Szczepienia na ospę

Czym jest ospa wietrzna?

Ospa wietrzna to wysoce zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez wirusa VZV (Varicella-zoster virus), który należy do tej samej grupy wirusów co półpasiec. Choroba rozprzestrzenia się przede wszystkim drogą kropelkową lub przez kontakt z płynem zawartym w pęcherzykach osoby chorej, a także poprzez kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami. Najczęstsze objawy to swędząca wysypka w postaci grudek i pęcherzyków, gorączka, ogólne osłabienie oraz powiększenie węzłów chłonnych.

U większości pacjentów choroba ma łagodny przebieg, jednak u 2–6% może dojść do groźnych powikłań – m.in. wtórnych zakażeń bakteryjnych skóry, powikłań neurologicznych (np. zapalenia móżdżku) czy ostrej małopłytkowości.

Po przebyciu ospy wirus VZV pozostaje w organizmie w stanie uśpienia i może się reaktywować w przyszłości jako półpasiec – szczególnie w okresach obniżonej odporności.

Na co dokładnie chroni szczepionka na ospę?

Szczepionka na ospę wietrzną chroni przede wszystkim przed samą chorobą oraz jej powikłaniami. W odróżnieniu od ospy prawdziwej, która została uznana za eradykowaną w 1980 roku i przeciwko której szczepień się już nie wykonuje, ospa wietrzna nadal stanowi realne zagrożenie epidemiologiczne.

Preparat stosowany w szczepieniu przeciwko ospie wietrznej zawiera żywego, osłabionego wirusa. Dzięki temu układ odpornościowy dziecka uczy się rozpoznawać i zwalczać wirusa, nie wywołując przy tym choroby.

Szczepionka jest dobrze tolerowana i rzadko wywołuje powikłania. Przeciwwskazania obejmują m.in. ciężkie zaburzenia odporności, niektóre nowotwory oraz ciążę.

Czy szczepienie na ospę może zapobiec półpaścowi?

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej może zmniejszać ryzyko wystąpienia półpaśca, ponieważ chroni organizm przed pierwotnym zakażeniem wirusem VZV, który pozostaje w stanie utajenia i może aktywować się w przyszłości.

W krajach, które wprowadziły powszechne szczepienia dzieci przeciwko ospie wietrznej już w latach 90., odnotowano nie tylko spadek liczby zachorowań na ospę, lecz także mniejszą liczbę hospitalizacji i zgonów związanych z tą chorobą. Wpływ szczepienia na częstość półpaśca u osób starszych wciąż jest przedmiotem badań, jednak dostępne dane wskazują, że szczepienie dzieci nie zwiększa ryzyka półpaśca w tej grupie wiekowej.

Czy po szczepieniu można zachorować na ospę?

Tak, możliwe jest zachorowanie na ospę wietrzną po szczepieniu, jednak przebieg choroby jest wtedy znacznie łagodniejszy, a ryzyko powikłań – minimalne. Statystycznie ponad 95% dzieci po szczepieniu nie zachoruje w ogóle, a blisko 100% uniknie ciężkiej postaci choroby.

Kiedy najlepiej zaszczepić dziecko przeciwko ospie?

Najlepiej szczepić dziecko przeciwko ospie wietrznej między 12. a 18. miesiącem życia, choć szczepionkę można podać już od 9. miesiąca. Schemat szczepienia obejmuje dwie dawki w odstępie co najmniej 6 tygodni.

Których dzieci nie należy szczepić przeciwko ospie?

Nie należy szczepić dzieci z ciężkimi zaburzeniami odporności, np. po leczeniu nowotworowym, w trakcie przyjmowania leków immunosupresyjnych, czy po przeszczepieniach. Również dzieci, które otrzymywały preparaty krwi (np. immunoglobuliny), powinny odczekać od 3 do 11 miesięcy przed zaszczepieniem.

Czy dorosły może się zaszczepić na ospę wietrzną?

Tak, szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest dostępne i zalecane także dla osób dorosłych, które nie chorowały w dzieciństwie ani nie zostały zaszczepione. W szczególności dotyczy to osób mających kontakt z dziećmi, pracowników ochrony zdrowia oraz pacjentów przygotowywanych do leczenia immunosupresyjnego.

