Toksyna botulinowa w leczeniu pęcherza nadreaktywnego

O występowaniu u pacjenta pęcherza nadreaktywnego można mówić wtedy, gdy obecne są takie dolegliwości jak nagle pojawiająca się potrzeba oddania moczu (niezależnie od stanu wypełniania pęcherza), częstomocz (więcej niż 8 mikcji w ciągu dnia i powyżej 3 w trakcie nocy) oraz naglące nietrzymanie moczu. 

Przyczyny występowania pęcherza nadreaktywnego nie zostały dotychczas jednoznacznie ustalone. Sugeruje się, że nieprawidłowa (nadmierna) czynność mięśnia wypieracza moczu powiązana jest m.in. ze schorzeniami neurologicznymi, zaburzeniami psychospołecznymi czy otyłością.

W terapii pęcherza nadreaktywnego metodami pierwszego wyboru jest zazwyczaj zmiana stylu życia (oraz inne techniki określane mianem behawioralnych) oraz farmakoterapia. Te pierwsze często nie pozwalają na osiągniecie optymalnych rezultatów, leki z kolei posiadają stosunkowo nieprzyjemne efekty uboczne (takie jak zmniejszone wydzielanie śliny, zaburzenia widzenia czy występowania zaparć). Alternatywę stanowi zastosowanie toksyny botulinowej, powszechnie znanej jako Botox.

Leczenie pęcherza nadreaktywnego - zastosowanie toksyny botulinowej

Botulina naturalnie jest produkowana przez bakterie z gatunku Clostridium Botulinum. Związek ten po raz pierwszy opisano pod koniec XIX. wieku, jego znaczenie zmieniło się diametralnie na przestrzeni lat - początkowo trucizna, obecnie substancja mająca coraz szersze zastosowanie w świecie medycznym. Pośród wielu innych zaakceptowanych przez FDA (Food and Drug Administration) zastosowań, w 2011 roku znalazło się wśród nich leczenie zaburzeń mikcji związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem mięśnia wypierającego mocz.

Toksyna botulinowa w leczeniu pęcherza nadreaktywnego jest wstrzykiwana w obręb wspominanej struktury mięśniowej. Efektem jest zahamowanie uwalniania przekaźnika nerwowego - acetylocholiny, co skutkuje zahamowaniem docierania impulsów nerwowych do mięśnia - nie dochodzi wtedy do jego czynności skurczowej (uzyskuje się częściowy bądź całkowity jego paraliż).

Zabieg leczenia pęcherza zadreaktywnego toksyną botulinową jest małoinwazyjny, przeprowadzany w trybie ambulatoryjnym lub szpitalnym; dzięki zastosowaniu znieczulenia (ogólnego bądź miejscowego) nie wywołuje bólu. Metoda uznawana jest za stosunkowo bezpieczną - w opublikowanej w 2008 roku w "Urologii Polskiej" pracy autorstwa warszawskich lekarzy spośród 145 badanych pacjentów u 129 z nich nie zauważono poważniejszych działań niepożądanych.

Uzyskiwany efekt jest czasowy, zazwyczaj trwa od trzech do dwunastu miesięcy, czasami dłużej (w razie potrzeby iniekcje toksyny botulinowej można powtórzyć). Pozytywny rezultat udaje się uzyskać u znacznej ilości chorych - jak podaje International Urogynecological Association, leczenie pęcherza nadreaktywnego toksyną botulinową pozwala na redukcję objawów u 60 do 90% leczonych.

Zniesienie dolegliwości powoduje zdecydowaną poprawę jakości życia pacjentów, znosi także powszechnie występujące u chorych z nietrzymaniem moczu poczucie wstydu. Terapię z zastosowaniem Botoxu oferuje wiele placówek leczniczych: w Warszawie ceny leczenia nietrzymania moczu toksyną botulinową rozpoczynają się od 2000 zł, w Katowicach cena zabiegu oscyluje wokół 1500 zł. Oprócz tego istnieje możliwość podjęcia leczenia w ramach gwarantowanych świadczeń zdrowotnych - opisywana opcja terapeutyczna znalazła się na liście procedur refundowanych we wrześniu 2015 roku.

Opracowano na podstawie: www.przeglad-urologiczny.pl; www.ncbi.nlm.nih.gov; www.botoxforincontinence.com; www.iuga.org; Dzigowski P., Radziszewki P., Borkowski A., "Bezpieczeństwo i skuteczność toksyny botulinowej stosowanej ze wskazań nieneurogennych - obserwacje siedmioletnie", Urologia Polska 2008/61/Supl.1, dostęp: www.urologiapolska.pl; Orasanu B, Mahajan S.T., "The use of botulinum toxin for the treatment of overactive bladder syndrome", Indian J. Urol. 2013 Jan-Mar; 29(1): 2-11