Sukcesy polskiej transplantologii

W Centrum Onkologii w Gliwicach przeprowadzono w ubiegłym roku złożoną operację w obrębie narządów szyi, która objęła przeszczep gardła, przełyku, krtani i tchawicy, a także tarczyc z przytarczycami, mięśni oraz powłoki skórnej przedniej ściany szyi. Ten właśnie zabieg Amerykańskie Towarzystwo Chirurgii Rekonstrukcyjnej i Mikronaczyniowej (American Society for Reconstructive Microsurgery, ASRM) uznało za najlepszy przypadek w dziedzinie chirurgii mikronaczyniowej w 2016 roku, oddając aż 93% głosów w kategorii „best case” na pracę „Złożona allotransplantacja narządów szyi”, wyłonioną spośród około 300 prezentacji z całego świata. Zgłaszający ją lekarze – prof. Adam Maciejewski i dr hab. Łukasz Krakowczyk – są jedynymi w Polsce czynnymi członkami ASRM. 

Przeprowadzona przez zespół specjalistów pod kierunkiem prof. Maciejewskiego operacja trwała ponad siedemnaście godzin, realizując precyzyjnie przygotowany przez lekarzy plan. Nagrodzony prestiżowym wyróżnieniem zabieg nie jest jednak jedyną operacją, która zwróciła uwagę świata na polskich transplantologów – kilka lat wcześniej uznanie zyskała przeprowadzona w Gliwicach operacja przeszczepu twarzy, Polacy przeszczepili również – po raz pierwszy na świecie – rękę pacjentowi, który urodził się bez dłoni.

Przeszczepy twarzy, ręki i komórek węchowych

Przeprowadzony w Gliwicach zabieg uznany został za najlepszą operację na świecie

Amerykańskie Towarzystwo Chirurgii Rekonstrukcyjnej i Mikronaczyniowej doceniło gliwickich transplantologów już w 2014 roku: wówczas przyznało ono tytuł najlepszego na świecie zabiegu rekonstrukcyjnego pierwszej w Polsce operacji twarzy, przeprowadzonej w maju 2013 roku właśnie w Gliwicach. Operowany wówczas przez zespół prof. Maciejewskiego 33-letni pacjent stracił większą część twarzy podczas wypadku przy pracy, a ponieważ bez przeszczepu w dłuższej perspektywie nie miał szans na przeżycie, rzeczona operacja była także pierwszym na świecie przeszczepem twarzy ze wskazań życiowych. Niedługo później, bo już w grudniu tego samego roku, zespół prof. Maciejewskiego wykonał kolejną transplantację twarzy, tym razem u 26-latki, od urodzenia cierpiącej na łagodny nowotwór o podłożu genetycznym, powodujący deformacje twarzy i będący jednym z głównych wskazań do jej przeszczepu.

Z kolei w grudniu 2016 roku we Wrocławiu przeprowadzono pierwszą na świecie udaną operację przeszczepu ręki dorosłemu pacjentowi, który urodził się bez niej. Trwający ponad trzynaście godzin zabieg udowodnił, że błędne było dotychczasowe przekonanie, iż transplantacja kończyny u osoby, u której się ona nie wykształciła, nie jest możliwa. Owszem, operacja okazała się bardzo trudna ze względu na fakt, że część tkanek pacjenta była słabo rozwinięta, zakończyła się jednak sukcesem, a pacjent praktycznie zaraz po wybudzeniu z narkozy mógł poruszać palcami.

Polscy transplantolodzy mają na swoim koncie wiele sukcesów

To jednak niejedyne sukcesy Polaków: warto wspomnieć również o przeprowadzonym w grudniu 2013 roku przeszczepie komórek glejowych z opuszki węchowej, które – transplantowane do kręgosłupa – pozwoliły w znacznym stopniu odzyskać sprawność ruchową mężczyźnie z całkowicie przeciętym rdzeniem kręgowym. Na uwagę zasługuje także udana replantacja skóry głowy u 26-letniej pacjentki, przeprowadzona w grudniu 2016 roku w Instytucie Onkologii w Gliwicach – dotychczas takie operacje miały szanse powodzenia najwyżej do pięciu godzin po oskalpowaniu, tymczasem gliwiccy specjaliści osiągnęli sukces, przeprowadzając zabieg osiem godzin po wypadku.

Transplantologia w polskiej rzeczywistości: blaski i cienie

W 1985 roku po raz pierwszy w Polsce dokonano udanej transplantacji serca

Historia polskiej transplantologii rozpoczęła się niewiele ponad 51 lat temu – 26 stycznia 1966 roku w Warszawie przeprowadzono pierwszy udany przeszczep nerki. Na pamiątkę tamtego wydarzenia 26 stycznia każdego roku obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Transplantacji. Od tamtej pory transplantologia w Polsce systematycznie się rozwija. Trzy lata później podjęto pierwszą w naszym kraju, niestety nieudaną, próbę transplantacji serca, a w 1984 przeprowadzono pierwszy udany przeszczep szpiku kostnego. Już w 1985 roku docent Zbigniew Religa po raz pierwszy z sukcesem przeszczepił serce, a w grudniu 1987 roku w Szczecinie po raz pierwszy w naszym kraju dokonano przeszczepu wątroby.

Kolejnym krokiem milowym na drodze rozwoju polskiej transplantologii był pionierski przeszczep szpiku kostnego od niespokrewnionego dawcy, który odbył się 18 lutego 1997 roku, a w roku 2001 w Śląskim Centrum Chorób Serca w Zabrzu po raz pierwszy w naszym kraju przeprowadzono zakończoną sukcesem operację przeszczepu serca i płuc. Nie można nie wspomnieć również o skomplikowanym, ponad dziesięciogodzinnym przeszczepie ręki, który specjaliści z Trzebnicy przeprowadzili w 2006 roku, zespalając ze sobą mięśnie, kości, skórę, żyły i tętnice ręki dawcy z przedramieniem biorcy, oraz o pierwszym w Polsce przeszczepieniu łańcuchowym nerek, które miało miejsce w czerwcu 2015 roku w Warszawie. Sukcesem polskich transplantologów są także wspomniane wyżej operacje twarzy oraz ubiegłoroczny przeszczep narządów szyi.

W Polsce wciąż zbyt mało osób decyduje się oddać organy do przeszczepu

Jednak transplantologia w Polsce to nie tylko pasmo sukcesów i spektakularnych zabiegów. Codzienność jest znacznie bardziej prozaiczna, a polscy lekarze wciąż muszą mierzyć się z problemem niedostatecznej ilości narządów do przeszczepu. Jak podają specjaliści, każdego dnia w naszym kraju jedna osoba umiera z powodu braku narządu, który mógłby uratować jej życie. Mimo faktu, że zdecydowana większość Polaków ma do transplantacji narządów stosunek pozytywny (według danych statystycznych, ponad 90% mieszkańców naszego kraju akceptuje przeszczep jako metodę leczenia), wciąż zbyt mało osób zgłasza chęć oddania po śmierci swojego serca czy nerki do przeszczepu. Warto pracować nad tym, by ten stan rzeczy zmienić, zwłaszcza że jeden dawca może uratować życie nawet siedmiu osobom.

Źródła: www.poltransplant.org.pl; www.dawca.pl; www.naukawpolsce.pap.pl