Terapia hormonalna w leczeniu endometriozy – znaczenie leczenia farmakologicznego

Endometrioza – czym jest, jakie są jej objawy i jak ją zdiagnozować?

Endometrioza jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się obecnością tkanki endometrialnej, która normalnie wyścieła wnętrze macicy, poza swoją typową lokalizacją – w miejscach takich jak jajniki, jelita, otrzewna czy pęcherz moczowy. Proces ten jest wynikiem „wędrówki” komórek endometrium, które mogą wraz z krwią miesiączkową przedostawać się przez jajowody do jamy brzusznej. Niekontrolowany rozrost tej tkanki prowadzi do powstawania bolesnych ognisk chorobowych, które mogą pozostawać na zawsze w narządach, do których się przedostały.

Jak rozpoznać to schorzenie?

Objawy endometriozy są zróżnicowane i mogą mieć różną intensywność w zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz miejsca występowania zmian endometrialnych. Najczęściej zgłaszane symptomy obejmują intensywne bóle w dole brzucha, zwłaszcza w okolicy pachwin i odbytu, bolesne i obfite miesiączki, a także ból podczas stosunku płciowego czy oddawania moczu. Pacjentki mogą również doświadczać biegunek, zaparć, nawracających wzdęć oraz uczucia ogólnego osłabienia. Częstym problemem związanym z endometriozą jest także niepłodność, co oznacza trudności z zajściem w ciążę.

Endometrioza jest chorobą, która może wywoływać wiele dolegliwości bólowych, szczególnie podczas menstruacji, owulacji, stosunku seksualnego czy wypróżniania. W wyniku przewlekłego stanu zapalnego mogą tworzyć się zrosty i torbiele, zwane „czekoladowymi”, które dodatkowo komplikują przebieg choroby. W zależności od stopnia zaawansowania endometriozy objawy mogą pojawiać się cyklicznie, nasilając się przed, w trakcie i po menstruacji. Ponieważ krew z ognisk endometrialnych nie ma ujścia, może gromadzić się, prowadząc do poważniejszych powikłań, w tym nieodwracalnych zmian w narządach.

Częste objawy endometriozy:

• ból w pachwinie,
• ból w okolicy odbytu,
• ból podczas wypróżniania,
• ból w dole brzucha,
• bolesne i obfite miesiączki,
• ból podczas stosunku płciowego,
• biegunka albo zaparcia,
• nawracające wzdęcia,
• uczucie osłabienia,
• niepłodność,
• plamienia międzymiesiączkowe,
• śladowe ilości krwi w kale i w moczu.

Na czym polega proces diagnostyczny?

Diagnostyka endometriozy bywa skomplikowana, ponieważ choroba ta często nie daje wyraźnych sygnałów lub jest mylona z innymi schorzeniami układu rozrodczego. Podstawowym krokiem w diagnostyce jest badanie ginekologiczne, podczas którego lekarz może ocenić pozycję i stan narządów miednicy mniejszej, takich jak macica, jajniki i jajowody.

W bardziej zaawansowanych przypadkach może być zalecany rezonans magnetyczny, który umożliwia precyzyjne ustalenie lokalizacji ognisk endometrialnych. Laparoskopia stanowi ostateczną metodę diagnostyczną, ponieważ umożliwia nie tylko dokładne zbadanie wnętrza jamy brzusznej, ale również pobranie próbek tkanki do badania histopatologicznego, co pozwala potwierdzić rozpoznanie.

Proces diagnostyczny, oprócz wspomnianych wcześniej metod, może obejmować badania laboratoryjne, takie jak oznaczenie poziomu markera CA–125, który w niektórych przypadkach może być podwyższony u pacjentek z endometriozą. Tomografia komputerowa, chociaż rzadziej stosowana, również bywa pomocna w dokładnym określeniu rozprzestrzenienia się zmian endometrialnych w obrębie jamy brzusznej.

