 minut, w zależności od badanego odcinka kręgosłupa i zakresu wymaganych obrazów. MRI kręgosłupa może obejmować odcinek szyjny, piersiowy, lędźwiowy lub całą długość kręgosłupa.

Po zakończeniu pacjent może wrócić do swoich codziennych czynności, chyba że otrzymał kontrast – wówczas zaleca się picie większej ilości wody, aby szybciej usunąć kontrast z organizmu.