Test HPV: kiedy warto go zrobić?

Wirus HPV pochodzi z rodziny papillomawirusów i dopiero w latach 80. XX wieku doktor Harald zur Hausen udowodnił, że jest on bezpośrednią przyczyna raka szyjki macicy u kobiet; za to odkrycie otrzymał Nagrodę Nobla. 

Rak szyjki macicy - wpływ HPV na zdrowie kobiet

Dziś świadomość dotycząca wirusa HPV (wirusa brodawczaka ludzkiego) w krajach rozwiniętych jest o wiele większa, co według statystyk prowadzonych przez hiszpańskie Centrum Informacji HPV (ang. HPV Information Centre) przekłada się bezpośrednio na ilość przypadków choroby w różnych grupach wiekowych.

Podczas gdy w krajach rozwijających się największy odsetek chorych to dzieci poniżej 5 roku życia (588 milionów chorych), co wskazuje na zakażenie podczas porodu, to w krajach rozwiniętych największą grupę stanowią chorzy w wieku 50-54 lat (89 milionów chorych).

Rak szyjki macicy wywołany zwłaszcza przez dwa szczepy wirusa HPV wykrywany jest rocznie u 527 tysięcy kobiet na całym świecie i stanowi drugi najbardziej popularny rodzaj nowotworu u kobiet między 15 a 44 rokiem życia. Z kolei informacyjny serwis medyczny eMedTV wskazuje, że ponad 50% aktywnej seksualnie populacji ma styczność z wirusem HPV, podczas gdy aż 80% kobiet w wieku do 60 roku życia zostało zarażone odmianą wirusa mogącą powodować stany zapalne narządów rodnych i nowotwory, czasem jednak nie wiedząc o swoim nosicielstwie.

Kiedy wykonać pierwszy test HPV?

Pierwsze badanie warto przeprowadzić między 19 a 25 rokiem życia, bowiem – jak wskazują badania – wówczas zarażeniu ulega największy procent osób. Następnie test HPV przeprowadza się u kobiet po 30. roku życia. Kobiety, które planują ciążę, również powinny wykonać test na obecność wirusa HPV. O wpływie wirusa HPV na ciążę możemy przeczytać tutaj. Szacuje się bowiem, że jest on odpowiedzialny nie tylko za ok. 20% poronień, ale również może przenosić się na dziecko i powodować wrodzoną brodawczakowatość krtani. Każdorazowo, gdy pojawią się niepokojące objawy związane z narządami płciowymi oraz układem moczowym, warto zapytać lekarza o test HPV: kiedy go zrobić, czy jest ku temu wskazanie oraz co pozwoli on wykazać.

Wskazania do zrobienia testu na HPV?

Testy HPV są jednym z badań, które powinno być przeprowadzane regularnie przede wszystkim przez kobiety, np. wraz z badaniem cytologicznym. O ile cytologia pozwala rozpoznać wczesne zmiany w błonie śluzowej macicy, o tyle test HPV jest w stanie stwierdzić nosicielstwo wirusa, który z czasem może przerodzić się w nowotwór. Z ponad 100 zidentyfikowanych typów wirusów tylko dwa są określone jako szczepy wysokiego ryzyka: HPV 16 oraz 18. Więcej szczepów umieszczanych jest w grupie średniego ryzyka, m.in. HPV 31, 33 czy 45. W sumie te kilka odmian powoduje prawie 100% przypadków raka szyjki macicy u kobiet, dlatego wykonywanie testów HPV w formie profilaktyki jest tak ważne, choć nadal mało popularne. Zaleca się, aby każda aktywna seksualnie osoba przynajmniej raz w roku wykonywała test na obecność wirusa HPV. 

Wskazaniem do pilnego wykonania badania są nawracające choroby układu moczowego i dróg rodnych u kobiet, a także nasilone problemy ze stanami zapalnymi żołędzi i cewki moczowej u mężczyzn. Przy dających objawy zakażeniach wirusem HPV pojawiać mogą się na genitaliach, ale również w kroku czy w okolicy odbytu niewielkie brodawki zwane kłykcinami kończystymi. W takim przypadku wykonanie testu jest niezbędne, aby podjąć dalsze kroki na drodze leczenia tego schorzenia. 

U kobiet wskazaniem do wykonania testu HPV jest m.in. długo trwająca terapia hormonalna czy stosowanie wkładki domacicznej. Kobiety, które przechodziły leczenie dróg rodnych, szczególnie związane z chorobami dotyczącymi szyjki macicy, powinny wykonywać badanie regularnie. Lekarz powinien także zlecić wykonanie testu HPV, jeśli wyniki badania cytologicznego są niepokojące i wymagają dalszej diagnostyki.

Jak przygotować się do testu HPV?

Przygotowanie do testu HPV jest stosunkowo proste i zwykle nie wymaga szczególnych działań. Oto kilka ogólnych wytycznych:

• Najlepiej umówić wizytę na test HPV w taki sposób, aby nie pokrywała się z okresem menstruacji. Najbardziej optymalny czas to kilka dni po zakończeniu miesiączki.

• Zaleca się unikanie stosunków płciowych, używania tamponów, pianek antykoncepcyjnych, żeli plemnikobójczych i innych produktów dopochwowych przez 24-48 godzin przed testem.

• Unikaj wykonywania badań wewnątrzpochwowych, takich jak USG przezpochwowe czy wziernikowanie, na kilka dni przed wykonaniem testu HPV.

• Powiadom lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, zwłaszcza jeśli stosujesz leczenie hormonalne, które może potencjalnie wpływać na wyniki testu.

Szczepienia przeciwko HPV

Obecnie na świecie nie istnieją środki farmaceutyczne, które mogłyby leczyć zakażenie wirusem HPV - leczyć można jedynie jego następstwa w tym brodawki narządów moczowo płciowych, stan przedrakowy oraz raka szyjki macicy. Warto zatem zastanowić się nad możliwością zabezpieczenia się przed zakażeniem wirusem. Jedną z takich możliwości jest szczepienie ochronne przeciwko genitalnym typom HPV podawane przed rozpoczęciem inicjacji seksualnej.

W Polsce są obecnie dostępne dwa rodzaje szczepionek przeciwko HPV:

• Cervarix - szczepionka przeciwko typom onkogennym 16 i 18
• Gardasil- szczepionka przeci typom 16,18 oraz 6 i 11, które są odpowiedzialne za powstawanie kłykcin, zwanych także brodawkami narządów układu moczowo-płciowego

Szczepionka Cervarix jest przeznaczona wyłącznie dla kobiet i dziewczynek, natomiast  Silgard może być stosowana także u mężczyzn i chłopców. Schemat szczepienia  zależy od wieku i obejmuje podanie dwóch dawek u pacjenta do 14 r.ż oraz 3 u osób po ukończonym 14 roku życia. 

Według artykułu "Szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV)" autorstwa dr med. Ernesta Kuchara szczepienie daje ochronę przed zakażeniem na okres około 8 lat, jednak przewiduje się, że trwa on znacznie dłużej. Ponadto, według wspomnianego artykułu przyjmuje się, że ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy po przyjęciu wszystkich zalecanych dawek szczepionki przeciwko HPV zmniejsza się o około 70%.