USG Doppler żył kończyn dolnych

W XIX wieku znany austriacki fizyk i matematyk Christian Andreas Doppler jako pierwszy zaobserwował i opisał zjawisko polegające na zmianie długości fali odbieranej przez obserwatora spowodowanej ruchem źródła fali względem obserwatora. Zjawisko, które później od jego nazwiska nazwano efektem Dopplera. Odkryte właściwości znalazły zastosowanie między innymi w medycynie, w badaniach obrazowych tętnic i żył, w których to dokładnie wykorzystuje się zmiany długości fal ultradźwiękowych odbitych od poruszających się krwinek, czyli wcześniej wspomniany efekt Dopplera.

Pierwsze próby wykorzystania tego zjawiska w medycynie przypadają na okres prężnego rozwoju całej ultrasonografii, czyli na lata 60-te i 70-te XX wieku, kiedy to  udało się rozwinąć podstawy matematycznej obróbki sygnałów dopplerowskich, co stanowiło podwaliny pod konstrukcje ultrasonografów z obrazowaniem przepływów (Doppler Color). Dalsze lata to już lawinowy rozwój całej ultrasonografii spowodowany w głównej mierze gwałtownym rozwojem elektroniki.

Znaczenie badania USG Doppler w diagnostyce schorzeń układu żylnego

Badanie dopplerowskie układu żylnego służy do oceny przepływu krwi w poszczególnych naczyniach tego układu, pozwala ono zdiagnozować zakrzepicę w układzie żylnym kończyn dolnych, określić wydolność żył głębokich i powierzchownych kończyn dolnych oraz poznać przyczynę i stopień zaawansowania przewlekłej niewydolności żylnej. Jednym z najważniejszych wskazań do wykonania badania ultrasonograficznego żył kończyn dolnych jest podejrzenie zakrzepicy żylnej (łac. thrombophlebitis profunda, ang. deep vein thrombosis, DVT). Jak przedstawiają aktualne badania w Polsce co roku około 150 tysięcy osób zapada na zakrzepicę żył głębokich, a aż 25% naszego społeczeństwa cierpi z powodu przewlekłej niewydolności żylnej. Żylna choroba zakrzepowo - zatorowa jest bardzo podstępnym i zarazem bardzo groźnym schorzeniem. W około 50% przypadkach rozwija się bezobjawowo, ale skutkować może zatorem płucnym, a w ciągu kilku sekund może skończyć się tragicznie. Dlatego bardzo ważne jest jak najwcześniejsze rozpoznanie schorzenia i wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego. Pomocą służą różne specjalne skale (skala Wellsa) pozwalające ocenić ryzyko wystąpienia tej choroby. Jednak podstawowym badaniem diagnostycznym jest właśnie USG Doppler żył kończyn dolnych.

Ponadto badanie USG Doppler żył kończyn dolnych wykorzystywane jest do tak zwanego mapowania sieci żylnej wykonywanego przed planowymi zabiegami chirurgicznymi w obrębie kończyny dolnej (przed zabiegami usuwania żylaków kończyn dolnych). 

Podsumowując badanie USG Doppler żył kończyn dolnych wskazane jest w przypadku:

• uczucia ciężkości kończyn dolnych,
• obrzęku i/lub różnicy obwodów w kończynach dolnych,
• obecności żylaków kończyn dolnych,
• podejrzenia zakrzepicy żylnej,
• ocena efektów leczenia zabiegowego obejmującego układ żylny kończyn dolnych.

Samo badanie jest całkowicie bezinwazyjne i przeprowadzane w warunkach ambulatoryjnych. Nie wymaga również jakiegoś specjalnego przygotowania. Jedynie dla ułatwienia całej procedury pacjent powinien mieć na względzie wybór luźnego odzienia, które ułatwi przeprowadzenie badania. W trakcie badania pacjent najczęściej pozostaje w pozycji leżącej, a lekarz badający na samym początku nakłada na sondę ultrasonografu grubą warstwę specjalnego żelu (pozwalającego przewodzić ultradźwięki wgłąb ciała) i następnie bada poszczególne naczynia żylne uzyskując obraz badanego naczynia na ekranie. Podczas badania dopplerowskiego układu żylnego lekarz powinien ocenić prędkość przepływu krwi w badanej żyle, określić charakter tego przepływu (laminarny czy burzliwy, pulsacyjny czy ciągły, spowolniony czy przyspieszony), a także oszacować objętość przepływającej przez światło naczynia krwi oraz zlokalizować ewentualne zwężenia światła naczynia, czy też określić poziom niewydolności badanej żyły.

Badanie USG Doppler jest obecnie podstawowym badaniem oceniającym wydolność układu żylnego. Trudno sobie dziś wyobrazić postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne schorzeń naczyń żylnych bez tego badania. Ponadto bezinwazyjny i całkowicie bezpieczny charakter tego badania sprawia, że jest ono pierwszym wyborem i złotym standardem w diagnostyce patologii układu żylnego.

Źródła: Radiologia. Diagnostyka obrazowa p. red. Bogdana Pruszyńskiego, wydanie II,  wyd. PZWL 2005 // General principles of carotid Doppler ultrasonography Whal Lee Department of Radiology, Seoul National University College of Medicine, Seoul, Korea