Szczepionka na grypę

Czy warto zaszczepić się przeciwko grypie?

Szczepienie przeciw grypie jest najskuteczniejszą formą profilaktyki i jednocześnie najtańszym sposobem ochrony przed poważnymi skutkami tej choroby. W populacji zdrowych osób poniżej 65. roku życia szczepionka może zapobiec zachorowaniu w 40–70% przypadków, w zależności od sezonu.

Według rekomendacji WHO, ACIP oraz licznych towarzystw naukowych szczepienie powinno obejmować dzieci, osoby starsze, kobiety w ciąży, pacjentów z grup ryzyka oraz osoby wykonujące zawody o istotnym znaczeniu społecznym.

W grupie osób starszych z przewlekłymi schorzeniami płuc szczepienie zmniejsza liczbę hospitalizacji z powodu zapalenia płuc i grypy o ponad 50%, a ogólne ryzyko zgonu – nawet o 70%. Nie bez znaczenia są również aspekty ekonomiczne – grypa wiąże się z absencją w pracy i kosztami leczenia. Tymczasem szczepionka kosztuje zaledwie ok. 30 zł, a dla wielu grup jest refundowana – w 100% lub w 50%.

Jak działa szczepionka na grypę?

Szczepionka przeciw grypie działa poprzez stymulację układu odpornościowego do wytwarzania przeciwciał przeciwko konkretnym typom wirusa grypy. Dzięki temu w przypadku kontaktu z wirusem w okresie epidemicznym organizm potrafi skutecznie rozpoznać patogen i szybciej na niego zareagować, co najczęściej zapobiega infekcji lub znacznie łagodzi jej przebieg.

Co zawiera szczepionka przeciw grypie?

Szczepionki przeciw grypie opracowywane są co roku na nowo, ponieważ wirusy grypy charakteryzują się wysoką zmiennością genetyczną. Skład aktualnych szczepionek dostosowywany jest na podstawie danych epidemiologicznych i rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), które wskazują, jakie szczepy wirusa będą dominować w danym sezonie grypowym na półkuli północnej.

Czy szczepionka na grypę chroni przed wszystkimi typami wirusa?

Szczepionki nie obejmują wszystkich możliwych szczepów wirusa, lecz są projektowane tak, by zapewnić ochronę przed tymi, które najprawdopodobniej będą dominować w danym sezonie.

Jakie typy grypy obejmuje szczepionka?

W Polsce dostępne są cztery rodzaje szczepionek:

• szczepionki inaktywowane typu „split” – zawierające rozszczepione cząstki wirusa (np. Vaxigrip Tetra, Fluenz Tetra);
• szczepionki podjednostkowe „sub-unit” – zawierające tylko powierzchniowe białka wirusa (np. Influvac Tetra);
• szczepionki wysokodawkowe – przeznaczone dla osób w wieku 60+ (np. Efluelda Tetra);
• szczepionki żywe, donosowe – w sezonie 2024/2025 niedostępne w Polsce.

Kto powinien zaszczepić się na grypę?

Szczepienie zalecane jest wszystkim osobom powyżej 6. miesiąca życia, o ile nie występują przeciwwskazania. Szczególnie ważne jest jednak dla:

• osób z chorobami przewlekłymi,
• dzieci i seniorów,
• kobiet w ciąży,
• osób z obniżoną odpornością,
• pracowników służby zdrowia i innych zawodów o dużym ryzyku ekspozycji.

Szczepienia na grypę dla seniorów

Osoby w wieku 65+ są szczególnie narażone na powikłania pogrypowe z powodu osłabienia układu odpornościowego (tzw. immunosenescencja). Zakażenie może prowadzić do zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego czy niewydolności wielonarządowej. U seniorów grypa częściej objawia się nagle i nietypowo – z bólami brzucha, nudnościami, osłabieniem, a niekoniecznie gorączką czy katarem.

Dla osób 60+ rekomendowana jest szczepionka wysokodawkowa, refundowana w 50%. W razie jej braku można stosować szczepionki o standardowej dawce.

Kiedy szczepić się na grypę?

Najlepszym momentem na szczepienie przeciw grypie jest czas przed rozpoczęciem szczytu zachorowań, aby organizm miał czas na wytworzenie odporności. Pełna ochrona rozwija się zwykle w ciągu 2–3 tygodni od podania preparatu.

