Trądzik różowaty – przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest trądzik różowaty?

Trądzik różowaty to przewlekła choroba zapalna skóry twarzy, która dotyczy przede wszystkim osób w wieku dojrzałym – choć może występować również u dzieci i osób starszych. W przebiegu trądziku różowatego wyróżnia się zmiany rumieniowe, grudkowe i krostkowe oraz przerostowe. Kluczowe znaczenie ma w tym kontekście postać choroby.

Zgodnie z klasyfikacją przyjętą przez National Rosacea Society wyróżnia się 5 głównych postaci trądziku różowatego:

• trądzik różowaty rumieniowy z teleangiektazjami,
• trądzik różowaty grudkowo-krostkowy,
• trądzik różowaty przerostowo-naciekowy,
• oczny trądzik różowaty,
• ziarniniakowy trądzik różowaty.

Najczęściej trądzik różowaty występuje u osób w wieku 30–60 lat – to właśnie wtedy przypada szczyt zachorowań. Diagnozuje się go natomiast głównie u kobiet w wieku powyżej 40 lat. Jednak cięższe postacie choroby, z przerostem o charakterze rinophyma, dotyczą przede wszystkim mężczyzn. Warto przy tym podkreślić, że w przypadku kobiet zmiany rumieniowo-grudkowo-krostkowe w przebiegu acne rosacea mają często podłoże hormonalne. Właśnie z tego powodu wzmożona zapalność na trądzik różowaty dotyczy w szczególności okresu ciąży, przekwitania, owulacji i menstruacji – kiedy dochodzi do dużych zmian hormonalnych.

Różnice między trądzikiem pospolitym a różowatym

Klasyczny trądzik najczęściej wynika z namnażających się bakterii C. Agnes i objawia się nadmierną produkcją serum, stanem zapalnym oraz charakterystycznymi krostami, zaskórnikami i przebarwieniami potrądzikowymi. Z kolei trądzik różowaty rozwija się bez względu na działanie bakterii C. Agnes i nie towarzyszy mu nadmierne wydzielanie sebum. Ma to kluczowe znaczenie w kontekście doboru odpowiedniego produktu do pielęgnacji skóry. W przypadku trądziku różowatego nie zaleca się stosowania preparatów przeznaczonych dla osób ze skórą trądzikową.

Objawy trądziku różowatego

Charakterystyczne dla trądziku różowatego jest występowanie krost w środkowej części twarzy. Zanim jednak do nich dojdzie, na skórze pojawiają się przemijające zaczerwienienia. Dopiero po tym zauważalne są grudki i krostki. Na tym etapie choroby u pacjenta obserwuje się też przetrwały rumień twarzy. Możliwe są również teleangiektazje, czyli poszerzone drobne naczynia krwionośne – tzw. pajączki. U niektórych pacjentów trądzik różowaty objawia się też w postaci przerostu i zwłóknienia gruczołów łojowych, co czasami doprowadza do przerostu tkanek, zazwyczaj w obszarze nosa.

Podstawowe objawy obejmują więc rumień w środkowej części twarzy – na nosie, czole, policzkach i brodzie. Zmiany skórne w trądziku różowatym mogą również pojawiać się na dekolcie i plecach, a także na skórze głowy i za uszami. Głównym symptomom może też towarzyszyć świąd i pieczenie skóry. Czasami dochodzi do pojawienia się objawów ocznych – po lub przed zajęciem skóry bądź jednocześnie z nim. Należą do nich w szczególności teleangiektazje brzegów powiek, zaczerwienienie i podrażnienie oczu, łzawienie, uczucie ciała obcego w oku, pieczenie, swędzenie, niewyraźne widzenie i światłowstręt. Prawdopodobny jest też obrzęk i rumień powiek.

Główne objawy:

• grudki i krosty, zwłaszcza w centralnej części twarzy;
• rumień, głównie w środkowej części twarzy (na początku epizodycznie, później na stałe);
• teleangiektazje, czyli tzw. pajączki, przede wszystkim na policzkach;
• objawy oczne – teleangiektazje brzegów powiek, zaczerwienienie i podrażnienie oczu, łzawienie, uczucie ciała obcego, pieczenie, swędzenie, światłowstręt i niewyraźne widzenie, obrzęk i rumień powiek.

Dodatkowe objawy:

• pieczenie skóry w obszarach zajętych zmianami;
• suchość skóry, często ze współwystępującą szorstkością i łuszczeniem;
• obrzęk twarzy występujący podczas epizodu zaczerwienienia lub po nim, utrzymujący się nawet przez kilka dni.

Co zaostrza objawy?

