Tomografia komputerowa zatok - co warto wiedzieć?

Zgodnie z danymi Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego, ostre zapalenie zatok przynosowych dotyczy 6-15% populacji, natomiast postać przewlekła (objawy utrzymujące się powyżej 12 tygodni) występuje u 5-15%. Liczby te będą stale rosnąć, ze względu na wzrastającą alergizację środowiska. Jednocześnie zwraca się uwagę na to, iż tylko 2-4% przypadków przewlekłego zapalenia zatok przynosowych jest diagnozowana przez lekarzy, a co za tym idzie - właściwie leczona. 

Zatoki przynosowe to występujące w twarzoczaszce przestrzenie wypełnione powietrzem, mające połączenie z jamą nosową. Wyróżnia się zatoki czołowe, szczękowe, komórki sitowe oraz zatokę klinową. Struktury te pełnią ważną rolę w oczyszczaniu, nawilżaniu i ocieplaniu wdychanego powietrza. W warunkach fizjologicznych w zatokach nie występuje płyn ani śluz, który w przebiegu choroby zatok przynosowych gromadzi się i stanowi pożywkę dla rozwoju drobnoustrojów.

Czym jest tomografia komputerowa zatok?

Diagnostyka obrazowa stosowana w rozpoznaniu chorób zatok przynosowych umożliwia dokładną ocenę tych struktur anatomicznych oraz zmian patologicznych, odpowiadających za zapalenie zatok obocznych nosa. Najprostszą i najczęściej stosowaną metodą jest RTG zatok, natomiast do najbardziej zaawansowanych należą tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny.

Tomografia komputerowa (TK) jest uważana za najbardziej czułą i przydatną metodę w diagnostyce stanów chorobowych zatok. Ta bezinwazyjna metoda pozwala precyzyjnie ocenić zarówno kości, jak i tkanki miękkie w otoczeniu zatok, co jest istotną przewagą nad rezonansem magnetycznym, który ukazuje zmiany chorobowe jedynie w tkankach miękkich. Dzięki TK zatok możemy zobrazować wszystkie struktury anatomiczne, zmiany patologiczne, np. torbiele, ropnie, zmiany rozrostowe – ich wielkość i położenie, powietrzność zatok, zmiany zapalne (widoczne jako pogrubienie błon śluzowych), wady budowy zatok przynosowych oraz jamy nosowej czy kompleksy ujściowo-przewodowe.

Wskazania do wykonania tomografii komputerowej zatok

Tomografia komputerowa zatok jest wykonywana najczęściej w przypadku niejasnych lub nieprawidłowych wyników innych badań, najczęściej RTG zatok. Często dopiero obraz TK umożliwia postawienie właściwego rozpoznania. Badanie jest również niezbędne w przypadku konieczności operacyjnego leczenia pacjenta, ponieważ umożliwia dokładne zobrazowanie anatomii jamy nosowej i zatok, co ułatwia planowanie i bezpieczne wykonanie zabiegu, a po jego przeprowadzeniu – pozwala ocenić efekt leczenia.

Wskazaniem do wykonania TK zatok są:

• stany pourazowe w obrębie twarzoczaszki, ponieważ badanie umożliwia wykrycie uszkodzeń, ich lokalizacji, a także zasięgu w obrębie czaszki,
• wady i anomalie wrodzone zatok przynosowych,
• diagnostyka zmian zapalnych zatok przynosowych.

TK zatok pozwala również na wykrycie guzów nowotworowych w obrębie zatok i jamy nosowej, zarówno pierwotnych wywodzących się z tych struktur, jak i zmian naciekających z sąsiednich obszarów. Ze względu na szczególnie dobre obrazowanie struktur kostnych, TK zatok jest również przydatne w wykrywaniu wszelkich destrukcji ścian kostnych zatok, będących wynikiem przewlekłych stanów zapalnych lub zmian nowotworowych.

Jak przygotować się do badania TK zatok?