Elementy diagnostyki:

• badanie ginekologiczne,
• badanie obrazowe USG,
• rezonans magnetyczny,
• tomografia komputerowa,
• badanie krwi – poziomu CA–125,
• laparoskopia.

Endometrioza a hormony

Endometrioza to choroba występująca u kobiet w wieku rozrodczym, związana z nieprawidłowym umiejscowieniem tkanki endometrialnej, która normalnie znajduje się w macicy. Tkanka ta może rozwijać się poza macicą, w narządach miednicy mniejszej, co prowadzi do wielu dolegliwości bólowych. Hormony odgrywają kluczową rolę w rozwoju endometriozy, ponieważ wzrost tkanki endometrialnej zależy od działania estrogenów. Nierównowaga hormonalna może zatem pogłębiać objawy związane z endometriozą, takie jak bolesne miesiączki, ból przewlekły czy problemy z zajściem w ciążę.

Dostępne metody leczenia

Istnieją różne formy leczenia endometriozy, w zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz nasilenia objawów. Kluczowym celem leczenia endometriozy jest zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz zahamowanie wzrostu zmian endometrialnych.

Ginekologia oferuje wiele opcji terapeutycznych:

• leczenie farmakologiczne, w tym hormonalne, mające na celu zahamowanie aktywności hormonalnej sprzyjającej rozwojowi tkanki endometrialnej;
• leczenie chirurgiczne, które polega na usunięciu zmian endometrialnych;
• leki przeciwbólowe w leczeniu bólu związanego z endometriozą.

Każda forma leczenia endometriozy jest dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjentek, w zależności od objawów oraz problemów takich jak niepłodność czy przewlekły ból.

Leczenie farmakologiczne endometriozy

Leczenie farmakologiczne endometriozy odgrywa istotną rolę w łagodzeniu objawów choroby oraz zmniejszeniu dolegliwości bólowych. Terapia hormonalna jest podstawowym sposobem leczenia endometriozy, ponieważ zmniejsza wpływ hormonów, takich jak estrogeny, które są odpowiedzialne za rozwój tkanki endometrialnej.

Doustna antykoncepcja hormonalna w terapii pacjentek z endometriozą

Antykoncepcja hormonalna, szczególnie w postaci tabletek antykoncepcyjnych, jest jedną z form leczenia pierwszego rzutu w terapii endometriozy. Tabletki antykoncepcyjne pomagają regulować cykl menstruacyjny, zmniejszając tym samym ból związany z endometriozą oraz ograniczając intensywność krwawienia. Co istotne, u pacjentek z endometriozą stosuje się zarówno tabletki jedno-, jak i tabletki dwuskładnikowe.

Tabletki antykoncepcyjne działają poprzez zahamowanie owulacji, co zmniejsza stymulację wzrostu tkanki endometrialnej. Pacjentki chore na endometriozę często reagują na tego rodzaju leczenie w sposób pozytywny, obserwując zmniejszenie nasilenia objawów. Antykoncepcja hormonalna jest więc powszechnie stosowaną metodą w leczeniu bólu związanego z endometriozą, ale może także wiązać się z pewnymi działaniami niepożądanymi, takimi jak bóle głowy czy nudności.

Inne hormonalne opcje leczenia endometriozy

Oprócz doustnych środków antykoncepcyjnych pacjentki ze zdiagnozowaną endometriozą mogą być leczone za pomocą innych form terapii hormonalnej. Istnieją metody, które obejmują stosowanie systemów wewnątrzmacicznych, takich jak wkładki uwalniające hormony, które mogą pomagać w zmniejszaniu objawów endometriozy poprzez działanie miejscowe.

Znaczenie terapii hormonalnej w leczeniu schorzeń ginekologicznych

Warto przy tym zaznaczyć, że wdrożenie do procesu terapii środków hormonalnych służy w przypadku pacjentek z endometriozą wyciszeniu funkcji jajników i zablokowaniu wpływu estrogenów na rozwój toczącej się w organizmie choroby. Stosowane wówczas środki mają za zadanie wyciszyć ogniska endometriozy i ograniczyć związane z nią dolegliwości, m.in. bólowe.