Objawy mogą nasilać się pod wpływem takich czynników jak:

• słońce,
• alkohol,
• gorące napoje,
• skrajne temperatury,
• pikantne potrawy,
• ćwiczenia fizyczne,
• kosmetyki lub leki na skórę,
• stany emocjonalne, zwłaszcza gniew, wściekłość i zakłopotanie,
• wybrane leki, np. kwas nikotynowy i leki rozszerzające naczynia krwionośne.

Trądzik różowaty – przyczyny powstawania

Dokładne przyczyny powstawania trądziku różowatego nie są do końca znane. Etiopatogeneza jest wieloczynnikowa. Składają się na nią zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe.

Wśród głównych przyczyn trądziku różowatego wymienia się natomiast zjawiska immunologiczne i zaburzenia naczynioruchowe. Do jego rozwoju mogą również przyczyniać się nieprawidłowości ze strony przewodu pokarmowego, zaburzenia wewnątrzwydzielnicze i wybrane zakażenia skórne.

Wiadomo jednak, że choć najczęściej dotyczy osób mających 30–50, 60 lat, to może pojawić się niezależnie od wielu. Poza tym częściej występuje u kobiet. Ważną informacją jest także fakt, że zapadalność na trądzik różowaty jest zwiększona przede wszystkim u osób z I i II fototypem skóry – czyli o jasnej karnacji, z jasnymi oczami i jasnymi włosami. Przy czym w największej ilości diagnozowany jest w Skandynawii i Irlandii.

Czynniki przyczyniające się do rozwoju choroby:

• zaburzenia pracy układu odpornościowego,
• mikroorganizmy, takie jak nużeniec czy bakteria Helicobacter pylori,
• nadreaktywność naczyń krwionośnych,
• promieniowanie ultrafioletowe,
• czynniki genetyczne,
• czynniki środowiskowe, m.in. niektóre maści i kremy steroidowe.

Trądzik różowaty a pielęgnacja skóry twarzy

Osoby z trądzikiem różowatym powinny przykładać szczególną wagę do pielęgnacji i mycia twarzy. Ze względu na objawy choroby powinny one odstąpić od poddawania się następującym zabiegom: złuszczanie z użyciem kwasów owocowych, kwasu trójchlorooctowego oraz kwasu salicylowego. Zabiegi te powodują przekrwienie skóry – nasilające i utrwalające rumień oraz intensywne płatowe złuszczanie, wraz z towarzyszącym mu pieczeniem i paleniem skóry. Inną, kluczową zasadą pielęgnacji skóry w przebiegu trądziku różowatego jest unikanie tarcia i ucisku obszaru pokrytego zmianami, wyeliminowanie zabiegów rozgrzewających oraz zrezygnowanie z kosmetyków bogatych w substancje aktywne, które powodują podrażnienie wrażliwej skóry.

Jak dbać o skórę z trądzikiem różowatym?

W przypadku trądziku różowatego zaleca się stosowanie dermokosmetyków do skóry wrażliwej, które nie niszczą ochronnej warstwy lipidowej. Należy też wówczas zrezygnować z używania mydeł lub detergentów syntetycznych, które działają drażniąco i wysuszająco, niszcząc barierę ochronną naskórka. Odradza się przy tym stosowanie kosmetyków i leków miejscowych mających w swoim składzie substancje drażniące oraz kosmetyków ze środkami zapachowymi, które także mogą powodować podrażnienie skóry.

Metody leczenia trądziku różowatego

Trądzik różowaty należy leczyć zgodnie z rzeczywistymi potrzebami poszczególnych pacjentów. Na dobór terapii powinny wpływać w szczególności takie czynniki jak objawy choroby, jej przebieg, stan skóry, narażenie na czynniki zaostrzające, ewentualne choroby towarzyszące i przyjmowane leki. Kluczowe znaczenie ma też odpowiedź na leczenie – jeśli zostało już wdrożone i można ocenić jego efekty.

Niemniej leczenie trądziku różowatego, niezależnie od wskazanych wcześniej czynników, może obejmować terapię niefarmakologiczną, na którą składa się:

• unikanie czynników wywołujących zaczerwienienie – m.in. pikantnych potraw, alkoholu i narażenia na skrajne temperatury;
• delikatna pielęgnacja skóry – polegająca m.in. na stosowaniu delikatnych kosmetyków i na unikaniu preparatów mogących podrażniać wrażliwą skórę, takich jak toniki i chemiczne środki złuszczające;
• ochrona przeciwsłoneczna – czyli codzienne używanie kremów z filtrem przeciwsłonecznym z SPF co najmniej 30 oraz rezygnacja z preparatów wyprodukowanych na bazie alkoholu.

