Wirus HPV a rak szyjki macicy

W Polsce statystyki dotyczące tego raka są dramatyczne, ponieważ jak możemy przeczytać w Ginekologii Bromborowicza, co roku w naszym kraju około cztery tysiące kobiet ma diagnozowanego raka szyjki macicy, a z jego powodu umiera aż połowa z nich, co daje Polsce pierwsze miejsce wśród krajów Unii Europejskiej jeżeli chodzi o nowe zachorowania na raka. Rozwój tego nowotworu jest związany z zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Wirus HPV - co to jest i jakie nosi ryzyko

Wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus) jest wirusem DNA i obecnie znamy około 100 jego typów. Wirus brodawczaka ma udowodniony związek z powstawaniem różnych typów nowotworów, w tym raka szyjki macicy. Odkrycie związku między infekcją HPV (Human Papilloma Virus) oraz nowotworami należy do Polaków.W 1978 Stefania Jabłońska odkryła obecność tego wirusa w komórkach raka skóry. Jednak najważniejszym dokonaniem naukowym było udowodnienie związku z zakażeniem a rozwojem raka żeńskiego układu płciowego. Kilka lat później Harald zur Hausen, niemiecki lekarz, stwierdził, iż występuje on również w raku szyjki macicy. To doprowadziło do opracowania szczepionki, która zmniejsza ryzyko zachorowania na ten nowotwór. Za swoje badania nad wirusem HPV był wielokrotnie nagradzany, a ostatecznie został uhonorowany nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w 2008r.

Związek między HPV a rakiem szyjki macicy

Wirus HPV przenosi się głównie drogą płciową, a objawem klinicznym zakażenia są kłykciny kończyste, które występują w obrębie skóry i błon śluzowych krocza, odbytu i sromu. Kłykciny kończyste są brodawkowatymi naroślami i są związane z zakażeniem HPV 6 i 11, natomiast w onkogenezie raka szyjki macicy biorą udział tak zwane wirusy wysokiego ryzyka, do których należą wirusy typu 16, 18, 31 i 33.

Zakażenie ludzkim wirusem brodawczaka jest najwyższym czynnikiem ryzyka, a jak możemy przeczytać w podręczniku "Położnictwo, ginekologia i niepłodność", aż 40-60% aktywnych seksualnie osób ma wykładnik zakażenia HPV, natomiast DNA wirusa jest obecne w 90% zmian przedinwazyjnych i inwazyjnych. W Polsce w 2019 roku zdiagnozowano 2407 nowotworów szyjki macicy, a w tym samym roku zmarły na niego 1569 kobiety.

Profilaktyka raka szyjki macicy

Dysplazja, czyli wewnątrznabłonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN), jest stanem przedrakowym, a przeciętny czas, który musi upłynąć, aby na podłożu dysplazji powstał rak szyjki macicy, wynosi od 3 do 10 lat. Jednak objawy opisywanego nowotworu, jakimi są krwiste upławy o nieprzyjemnym zapachu, krwawienia kontaktowe, czy bóle podbrzusza, występują późno i są niespecyficzne, a żeby móc wyleczyć raka szyjki macicy, należy go wykryć we wczesnym stadium.

Wewnątrznabłonkową neoplazję szyjki macicy można wykryć wykonując wymaz cytologiczny. Cytologia jest badaniem bezbolesnym, przeprowadzanym rutynowo przez lekarzy ginekologów, a pierwsze takie badanie powinno mieć miejsce już po pierwszym współżyciu. Według Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, należy ją wykonywać co roku, a jeżeli dwa następujące po sobie badania nie wykazały żadnych nieprawidłowości, można wydłużyć odstęp między kolejnymi kontrolami i wykonywać je co trzy lata.

W profilaktyce raka szyjki macicy możemy wyróżnić także co-test HPV, czyli cytologię płynną z testem HPV, która jest czulsza niż zwykły wymaz.

Badanie HPV

Testy na HPV są drugim najważniejszym po cytologii badaniem w ramach profilaktyki raka szyjki macicy. Wykrycie zakażenia wirusem nie oznacza, że kobieta zachoruje na ten nowotwór, ale wskazuje na to, że znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka.

Badanie HPV to test diagnostyczny, który ma na celu wykrycie obecności wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) w organizmie.  Badanie to zwykle polega na pobraniu próbki komórek z szyjki macicy (podczas badania ginekologicznego) i analizie ich w kierunku obecności DNA wirusa HPV. Test HPV pozwala na identyfikację szczepów wirusa o wysokim ryzyku onkogennym, co jest kluczowe dla wczesnego wykrywania i zapobiegania rozwojowi raka szyjki macicy.

Szczepionka na HPV i jej znaczenie

Istnieje również szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego ludzkiego, która zapobiega zakażeniom HPV typu 6, 11, 16 i 18. Jest ona wskazana dla kobiet od 9 do 26 roku życia i zapobiega zarówno rozwojowi raka szyjki macicy jak i powstawaniu kłykcin kończystych. Szczepionka nie działa jednak na już rozwijającego się raka, nie leczy również występujących zmian skórnych. Dostępne są trzy szczepionki przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego: Cervarix, Gardasil i Gardasil 9, zaleca się podanie trzech dawek szczepionki w celu zmniejszenia ryzyka na zachorowania na raka szyjki macicy.

Jak działa test HPV?

Test HPV wykorzystuje technikę PCR (polimerase chain reaction), która pozwala na wykrycie DNA wirusa brodawczaka. PCR umożliwia szybkie zwielokrotnienie obecnych w pobranym materiale wybranych cząsteczek DNA, i w ten sposób wykazanie jego obecności w próbce. Ocena ma charakter jakościowy - potwierdza lub wyklucza zakażenie, ale nie informuje o tym jak wiele wirusów znajduje się w organizmie.

Na rynku istnieją różne rodzaje testów HPV. Jeden test rozróżnia od kilku do nawet kilkudziesięciu serotypów wirusa HPV , zarówno niskiego, jak i wysokiego ryzyka rozwoju raka szyjki macicy. Istnieją też testy pozwalające na wykluczenie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwory okolic głowy i szyi związane z wirusem HPV. Najczulszym jest test HPV mRNA.

Test na HPV jest prosty do wykonania, i wymaga jedynie pobrania wymazu z okolicy dróg rodnych lub z jamy ustnej, co określa producent testu. Mężczyźni mogą dokonać tego samodzielnie. Natomiast u kobiet procedura wygląda tak samo, jak wykonywanie cytologii. Próbka następnie przesyłana jest do laboratorium. Czas oczekiwania na wynik wynosi do 7 dni od momentu jego dotarcia do placówki.

Kiedy wykonać test na HPV?

Wykonanie testu HPV powinny rozważyć przede wszystkim osoby aktywne seksualnie, często zmieniające partnerów. Wskazanie może stanowić również planowanie ciąży, ponieważ noworodek, przedostając się przez drogi rodne, może zostać zakażony wirusem brodawczaka.

Wskazaniem do diagnostyki zakażenia HPV są również nawracające stany zapalne okolicy narządów płciowych i zmiany o charakterze brodawek oraz kłykcin kończystych. Lekarze zalecają, by wykonywać go raz roku. Koszt testu zależy od jego zakresu, i można go zakupić przez internet. Test HPV wykrywający najczęściej powodujące raka HPV 16 i 18 kosztuje 149zł, natomiast wykrywający 14 typów wirusa już 239 zł, a 37 typów lub test HPV mRNA - 349zł.