USG jamy brzusznej - wskazania do badania

Ultrasonografia początkowo wykorzystywana była przez przemysł, w medycynie pojawiła się ona po raz pierwszy w trakcie II wojny światowej. W 1952 roku Douglas Howry, amerykański radiolog, wykorzystał ją do badania miękkich tkanek ludzkiego organizmu, natomiast rok później zaczęto używać ultradźwięków do diagnozowania wad zastawkowych serca.

Podczas badania fale ultradźwiękowe natykają się na granice struktur o odmiennych właściwościach fizycznych (różna gęstość tkanek, obecność zwapnień, przestrzeni płynowych lub powietrznych). Część energii ulega wtedy rozproszeniu, a powracającą, odbita wiązka jest przetwarzana przez odbiornik i uwidaczniana na ekranie urządzenia. Zastosowanie procedury jest szerokie, wykorzystywana jest w diagnostyce m.in. chorób układu nerwowego u niemowląt, wad serca, patologii układu moczowego i nerek. Pozwala także na monitorowanie przebiegu ciąży.

Jakie choroby zlokalizowane w jamie brzusznej można zdiagnozować przy pomocy USG?

Podstawowym wskazaniem do wykonania badania USG jamy brzusznej są dolegliwości bólowe (zarówno ostre jak i przewlekłe) o nieustalonym pochodzeniu. Ich przyczyną mogą być stany takie jak zapalenie wyrostka robaczkowego (USG jest zalecane w tym przypadku zwłaszcza w diagnostyce powikłań), ale również kamica dróg żółciowych, zapalenie trzustki, a nawet choroba nowotworowa (jak choćby guz trzustki, który może być dobrze uwidoczniony w USG zwłaszcza u osób szczupłych). Patologia wątroby również może objawiać się podobnie, z taką sytuacją możemy mieć do czynienia przy jej zapaleniu czy marskości. Ból jest objawem niespecyficznym, jednak ultrasonografia pozwala często wykryć jego przyczynę i rozpocząć właściwe leczenie.

Nagle pojawiająca się żółtaczka jest kolejną przyczyną wykonywania badania. Objawu nie można bagatelizować, bowiem może wystąpić przy niedrożności dróg żółciowych (kamica żółciowa), ale także w schorzeniach dotykających wątrobę. Badanie pozwala uwidocznić zarówno patologiczne poszerzenia w obrębie różnych struktur, jak i występujące u niektórych chorych złogi (np. zwapnienia).

Istnieje grupa objawów alarmujących, w których diagnostykę powinno się rozpocząć jak najszybciej:

1. nagła, duża utrata masy ciała (może być związana z procesem nowotworowym)
2. zwiększenie obwodu brzucha w krótkim czasie (nasuwa podejrzenie niewydolności wątroby)
3. długo utrzymująca się gorączka o nieznanej przyczynie
4. możliwe do wyczucia twarde masy w jamie brzusznej
5. długotrwałe wymioty

Prezentowane badanie jest bardzo przydatne w stanach nagłych, do których zalicza się krwawienia z przewodu pokarmowego oraz urazy w obrębie brzucha.

Należy pamiętać, że poza elementami układu pokarmowego, podczas badania jamy brzusznej oceniane są także nerki i inne elementy układu moczowego. Patologię w obrębie tego układu sugerują krwiomocz, także bóle w okolicy lędźwiowej (w rzucie nerek, mogące wynikać z kolki czy kamicy nerkowej). W przypadku nadciśnienia tętniczego związanego z chorobą nerek (tak zwane nadciśnienie tętnicze wtórne) konieczna jest ocena funkcji narządów z zastosowaniem techniki dopplerowskiej, która uwidacznia przepływ przez naczynia nerkowe i pozwala zobrazować ewentualne zwężenia w ich obrębie. Również nawracające zakażenia układu moczowego wymagają skontrolowania badaniem USG, bowiem ich powikłaniem może być zajęcie nerek czy moczowodów. Kolejne wskazanie to poczucie niemożliwości całkowitego opróżnienia pęcherza. Omawiane badanie przydatne jest również w diagnostyce procesów rozrostowych. Możliwe jest wykrycie chorób nadnerczy (np. guzów hormonalnie czynnych), ale także guzów w obrębie nerki i pęcherza moczowego.

Niezwykle istotne dla prawidłowego wykonania procedury jest odpowiednie przygotowanie się pacjenta. Powinien on być na czczo w dniu badania, natomiast dzień powinno się stosować dietę lekkostrawną (gazy jelitowe przesłaniają radiologowi pole widzenia i uniemożliwiają uwidocznienie niektórych narządów). Spożywać można wodę niegazowaną, nie należy palić tytoniu przed wizytą. W przypadku konieczności badania pęcherza moczowego, należy pamiętać, aby w momencie badania był on wypełniony - tylko wtedy możliwa jest jego fachowa ocena.

Ultrasonografia jest techniką stosunkową tanią - jedno badanie to koszt około 100 - 150 złotych.