Wskazane może być również leczenie miejscowe, które bazuje na leku metronidazol w postaci żelu lub kremu. Leczenie obejmuje też czasami zastosowanie kwasu azelainowego, iwermektyny oraz nadtlenku benzoilu, a także brymonidyny i oksymetazoliny – jako leków zmniejszających zaczerwienienie twarzy. Przy czym stosowane miejscowo antybiotyki to przede wszystkim:

• iwermektyna,
• erytromycyna,
• klindamycyna.

Farmakoterapia

Nasilone przypadki trądziku różowatego wymagają nierzadko wprowadzenia leczenia ogólnego, czyli doustnego. Stosowane są wówczas antybiotyki, zwłaszcza doksycyklina, a także limecyklina, chlorowodorek tetracykliny, oksytetracyklina i azytromycyna. Jeżeli u danego pacjenta tradycyjne metody leczenia choroby okazały się nieskuteczne, zalecane jest wykorzystanie izotretynoiny.

Terapia laserowa i IPL

Leczenie laserem służy w tym przypadku redukcji rumienia oraz pojawiających się na skórze „pajączków”. W jego ramach wykorzystuje się zazwyczaj pulsacyjny laser barwnikowy, laser neodymowo-yagowy oraz laser CO₂. Należy natomiast podkreślić, że taka terapia nie jest możliwa w przypadku każdej osoby. Przeciwwskazaniem do jej przeprowadzenia jest m.in. ciąża i laktacja, choroby autoimmunologiczne, padaczka, bielactwo, niewyrównana cukrzyca, rozrusznik serca czy skłonność do powstawania bliznowców. Zamiast lasera możliwe jest też użycie naświetlania z wykorzystaniem IPL – dostarczającego impulsy świetlne o różnej długości.

Leczenie toksyną botulinową

Choroba ta jest trudna w leczeniu, a wyniki standardowej terapii nie są często zadowalające. Dlatego testowane są inne, niekonwencjonalne metody, które mają potencjalnie przynieść lepsze efekty niż wcześniej wdrażane kuracje. W takim kontekście zastosowanie znalazła toksyna botulinowa, która poprzez hamowanie rozkurczu naczyń może zmniejszyć objawy towarzyszące trądzikowi różowatemu. Nie jest to natomiast metoda, której długoterminowa skuteczność została potwierdzona wystarczającą liczbą badań. Aktualne dowody kliniczne pozwalają jednak sądzić, że leczenie trądziku różowatego toksyną botulinową stanowi obiecującą formę terapii. Niezbędne są jednak kolejne badania.

Leczenie choroby u pacjentów z przerostem tkanek w obrębie nosa

• Chirurgiczne wycięcie skóry niepełnej grubości
• Wycięcie skóry pełnej grubości z tzw. rekonstrukcją płatową lub przeszczepem skóry
• Kriochirurgia polegająca na zastosowaniu niskich temperatur w celu usunięcia powstałych na skórze zmian
• Elektrokoagulacja, podczas której dochodzi do termicznego koagulowania tkanek
• Dermabrazja, czyli usunięcie górnych i środkowych warstw skóry z guzowatości nosa dzięki urządzeniom ścierającym
• Terapia laserowa wykorzystująca skupioną wiązkę świtała, która przenika do tkanek ciała i wywołuje określony efekt terapeutyczny

Znaczenie diety w leczeniu trądziku różowatego

Dieta jest kluczowym elementem wspomagającym leczenie pacjentów z trądzikiem różowatym. Osoby cierpiące na opisywaną dermatozę powinny wyłączyć z niej (a przynajmniej unikać) wysokoprzetworzone produkty spożywcze, cukier oraz żywność typu fast food. Niekorzystnie na przebieg choroby mogą również wpływać artykuły o wysokim indeksie glikemicznym. Zaostrzeniu trądziku różowatego sprzyja także alkohol, zwłaszcza czerwone wino, kawa i herbata w nadmiernej ilości, a także ostre i gorące potrawy.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie trądziku różowatego?

Trądzik różowaty jest chorobą przewlekłą i nie istnieją maksymalnie skuteczne metody leczenia, które wyeliminowałyby ją raz na zawsze. Niemniej należy go leczyć – czego celem jest zredukowanie lub usunięcie aktualnych objawów i zapobieganie pojawieniu się kolejnych zmian. Dzięki stosowaniu odpowiednich form terapii można uzyskać długotrwałą remisję i zminimalizować postęp dermatozy. Całkowite zażeganie choroby jest natomiast praktycznie niemożliwe.