Tomografia komputerowa zatok (TK zatok) jest badaniem, które zazwyczaj nie wymaga specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Przed badaniem pacjent może zostać poproszony o usunięcie wszelkich metalowych przedmiotów, takich jak biżuteria, okulary czy protezy dentystyczne, które mogłyby zakłócać jakość obrazów. Nie ma potrzeby bycia na czczo, chyba że lekarz zaleci inaczej w szczególnych przypadkach. Ważne jest, aby poinformować lekarza o ewentualnej ciąży lub klaustrofobii, co może wpłynąć na przebieg badania.

Czy stosuje się kontrast w TK zatok?

W większości przypadków tomografia komputerowa zatok nie wymaga zastosowania środka kontrastowego. Badanie standardowo dostarcza wystarczających informacji o strukturach kostnych oraz ewentualnych zmianach w zatokach, takich jak polipy, zapalenia czy guzy. Jednak w rzadkich sytuacjach, gdy konieczna jest bardziej szczegółowa ocena naczyń krwionośnych lub tkanek miękkich w okolicy zatok, lekarz może zalecić zastosowanie kontrastu. W takich przypadkach środek kontrastowy jest podawany dożylnie, a pacjent powinien być wcześniej odpowiednio przygotowany, np. być na czczo i poinformować o ewentualnych alergiach.

Ile trwa tomografia zatok?

Tomografia komputerowa zatok to szybkie i bezbolesne badanie, które zwykle trwa od 5 do 15 minut. Sam proces skanowania zajmuje zaledwie kilka minut, ale cały czas badania może być nieco dłuższy, ponieważ obejmuje także przygotowanie pacjenta.

Jak często można wykonywać tomografię zatok?

Tomografia komputerowa zatok powinna być wykonywana tylko wtedy, gdy istnieją wyraźne wskazania medyczne, takie jak diagnostyka przewlekłych zapaleń zatok, wykrywanie zmian nowotworowych czy ocena urazów. Ponieważ TK wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie, częstotliwość badań powinna być ograniczona do niezbędnego minimum, aby uniknąć nadmiernej ekspozycji na promieniowanie jonizujące.

• U dorosłych: Jeśli sytuacja kliniczna wymaga częstych badań, lekarz może zalecić TK w określonych odstępach czasu, ale z zachowaniem ostrożności.
• W praktyce: Zazwyczaj TK zatok wykonuje się jednorazowo w celu postawienia diagnozy lub monitorowania efektów leczenia. Powtarzanie badania jest rzadko konieczne.

Czy TK zatok jest bezpieczna dla dzieci?

TK zatok jest bezpieczne zarówno dla dzieci, jak i dorosłych, gdy stosowane z rozwagą. Częstotliwość badań powinna być ograniczona, a u dzieci zaleca się stosowanie tej metody tylko w uzasadnionych przypadkach, z uwzględnieniem nowoczesnych technologii minimalizujących dawkę promieniowania.

Przeciwskazania do tomografii zatok

Przeciwwskazania do tomografii komputerowej zatok obejmują:

• ciążę (ze względu na promieniowanie rentgenowskie),
• uczulenie na środek kontrastowy (jeśli stosowany),
• ciężką niewydolność nerek,
• klaustrofobię,
• wagę pacjenta przekraczającą limity techniczne urządzenia.

W takich przypadkach lekarz może rozważyć alternatywne metody diagnostyczne, np. MRI lub USG.

Tomografia zatok - cena

Tomografia komputerowa zatok to nieocenione narzędzie diagnostyczne, w zależności od wskazań może być wykonana z lub bez użycia środka kontrastowego. Badanie jest bezbolesne, nieinwazyjne i trwa mniej niż minutę. Dostępne jest w ramach świadczenia gwarantowanego (długi czas oczekiwania) oraz prywatnie. Cena TK zatok w prywatnych placówkach waha się od 300 zł do 400 zł.