Wymiana soczewki podczas operacji leczenia zaćmy a rozwój AMD

Pojęciem AMD (Age-related Macular Degeneration) czyli zwyrodnieniem plamki żółtej związanym z wiekiem, określa się zmiany degeneracyjne w obrębie plamki żółtej, które są uzależnione od starzenia się organizmu. Chorobę tę rozpoznaje się u osób po 55 roku życia. Istotą schorzenia jest uszkodzenie i zanik fotoreceptorów co prowadzi do pogorszenia widzenia a dalej do ślepoty. Ocenia się, że aktualnie AMD występuje u 14% mieszkańców krajów Unii Europejskiej powyżej 60 roku życia. Z kolei dane WHO wskazują, że w 2025 roku choroba dotykać będzie 30% społeczeństwa. 

Zaćma (łac. cataracta) z kolei jest najczęstszą chorobą soczewki. Według danych WHO, cierpi na nią 20 milionów ludzi na całym świecie. Wyróżnia się wiele przyczyn jej powstawania, jednak najczęstszą z nich, podobnie jak w przypadku AMD, jest starzenie się organizmu. Aktualnie jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy jest operacja, podczas której usuwa się zniszczoną soczewkę oka i zastępuje nową.

Leczenie operacyjne zaćmy a ryzyko rozwoju AMD

Przed zabiegiem operacyjnym wymiany soczewki w zaćmie, każdy pacjent powinien mieć przeprowadzoną dokładną diagnostykę siatkówki. Dzięki temu możliwe jest wychwycenie wczesnych zmian, sugerujących występowanie AMD. Niestety czasami ze względu na znaczne zmętnienie soczewki nie jest możliwa dokładna ocena dna oka. Z pomocą przychodzą zaawansowane badania obrazowe, takie jak optyczna koherentna tomografia komputerowa dna oka. Dobrym rozwiązaniem może być także wykonanie badań genetycznych wykrywających predyspozycję do zachorowania na AMD. Należy jednak pamiętać, że wynik pozytywny nie oznacza, że na pewno schorzenie się u nas rozwinie, a jedynie, że mamy kilkukrotnie zwiększone ryzyko w stosunku do całej populacji.

Opisana wyżej diagnostyka jest ważna, ponieważ udowodniono wpływ operacji zaćmy z wymianą soczewki na przyspieszenie rozwoju AMD. Aktualnie istnieją dwie teorie, które tłumaczą przyczynę tego zjawiska. Pierwsza z nich dotyczy wytworzenia reakcji zapalnej na skutek operacji zaćmy. Prowadzi ona do przyspieszenia zmian w siatkówce, a następnie do pogorszenia widzenia. Hipoteza ta jak dotąd nie została udowodniona. Druga zaś, nieco bardziej popularna, zakłada, że odpowiedzialne za przyspieszenie rozwoju AMD jest widmo niebieskie światła widzialnego. Należy zauważyć, że naturalna soczewka jest jednocześnie filtrem, który ogranicza przepuszczanie szkodliwego promieniowania na siatkówkę. W momencie jej wymiany na sztuczną, która nie ma takich właściwości, światło padające na plamkę żółtą, może prowadzić do przyspieszenia procesów degeneracyjnych. Od kilku lat wprowadzone zostały do obiegu soczewki z filtrem dla promieniowania niebieskiego. Niestety jak do tej pory wyniki badań prowadzonych zarówno przez polskich, jak i zagranicznych naukowców, są sprzeczne.

Jak do tej pory nie wykazano, aby wymiana soczewki spowodowała AMD u osób, które do tej pory jej nie miały. Opinie specjalistów są jednak podzielone w przypadku pacjentów, u których współistnieje AMD i zaćma. Wszyscy są jednak zgodni, że u chorych z zaawansowaną kataraktą należy przeprowadzić operację wymiany soczewki, która może uratować wzrok. Jednocześnie w sytuacji progresji AMD należy zastosować odpowiednie leczenie np. wstrzykiwanie preparatów anty-VEGF.

Źródła: Niżankowska M., Okulistyka – podstawy kliniczne, PZWL, Warszawa 2007; Kessel L., et al., Cataract surgery and age-related macular degeneration. An evidence-based update, Acta Ophtalmologica, 2015:7(93), 593-600; Łąk D., et al. Ocena porównawcza przebiegu zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem u pacjentów po operacji zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepem soczewek Acrysof Natural SN 60 AT i Acrysof SA 60 AT, Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie 2007:53, Supplement 1, 43-48