W Polsce sezon epidemiczny grypy trwa od października do maja, natomiast szczyt zachorowań przypada zwykle między styczniem a marcem. Właśnie dlatego eksperci rekomendują, aby szczepienie wykonać możliwie wcześnie – najlepiej, zanim liczba infekcji zacznie gwałtownie rosnąć.

Nawet jeśli grypa zaczęła już krążyć, zaszczepienie się wciąż może przynieść korzyści – złagodzić przebieg choroby, skrócić czas jej trwania i zmniejszyć ryzyko groźnych powikłań. Szczepienie pozostaje korzystne także wtedy, gdy zrealizujemy je później, w trakcie sezonu epidemicznego.

Czy szczepionka na grypę działa przez kilka lat?

Nie. Ochrona poszczepienna utrzymuje się zazwyczaj od 6 do 12 miesięcy, a dodatkowo wirus grypy szybko mutuje. Dlatego szczepienie trzeba powtarzać co roku, aby zapewnić aktualną ochronę.

Czy szczepionka na grypę jest bezpieczna?

Tak, szczepionki przeciw grypie są bezpieczne, a ich działania niepożądane są łagodne i krótkotrwałe. Preparaty zawierają jedynie fragmenty inaktywowanego wirusa lub jego białka powierzchniowe, które nie są w stanie wywołać choroby.

Reakcja organizmu na szczepionkę

Po podaniu mogą wystąpić:

• zaczerwienienie i obrzęk w miejscu iniekcji (utrzymujące się do 2–3 dni);
• krótkotrwałe objawy grypopodobne: gorączka, ból głowy, mięśni;
• bardzo rzadko – zespół Guillaina–Barrégo (rzadszy po szczepieniu niż po naturalnym zachorowaniu).

Efekty uboczne szczepionki na grypę

Szczepionki przeciw grypie należą do najlepiej tolerowanych preparatów dostępnych na rynku. Charakteryzują się niskim ryzykiem działań niepożądanych, które jeśli występują, mają zazwyczaj łagodny i krótkotrwały charakter. Najczęściej obserwowane objawy to:

• zaczerwienienie, obrzęk i bolesność w miejscu podania szczepionki,
• niewielkie podwyższenie temperatury ciała,
• ból głowy, mięśni i stawów,
• uczucie ogólnego rozbicia, przypominające przeziębienie.

Objawy te ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Rzadziej mogą pojawić się objawy ogólne, jak osłabienie czy dreszcze. Do ciężkich działań niepożądanych dochodzi wyjątkowo rzadko.

Czy szczepionka przeciw grypie wywołuje grypę?

Nie. Szczepionki przeciw grypie nie są w stanie wywołać choroby, ponieważ nie zawierają aktywnych, zdolnych do namnażania wirusów. W Polsce dostępne są głównie preparaty inaktywowane (zawierające martwe fragmenty wirusa), które służą jedynie do wywołania reakcji immunologicznej.

Czy można zachorować na grypę po szczepieniu?

Tak, istnieje taka możliwość, ponieważ żadna szczepionka nie daje stuprocentowej ochrony. Jednak osoby zaszczepione, które mimo to zachorują, zwykle przechodzą grypę znacznie łagodniej i są mniej narażone na powikłania oraz hospitalizację.

Gdzie można zaszczepić się na grypę?

W sezonie 2024/2025 szczepienie przeciw grypie można wykonać:

• w przychodniach POZ (zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe),
• w aptekach ogólnodostępnych – tu szczepione mogą być osoby dorosłe.

Do wykonania szczepienia konieczne są:

• recepta na szczepionkę (pełnopłatną lub refundowaną),
• kwalifikacja do szczepienia (może być przeprowadzona w formie e-kwalifikacji),
• podanie szczepionki oraz odnotowanie jej w elektronicznej karcie szczepień.

Czy szczepionka na grypę jest darmowa?

W sezonie 2024/2025 szczepionki przeciw grypie są częściowo lub w pełni refundowane, w zależności od wieku i sytuacji zdrowotnej pacjenta. Refundacja obejmuje szczepionki podawane we wstrzyknięciu – Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra i Efluelda Tetra.

Szczepionki dostępne bezpłatnie (100% refundacji):

• dzieciom i młodzieży do ukończenia 18. roku życia,
• osobom w wieku 65+ lat,
• kobietom w ciąży i połogu.

Szczepionki z 50% refundacją dostępne są dla:

• dorosłych w wieku 18–64 lat (Influvac Tetra, Vaxigrip Tetra),
• dorosłych w wieku 60+ – szczepionka wysokodawkowa Efluelda Tetra.