Czy warto się szczepić, jeśli nie chorowało się w dzieciństwie?

Zdecydowanie tak – przebieg ospy u dorosłych jest zazwyczaj znacznie cięższy i niesie większe ryzyko powikłań. Szczepienie pozwala skutecznie się przed tym zabezpieczyć.

Jakie są przeciwwskazania do podania szczepionki przeciwko ospie?

Szczepionki żywe, takie jak przeciwko ospie wietrznej, nie powinny być podawane:

• osobom z zaburzeniami odporności (wrodzonymi lub nabytymi),
• osobom po radioterapii, chemioterapii, leczeniu immunosupresyjnym,
• kobietom w ciąży oraz planującym ciążę w ciągu 1–3 miesięcy.

Jakie są skutki uboczne szczepienia na ospę?

Szczepionka jest bezpieczna i dobrze tolerowana. U większości pacjentów nie powoduje żadnych objawów. Najczęstsze działania niepożądane to:

• zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu wkłucia (do 20% przypadków),
• przejściowa gorączka (7% po pierwszej dawce, 4% po drugiej),
• drobna wysypka (3–5% szczepionych), znikająca samoistnie.

Czy szczepienie na ospę jest obowiązkowe w Polsce?

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej w Polsce jest obowiązkowe i bezpłatne dla wybranych grup dzieci i młodzieży do ukończenia 19. roku życia, zgodnie z zapisami Programu Szczepień Ochronnych. W pozostałych przypadkach – choć nieobowiązkowe – szczepienie jest silnie zalecane przez specjalistów medycyny, szczególnie w przypadku dzieci uczęszczających do żłobków, przedszkoli lub szkół, a także dorosłych, którzy nie przechorowali ospy w dzieciństwie.

Dzieci z grupy wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu choroby:

• dzieci z upośledzeniem odporności,
• dzieci przed planowanym leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią.

• rodzeństwo,
• rówieśnicy z tej samej grupy przedszkolnej czy szkolnej,
• dzieci mieszkające wspólnie z osobą z niedoborem odporności.

Dzieci zamieszkujące lub zakwalifikowane do pobytu w instytucjach opiekuńczych i terapeutycznych, takich jak:

• żłobki i kluby dziecięce,
• domy pomocy społecznej,
• placówki opiekuńczo-wychowawcze,
• zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze,
• rodzinne domy dziecka,
• domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
• regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne,
• interwencyjne ośrodki preadopcyjne.

Wszystkie wyżej wymienione grupy dzieci mają prawo do bezpłatnego szczepienia finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia, o ile nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną.

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest nie tylko indywidualną ochroną, ale także elementem strategii zdrowia publicznego – im więcej osób zaszczepionych, tym mniejsze ryzyko wybuchu ognisk choroby w populacji. Dlatego, mimo że nie każda grupa wiekowa i społeczna jest objęta obowiązkiem szczepienia, decyzja o zaszczepieniu dziecka może mieć znaczenie również dla zdrowia innych osób – szczególnie tych z osłabionym układem odpornościowym, które same nie mogą być zaszczepione.

Ile kosztuje szczepionka na ospę?

Na podstawie zgromadzonych przez nas danych średnia cena za szczepienie przeciwko ospie wietrznej wynosi 350 zł, przy czym najniższa cena to 350 zł, natomiast najwyższa – 350 zł.

Czy NFZ refunduje szczepienie?

Tak, refundacja przysługuje dzieciom spełniającym kryteria wymienione w Programie Szczepień Ochronnych – m.in. przebywającym w placówkach opiekuńczych, z zaburzoną odpornością lub z ich bliskiego otoczenia.

Gdzie można się zaszczepić przeciwko ospie?

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest dostępne w wielu punktach szczepień na terenie całej Polski. Placówkę najbliżej swojego miejsca zamieszkania możesz znaleźć m.in. za pośrednictwem portalu kliniki.pl, kontaktując się bezpośrednio z wybraną przychodnią lub punktem medycznym.