Tomografia komputerowa: nowoczesne narzędzie diagnostyczne

Tomografia komputerowa (ang. Computed Tomography – CT) nie jest nową metodą diagnostyczną: pierwsze urządzenie zbudowane zostało pod koniec lat 60. XX wieku w Wielkiej Brytanii przez sir Godfreya Newbolda Hounsfielda z firmy EMI Ltd. Hounsfield wraz z Allanem MacLeodem Cormackiem, również pracującym nad stworzeniem narzędzia do uzyskiwania obrazu przedmiotu na podstawie jego rzutów, w 1979 roku uhonorowani zostali Nagrodą Nobla właśnie za wynalezienie tomografu komputerowego. 

Od momentu wprowadzenia tomografu do medycyny urządzenia te uległy wielu ulepszeniom, dzięki czemu obecnie stanowią niezastąpione narzędzie diagnostyczne, będąc – wraz z badaniami rentgenowskimi oraz ultrasonografią – podstawą diagnostyki obrazowej. Jakie więc zastosowanie ma tomografia komputerowa, jak działa i jakie choroby można dzięki niej wykrywać?

Na czym polega tomografia komputerowa?

Tomografia jest niezastąpionym narzędziem diagnostycznym

Obrazowanie metodą tomografii komputerowej to bezbolesna i nieinwazyjna procedura diagnostyczna, której istotą jest tworzenie wielowarstwowych, przekrojowych obrazów narządów wewnętrznych i innych struktur ciała pacjenta w oparciu o działanie promieniowania rentgenowskiego. Dzięki wysokiej precyzji badania metoda ta umożliwia uzyskanie bardzo szczegółowych obrazów nawet niewielkich struktur. Badanie metodą tomografii komputerowej jest krótkotrwałe – trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut – i na ogół nie wymaga podania znieczulenia, choć w niektórych przypadkach istnieje możliwość przeprowadzenia go w sedacji.

W trakcie badania pacjent, znajdujący się w pozycji leżącej na specjalnym stole, umieszczany jest we wnętrzu tomografu, gdzie wokół niego, po okręgu prostopadłym do jego osi długiej, przesuwa się lampa rentgenowska oraz detektory (pacjent znajduje się pomiędzy nimi). Lampa emituje promieniowanie, które, przechodząc przez tkanki o różnej gęstości, ulega mniejszemu lub większemu osłabieniu, mierzonemu przez detektory – umożliwia to różnicowanie tkanek na obrazie diagnostycznym. Wykonane podczas badania zdjęcia poddawane są następnie obróbce cyfrowej i analizowane przez specjalistę diagnostyki obrazowej, który przygotowuje również opis uzyskanego materiału. Pacjent zazwyczaj otrzymuje dokumentację zdjęciową badania na płycie CD lub kliszy, do której dołączona jest medyczna analiza dokumentacji – taki zestaw może on przekazać specjaliście, który skierował go na tomografię.

Badanie TK ma zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny

Badanie metodą tomografii komputerowej ma zastosowanie w diagnostyce schorzeń z bardzo wielu dziedzin medycyny, dzięki czemu obecnie zalicza się do podstawowych metod diagnostycznych. Szczególnie często badanie TK wykorzystywane jest w neurologii, m.in. do diagnostyki bólów kręgosłupa i głowy, przy zaburzeniach neurologicznych, u pacjentów ze zmianami naczyniopochodnymi w obrębie mózgowia i w diagnostyce chorób degeneracyjnych mózgu, takich jak demencja. Badanie TK może być również wykorzystywane w kardiologii, m.in. do oceny morfologii serca, aorty i innych naczyń krwionośnych, jak również w badaniu żył i tętnic, m.in. do wykonywania nieinwazyjnego badania naczyń wieńcowych jako alternatywa dla tradycyjnej koronografii.

Inną dziedziną medycyny, w której badanie TK jest bardzo przydatne, jest ortopedia, gdzie tę procedurę diagnostyczną wykorzystuje się do oceny układu kostno-mięśniowego u pacjentów po urazach, jak również przed planowanymi operacjami ortopedycznymi. Badanie to stosowane jest także w laryngologii, okulistyce, pulmonologii i chirurgii, a to tylko niektóre zakresy, w których ma stosowanie. W niektórych przypadkach badanie TK może być zlecone do przeprowadzenia w trybie pilnym, m.in. u pacjentów z podejrzeniem krwawienia śródczaszkowego, urazu głowy lub kanału kręgowego.

Ze względu na bardzo szeroki zakres zastosowania, tomografia komputerowa jest nieocenionym narzędziem diagnostycznym, warto jednak pamiętać, że z uwagi na fakt, że w trakcie procedury emitowane jest jonizujące promieniowanie rentgenowskie, jest to również badanie potencjalnie niebezpieczne. Ze względu na ryzyko nadmiernej ekspozycji na promieniowanie, badanie TK należy zlecać rozważnie

Tomografia komputerowa: jak się przygotować do badania

Do badania TK pacjent powinien się odpowiednio przygotować

Badanie TK to stosunkowo prosta procedura, jednak pacjent powinien się do niej odpowiednio przygotować. Należy być na czczo (ostatni posiłek powinien być zjedzony nie później niż sześć godzin przed badaniem), istotne jest natomiast prawidłowe nawodnienie (zaleca się wypicie do dwóch litrów niegazowanej wody na kilka godzin przed badaniem). Przed umieszczeniem pacjenta wewnątrz komory tomografu jest on również proszony o zdjęcie wszystkich metalowych elementów ubrania, okularów, zegarka itd.

W niektórych przypadkach (np. badania TK jamy brzusznej) dla uzyskania wyraźnego obrazu badanego obszaru może się okazać konieczne podanie pacjentowi przed badaniem środka kontrastowego. Kontrast zaaplikowany może być doustnie lub dożylnie, niekiedy stosuje się także dojelitowe środki kontrastowe w postaci wlewu. W takim przypadku pacjent na badanie powinien zgłosić się co najmniej godzinę wcześniej w celu przyjęcia kontrastu. Po badaniu natomiast zalecane jest picie dużych ilości płynów w celu szybszego wypłukania środka kontrastowego z organizmu.

Badania diagnostyczne metodą tomografii komputerowej są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, jednak – podobnie, jak ma to miejsce w przypadku większości świadczeń medycznych – trzeba liczyć się z czasem oczekiwania na procedurę, który w przypadku niektórych badań może trwać nawet kilka miesięcy. Alternatywą jest oferta prywatnych placówek medycznych, w których można wykonać pełen zakres badań metodą tomografii komputerowej. Cennik badań uzależniony jest m.in. od badanego obszaru oraz od tego, czy wymagane jest zastosowanie kontrastu: przykładowa cena tomografii komputerowej głowy bez podania kontrastu oscyluje wokół 300 zł, za badanie TK jamy brzusznej trzeba zapłacić średnio 350 zł, a tomografia jednego odcinka kręgosłupa kosztuje średnio 300 zł.