Hormonalna antykoncepcja a łagodzenie objawów

Hormonalna antykoncepcja często pomaga redukować objawy związane z endometriozą. Może łagodzić ból oraz zmniejszać krwawienia, a także eliminować inne dolegliwości, na które skarży się pacjentka. Dodatkowo stosowanie tych środków może prowadzić do wielu korzyści zdrowotnych, takich jak:

• ograniczenie macicznych krwawień,
• zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworów jajnika, jelita grubego oraz endometrium,
• obniżenie ryzyka powstania torbieli czynnościowych jajnika,
• zmniejszenie ryzyka rozwoju endometriozy i rozrostu endometrium,
• redukcja ryzyka ciąży pozamacicznej,
• obniżenie ryzyka osteoporozy,
• zmniejszenie objawów hiperandrogenizmu, takich jak trądzik, łojotok czy hirsutyzm,
• łagodzenie dolegliwości związanych z menstruacją.

Wpływ hormonalnej antykoncepcji na płodność

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej nie wpływa negatywnie na przyszłą płodność. Jest to metoda w pełni odwracalna, a po jej odstawieniu pacjentki mogą zajść w ciążę, choć początkowe cykle mogą być bezowulacyjne. Wbrew popularnemu mitowi doustna antykoncepcja nie ogranicza zdolności do zajścia w ciążę po zakończeniu terapii.

Dobór terapii hormonalnej w przypadku endometriozy

Dostosowanie hormonalnej antykoncepcji do indywidualnych potrzeb pacjentki jest kluczowe. Kryteria doboru doustnych środków antykoncepcyjnych obejmują rodzaj estrogenu, rodzaj progestagenu oraz dawkowanie każdego z tych hormonów w terapii łączonej. Ważny jest również wybór odpowiedniego preparatu, zwłaszcza jeśli pacjentka ma współistniejące schorzenia. W przypadku leczenia pacjentek z endometriozą specjaliści uwzględniają przewidywane efekty poszczególnych terapii hormonalnych oraz ewentualne działania niepożądane.

Operacyjne leczenie endometriozy

Operacyjne leczenie endometriozy polega na usunięciu ognisk endometrialnych z narządów miednicy mniejszej. Laparoskopia, jako metoda chirurgiczna, może być stosowana w przypadkach, gdzie farmakoterapia nie przynosi oczekiwanych efektów. Celem leczenia operacyjnego jest zmniejszenie dolegliwości bólowych oraz poprawa płodności u pacjentek, które mają problemy z zajściem w ciążę z powodu endometriozy.

Zmniejszenie zmian endometrialnych – czy jest możliwe?

Zmniejszenie zmian endometrialnych jest jednym z głównych celów leczenia endometriozy. Hormonalna forma leczenia endometriozy, zwłaszcza z użyciem antykoncepcji hormonalnej, ma na celu zahamowanie rozwoju nowych zmian oraz zmniejszenie istniejących ognisk endometrialnych. Natomiast zaprzestanie leczenia może skutkować nawróceniem objawów, co wskazuje na przewlekły charakter tej choroby.

Znaczenie diety w przebiegu endometriozy

Należy pamiętać, że odpowiednio zbilansowana dieta może znacząco poprawić samopoczucie pacjentek z endometriozą. Spożywanie i eliminowanie określonych produktów wzmacnia odporność i łagodzi stany zapalne, które towarzyszą chorobie. W codziennym jadłospisie pacjentek borykających się z endometriozą powinny się znaleźć w szczególności:

• źródła kwasów omega-3, np. tłuste ryby, orzechy włoskie, olej lniany;
• produkty bogate w antyoksydanty, np. pomidory, jarmuż, borówki amerykańskie, aronia;
• witaminy: A, C, D, E.

Warto przy tym ograniczyć spożywanie kawy, alkoholu, tłustego nabiału, czerwonego mięsa, białego cukru, przetworzonej żywności oraz napojów gazowanych.