Wirus HPV a ciąża

Wirus HPV (ang. human papilloma virus), zwany również wirusem brodawczaka ludzkiego, należy do rodziny Papovaviridae i jest odpowiedzialny za powstawanie raka szyjki macicy (typ 16,18,31,33) oraz brodawek (typ 16, 11)  na narządach płciowych, dłoniach, stopach, krtani i jamie ustnej. Infekcja wspomnianym patogenem stanowi najczęstsze zakażenie przenoszone drogą płciową. 

Jak wynika z  danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie wirusem HPV zakażonych jest 10-20% osób w przedziale wiekowym 15 - 49 lat,  z czego kobiety poniżej 25 roku życia stanowią aż 40%. Wyróżnia się około 100 rodzajów wspomnianego patogenu, z których przeszło 40 tysięcy przekazywane jest na drodze kontaktów seksualnych. Wirus brodawczaka ludzkiego zawiera podwójny łańcuch DNA i wykazuje powinowactwo do nabłonka wielowarstwowego płaskiego, który pokrywa błony śluzowe i skórę. U 80% zakażonych kobiet infekcja trwa kilka miesięcy, po czym samoistnie ustępuje, natomiast u pozostałych 20% dochodzi do rozwoju przewlekłego zakażenia.

Znaczenie testu HPV przed ciążą - jak zakażenie wpływa na przebieg ciąży i zdrowie noworodka?

Każda kobieta przed planowaną ciążą powinna wykonać test w kierunku wirusa HPV, ponieważ zakażenie wspomnianym patogenem może doprowadzić do utraty dziecka już we wczesnych etapach ciąży. Obecność tego wirusa stwierdza się bowiem aż w 20% tkanek po poronieniach.

Infekcja HPV u kobiet ciężarnych wiąże się również ze zwiększonym ryzykiem progresji obserwowanych już wcześniej zmian przednowotworowych na szyjce macicy oraz brodawek, co spowodowane jest zachodzącymi zmianami hormonalnymi. Istnieje też ryzyko przeniesienia wirusa na noworodka przez łożysko, podczas przechodzenia przez kanał rodny w czasie porodu drogami natury oraz po porodzie, w trakcie bezpośredniego kontaktu matki z dzieckiem.

Zakażenie HPV u noworodków i niemowląt powoduje powstanie zmian brodawkowatych w obrębie narządów płciowych, krtani, spojówek, co w konsekwencji może doprowadzić do utraty wzroku i rozwoju ciężkiego zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych, mózgu oraz płuc.

Diagnostyka HPV - rola PCR i cytologii w wykrywaniu i kontroli wirusa

Diagnostyka zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego opiera się między innymi na ilościowych oraz jakościowych testach molekularnych, które umożliwiają rozpoznanie typu wspomnianego patogenu oraz ocenę ilości materiału genetycznego wirusa w ustroju. Jedną z metod biologii molekularnej jest PCR, czyli łańcuchowa reakcja polimerazy, cechująca się dużą czułością, specyficznością oraz wydajnością. Istotne znaczenie ma również systematyczne wykonywanie cytologii, która umożliwia kontrolę nieprawidłowych tkanek, zwłaszcza, w przypadku nosicielstwa onkogennego typu wirusa.

Dobrym narzędziem diagnostycznym jest Co-test HPV. Jest to połączenie dwóch badań diagnostycznych wykorzystywanych w profilaktyce raka szyjki macicy: cytologii (badanie Pap) oraz testu na obecność wirusa HPV. Co-testowanie jest zalecane dla kobiet w określonych grupach wiekowych, zwykle powyżej 30 roku życia, i oferuje bardziej kompleksowe i skuteczne podejście do wczesnego wykrywania zmian przedrakowych i raka szyjki macicy niż każde z badań osobno.

Wyzwania w leczeniu HPV - opcje terapeutyczne i ich bezpieczeństwo w ciąży

Terapia infekcji wirusem HPV jest trudna, a w chwili obecnej nie istnieje żaden lek, który zwalczałby przetrwałe zakażenie. Współczesna medycyna jest  w stanie  leczyć jedynie widoczne zmiany, takie jak brodawki czy nieprawidłowy nabłonek na szyjce macicy.

Podczas ciąży terapię stosuje się wówczas, gdy wynikające z niej korzyści korzyści znacznie przewyższają ryzyko, ponieważ większość preparatów wykazuje działanie teratogenne. U kobiet ciężarnych dopuszcza się stosowanie metod chirurgicznych, krioterapii oraz okresowe przemywanie zmian przy pomocy kwasu trójchlorooctowego.

Szczepienie przeciwko HPV a planowanie ciąży

Szczepienie przed ciążą jest szczególnie ważne, ponieważ szczepionki przeciwko HPV nie są zalecane do podawania w trakcie ciąży. Dlatego najlepszym rozwiązaniem jest zaszczepienie się przed zajściem w ciążę, aby zapewnić najlepszą możliwą ochronę zarówno dla siebie, jak i dla dziecka. Szczepionki przeciwko HPV oferują długotrwałą ochronę. Zaszczepienie się przed rozpoczęciem aktywności seksualnej zapewnia najlepszą szansę na uniknięcie zakażenia HPV.

Warto rozwiać pewne nieporozumienia dotyczące HPV i ciąży. Zakażenie wirusem HPV jest dość częste, zwłaszcza wśród kobiet w wieku około 30 lat, co często zbiega się z okresem, w którym wiele z nich decyduje się na macierzyństwo. Dlatego nie rzadko spotyka się przypadki występowania HPV w ciąży.

Ważne jest jednak podkreślenie, że obecność wirusa HPV w organizmie matki nie oznacza automatycznego ryzyka zarażenia dziecka podczas ciąży. Ponadto, obecność wirusa HPV w szyjce macicy czy pochwie nie stanowi przeszkody do porodu naturalnego. Wyjątkiem są jedynie bardzo duże kłykciny kończyste, które są obecnie rzadkością. Dawniej zdarzały się one w rozmiarach przypominających kalafior, uniemożliwiając naturalny poród, ale obecnie takie przypadki są wyjątkowe.